فساد مالی فرزندان پادشاه عربستان سعودی

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما، پایگاه اینترنتی وال استریت ژورنال در گزارشی به قلم جاستین شک و بردلی هوپ به بررسی فساد مالی فرزندان پادشاه عربستان سعودی پرداخت.در این گزارش آمده است شاهزاده محمد بن سلمان نوجوان بود که متوجه شد پدرش شاهزاده سلمان بن عبدالعزیز بر اساس معیارهای خانواده سلطنتی سعودی فردی فقیر به حساب می آید.

در شرایطی که بقیه پسران بنیانگذار عربستان سعودی از طریق تجارت های دولتی ثروتمند شده بودند، سلمان که در آن زمان شهردار ریاض بود امور خانواده خود را با تکیه بر کمک مالی دریافتی از برادرش- که پادشاه عربستان بود - اداره می کرد. محمد بعدها به نزدیکان خود گفت که در آن زمان تصمیم گرفت این وضع را تغییر دهد. نزدیک به دو دهه پس از آن زمان، سلمان پادشاه عربستان شده است و فرزندش محمد بن سلمان ولیعهد وی است. سلمان می گوید قصد برخورد جدی با فساد و بازسازی اقتصاد عربستان را بر اساس معیارهای نوین دارد. شاهزاده محمد اکنون به میزان قابل ملاحظه ای ثروتمند است. وی در سالهای اخیر یکی از بزرگترین قایق های تفریحی جهان، کاخی در فرانسه و یک تابلو نقاشی 450 میلیون دلاری لئوناردو داوینچی را خریداری کرده که البته تابلو را بعدها به امارات عربی متحده هدیه داد.
سال 2015 نیز شرکت هواپیمایی دولتی سعودی، قراردادی برای خرید هواپیما امضا کرد. این قرارداد سود فراوانی برای یکی از شرکت های تحت مالکیت ترکی بن سلمان - فرزند پادشاه و برادر محمد - به همراه داشت. روش ولیعهد سعودی برای جمع آوری ثروت خود نمونه ای از راه هایی است که حکومت مطلقه عربستان - که در حقیقت یک حکومت خانوادگی است - با استفاده از آنها فعالیت های بزرگ تجاری را در اختیار نزدیکان حکومت قرار می دهد و مقیاس این اقدام بسیار بزرگتر و فراتر از هنجارهای غربی ها است. اگرچه از مدتها قبل همه می دانستند که خانواده سلطنتی عربستان بخشی از درآمد نفت را برای خود بر می دارد، سایر فعالیت های تجاری خانواده حاکم از عموم مخفی پنهان نگه داشته می شد.

بر اساس یک نمونه از این فعالیت های تجاری که اطلاعات آن در یک سال گذشته از مدارک شرکت های سعودی به دست آمده است، شاهزاده محمد مدیر عامل و صاحب 20 درصد از سهام یک شرکت تولید کننده مواد شیمیایی است که مواد مورد نیاز شرکت های بزرگ دولتی را فراهم می کند. برخی مدارک نیز نشان می دهد شرکتی که اکثریت سهام آن به دو برادر کوچکتر محمد تعلق دارد، به صورت مخفیانه از دولت مجوز پهنای باند دریافت کرد.

در سال 2015 نیز شاهزاده محمد به تنظیم قراردادی میان شرکت اروپایی تولید کننده هواپیمای ایرباس و شرکت هواپیمایی عربستان کمک کرد. این اطلاعات بر اساس مدارکی که وال استریت ژورنال به آنها دسترسی پیدا کرده و همچنین مصاحبه با بیش از 10 فرد دخیل در این معامله، به دست آمده است. سخنگوی سفارت عربستان در واشنگتن از اظهار نظر در مورد فعالیت های تجاری محمد بن سلمان خودداری کرد.

ماجرای قرارداد با ایرباس نشان می دهد این ترکیب و ارتباط فعالیت های تجاری با دولت عربستان در واقع نمونه ای از اقتصاد عربستان است و همزمان با تبلیغات فراوان ولیعهد در مورد مقابله با بسیاری دیگر از اعضای خانواده سلطنتی صورت می گیرد که به گفته محمد از قدرت خود برای رسیدن به ثروت سوء استفاده کرده اند. به گفته افراد آگاه، شرکت ایرباس با وجود آنکه در مورد ابهام در تمایز منافع مالی خصوصی و دولتی ملاحظاتی دارد، تصمیم گرفت وارد این معامله شود.
سخنگوی ایرباس از توضیح در این مورد خودداری کرد و گفت سیاست این شرکت بر این اساس است که در مورد قراردادهای تجاری که ممکن است موضوع تحقیق نهادهای مجری قانون باشد اظهار نظر نکند.

حکومت عربستان سعودی که امروز این کشور را اداره می کند سال 1932 تاسیس شد و طی آن عبدالعزیز بن سعود با یکپارچه کردن دو منطقه شبه جزیره عربستان به عنوان نخستین پادشاه سعودی حکومت خود را آغاز کرد. زمین شناسان آمریکایی پس از مدت کوتاهی در عمق صحراهای عربستان منابع نفت را کشف کردند. این به معنای فراهم شدن پول فراوان برای ایجاد یک زندگی مرفه برای خانواده سلطنتی بود.

بسیاری از پسران عبدالعزیز- وی دهها پسر داشت - و نوه های وی شرکت هایی تاسیس کردند که بدون رقابت با دیگران قراردادهای دولتی به آنها اعطا می شد یا اینکه با تکیه بر قدرت سیاسی خود ثروت اندوزی می کردند.
این فعالیت ها پس از مرگ ملک عبدالعزیز در سال 1953 ادامه یافت و پادشاهی به صفی طولانی از پسران وی واگذار شد. یکی از شاهزاده ها که با شرکت دی اچ ال شراکت دارد، تنها مجوز پست اکسپرس عربستان را در اختیار داشت. سخنگوی دی اچ ال از اظهار نظر در این خصوص خودداری کرد.

افراد نزدیک به خانواده سلطنتی می گویند، سلمان زمانی که شاهزاده بود تلاش زیادی برای کسب ثروت نکرد. زمانی که برادرانش اموال و دارایی جمع آوری می کردند، سلمان قدرت خود را افزایش می داد. وی 48 سال فرماندار ریاض بود و با استفاده از دلارهای نفتی آن را از یک منطقه صحرایی و غبارآلود به یک مرکز شهری با آسمان خراشهای مدرن و خیابان های عریض تبدیل کرد. شاهزاده سلمان آموزش را برای پسران خود در اولویت قرار داد. محمد در سالهای اخیر گفته است یکی از برادران ناتنی وی فضانورد شده و دیگری با درس خواندن در دانشگاه آکسفورد به مقام استادی دانشگاه رسیده است.
محمد حدود سال 2000 در حالی که در سنین نوجوانی بود با واقعیتی روبرو شد که سالها بعد از آن به عنوان واقعیتی تکان دهنده یاد کرد: اینکه پدرش ثروتمند نبود. محمد گفته است سلمان با کمک مالی که از برادرش ملک فهد دریافت می کرد امور زندگی خود را اداره می کرد. وی فقط نیازهای اولیه زندگی را رفع می کرد و اگر پولی به وی می رسید به جای پس انداز یا سرمایه گذاری، آن را برای هزینه های زندگی مورد استفاده قرار می داد.

شاهزاده نگران که به دنبال استقلال مالی بیشتر بود 100 هزار دلار فراهم کرد تا در بازار بورس عربستان سرمایه گذاری کند.
شاهزاده محمد در حالی که در دانشکده حقوق تحصیل می کرد به فعالیت های خود در بورس ادامه می داد. در اوایل دهه 2010 با ارتقای مقام پدرش در رده شاهزاده های سعودی، وی در چندین پست دولتی به کار گرفته شد. شاهزاده محمد به افرادی که وال استریت ژورنال با آنها مصاحبه کرده است گفت، در آن دوره میلیاردها ریال سعودی - میلیون ها دلار - در بازار بورس عربستان به دست آورد.

شاهزاده محمد به فعالیت های تجاری نیز وارد شد. آمار شرکت های عربستان تا سال 2017 نشان می دهد که وی در دستکم پنج شرکت ساخت و ساز و یک کارخانه بازیافت سهام دارد. بر اساس این مدارک، وی همچنین مالک بیست درصد از سهام شرکت صنایع وطن تولید کننده مواد شیمیایی است که مواد اولیه مورد نیاز شرکت های بزرگ دولتی مانند آرامکو، شرکت دولتی نفت عربستان را فراهم می کند.

شرکت موسوم به ثروات نقش کلیدی در فعالیت های تجاری خانواده شاهزاده محمد دارد. بر اساس اسناد شرکت های عربستان، تا ماه مه 2017 ترکی بن سلمان یکی از جوانترین برادران محمد، 99 درصد سهام این شرکت سرمایه گذاری را در اختیار داشت و یک درصد باقی مانده این سهام نیز به نایف برادر دیگر آنها تعلق دارد. به گفته عامر السلهام مدیر عامل ثروات، شاهزاده ترکی از آن زمان سهام نایف را نیز از وی خریده است.

چندین تن از افراد آشنا به فعالیت های تجاری خانواده محمد گفته اند، در عمل این شاهزاده محمد است که شرکت ثروات را اداره می کند و و از آن سود می برد. آقای سلهام با این نظر مخالف است و می گوید "اعلیحضرت شاهزاده محمد هرگز سهامدار یا نفع برنده از این شرکت نبوده است." ثروات و یکی از شرکت های تابعه آن اکثریت سهام یک شرکت فناوری به نام جورا را در اختیار دارند و سال 2014 یک مجوز عرضه پهنای باند به طور مخفیانه از طرف دولت به آن اعطا شد. این مجوز جورا به یکی از تنها سه شرکت اپراتور شبکه جدید تلفن همراه در عربستان تبدیل کرد.

ثروات در فعالیت هایی مانند پرورش ماهی، معاملات املاک، تجارت تجهیزات کشاورزی و رستوران منافع مالی دارد. این شرکت در ریاض یک شهرک تجاری دارد. گروه شرکت های نسق که ابزار سرمایه گذاری شرکت ثروات است در پایگاه اینترنتی خود اعلام کرده است در برنامه دهم توسعه دولت سرمایه گذاری کرده و یکی از این سرمایه گذاری ها به ارزش 358.2 میلیارد دلار در زمینه املاک و مستغلات است. اسناد شرکت های عربستان نشان می دهد شرکت ثروات شرکتی را که با سامانه درمانی اوشنر در ایالت نیواورلئان آمریکا شریک بود خریداری کرد تا بتواند اتباع عربستان را برای پیوند عضو به آمریکا منتقل کند.

شرکت هواپیمایی عربستان که با مشکلاتی روبرو شده است نیز فرصت تازه ای برای پولسازی در اختیار ثروات قرار داد. این شرکت که دچار زیان مالی شده بود سال 2014 بر اساس توصیه کارشناسان با شرکت ایرباس برای نوسازی ناوگان خود قرارداد بست. یکی از افرادی که در مذاکرات حضور داشت، بر اساس این توافق ایرباس باید دهها فروند هواپیما در اختیار شرکت السعودیه قرار می داد که هزینه آنها از صندوق سرمایه گذاری دولت عربستان تامین می شد. شرکت السعودیه با توافق در خصوص دریافت 50 هواپیما، تخفیف بزرگی از ایرباس می گرفت.

آنطور که مشخص است خانواده شاهزاده محمد در آن زمان فقط به سرمایه گذاری خود در (شرکت هواپیمایی) السعودیه فکر می کرد. سرمایه گذاران در خاورمیانه به دنبال جایگزینی برای بازار اشباع شده املاک بوده اند و شرکت های هواپیمایی نیز تلاش می کردند با اجاره هواپیما به جای خرید مستقیم آن، سود بیشتری به جیب بزنند. ثروات سال 2014 حدود 54 درصد از سهام بانک کوانتام دبی را که سابقه واسطه گری برای عقد قرارداد دارد خریداری کرد. پس از آن شاهزاده ترکی، برادر جوانتر محمد، رئیس کوانتام شد. مقامات اجرایی کوانتام از اظهار نظر در این مورد خودداری کردند و این بانک پس از مدتی فعالیت، پایگاه اینترنتی خود را متوقف کرد.

مدیران اجرایی کوانتام و یک بانک کوچک دیگر شرکتی به نام اینترنشنال ایرفایننس تاسیس کردند تا وارد فعالیت اجاره هواپیما شود. اینترنشنال فایننس نیز صندوق دیگری را به نام ALIF تحت مدیریت خود گرفت و ایرباس موافقت کرد در صورتی که این صندوق فقط هواپیمای ایرباس خریداری کند، 100 میلیون دلار در آن سرمایه گذاری کند. در 23 ژوئن سال 2014، ایرباس و ALIF یک مراسم امضای قرارداد در لندن برگزار کردند تا تامین سرمایه جدید را اعلام کنند. هدف صندوق این بود که پنج میلیارد دلار به صورت پول و سهام در اختیار این شرکت قرار دهد.

در ژانویه سال 2015 نیز ملک عبدالله درگذشت و قرارداد اولیه السعودیه - ایرباس متوقف شد.اندکی پس از آنکه سلمان جانشین ملک عبدالله شد، مقامات عربستان به ایرباس اعلام کردند که برنامه های تازه ای در نظر گرفته اند. به گفته افراد آگاه به این قرارداد، بر اساس این قرارداد، ایرباس به جای آنکه به دولت عربستان هواپیما بفروشد، آنها را به ALIF - صندوق مرتبط بآ خانواده سلمان - بفروشد و این شرکت هواپیماها را به السعودیه اجاره دهد.افراد فعال در فرایند این قرارداد می گویند السعودیه پیشنهاد شرکت های اجاره دهنده هواپیما را که برای ارائه خدمات قیمت های رقابتی ارائه می کردند رد کرد و تصمیم گرفت این قرارداد را به ALIF اعطا کند.

عبدالرحمان الطائب نایب رئیس شرکت هواپیمایی السعودیه نیز در پاسخ به خبرنگاران در مورد این توافق در رایانامه ای نوشت: "تراکنش خرید هواپیما بر اساس قوانین داخلی شرکت السعودیه صورت گرفته که یکی از آنها بررسی قیمت های پیشنهادی و اطمینان از رقابتی بودن آنها در برابر قیمت های پایه است ."زمانی که این توافق امضا شد برخی مقامات اجرایی ایرباس ملاخظاتی داشتند. ایرباس در آن دوره هدف یک رشته بازرسی و تحقیق در مورد فساد احتمالی قرار داشت و علاقه ای به دردسرهای تازه نداشت. یکی از افرادی که در این توافق نقش داشت گفت: "هنگامی که دیدم ترکی اداره صندوق را بر عهده می گیرد، گویی آب سردی روی سرم ریخت و همه هیجان و خوشحالیم از بین رفت."

به گفته این فرد، ایرباس در نهایت از مقاومت منصرف شد و این شرایط را پذیرفت. این توافق یکی از بزرگترین توافقات هواپیمایی آن سال بود. یکی از افراد حاضر در مذاکرات گفت مقامات ایرباس در نهایت تصمیم گرفتند که "ما نمی خواهیم پسر پادشاه را از تجارت منع کنیم". کسان دیگری که در این توافق منافعی داشتند گفتند از دیدن اینکه شاهزاده سعودی در این توافق نقش دارد هیجان زده شدند. یکی از این افراد گفت: "ما این موضوع را به فال نیک گرفتیم که افرادی با سرمایه های فراوان و ارتباطات سیاسی حضور دارند و به نظر ما آنها می توانستند این قرارداد را اجرایی کنند". وی حضور شاهزاده سعودی را عاملی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری در این برنامه دانست.

برخی مقامات عربستان از این توافق متعجب بودند. یکی از مقامات دولتی که در صندوق سرمایه گذاری دولت عربستان نیز فعالیت می کند گفت: "همه فکر می کردند منطقی تر اینست که صندوق سرمایه گذاری دولت عربستان هزینه خرید هواپیماها را برای شرکت السعودیه فراهم کند نه اینکه این کار به ALIF واگذار شود. زیرا اگر 50 فروند هواپیما به صورت یکجا خریداری می شد السعودیه تخفیف قابل توجهی دریافت می کرد اما چنین تخفیفی در حالت اجاره اعمال نمی شد ". براساس اسناد توافق که نشریه وال استریت به آنها دسترسی پیدا کرد و همچنین مصاحبه با افراد درگیر در این توافق، نشان دهنده زنجیره ای پیچیده از تراکنش هاست که در نهایت سود سرشاری نصیب شرکت ثروات - شرکت بن سلمان - می کند. آنطور که یک مقام دولتی گفته است"در نهایت همه چیز به سود ثروات تمام شد که دیگران را وادار کرد هزینه توافق را فراهم کنند و بدون آنکه پول خودش به خطر بیفتد سود هنگفتی به چنگ آورد".

این زنجیره پیچیده با شرکت کوانتام- بانکی که به شرکت ثروات تعلق دارد و ترکی بن سلمان رئیس آنست - آغاز می شود. کوانتام ترتیبی داد پول سرمایه گذاران و بانکها برای خرید هواپیماها به این پروژه وارد شود و به ازای هر سرمایه گذاری مبلغی دریافت می کرد. شرکت اینترنشنال فایننس تا سال 2017 حدود چهار میلیارد دلار برای این پروژه فراهم کرد. صندوقALIF با استفاده از این پول هواپیماهای ایرباس را با تخفیف بالا - به گفته افراد آگاه بیش از 60 درصد تخفیف - خریداری می کرد. اما پس از آن این هواپیماها را بر اساس قیمت بازار به شرکت السعودیه اجاره می داد و تخفیف ها را به این شرکت نمی داد و به این ترتیب 15 درصد رقم سرمایه گذاری شده به آنها بازگردانده می شد. پل لیونز از گروه مشاوره هواپیمایی آی بی ای انگلیس می گوید: به صورت عادی سود چنین قراردادهایی بین 7 تا 9 درصد است.

شرکت اینترنشنال فایننس که صندوق ALIF را اداره می کند سود بالایی از این معاملات به دست می آورد. این شرکت درصد بالایی از سود این فعالیت را به دست می آورد بدون اینکه سهمی در این سرمایه گذاری داشته باشد. مدارک این توافق نشان می دهد صندوقALIF 35 درصد سودهای بالای هفت درصد و 50 درصد سودهای بالای 10 درصد این معامله را دریافت خواهد کرد. آلدو جیووانیتی که قبلا کار تحقیق در مورد سرمایه گذاری های هواپیمایی انجام می داد می گوید: "این رقم بسیار بالاست." وی می گوید میزان مناسب و معمول در این خصوص بین 10 تا 20 درصد است.

آقای سلهام مدیر عامل شرکت ثروات می گوید نه شرکت کوانتام و نه شاهزاده ترکی سرمایه گذار شرکت اینترنشنال فایننس نیستند. این شرکت در جزایر کیمن به ثبت رسیده و مالک خود را معرفی نمی کند. بر اساس بیانیه بانک کوانتام و شرکت اینترنشنال فایننس، عاملان شرکت اینترنشنال فایننس در بانک کوانتام نیز دارای مسئولیت و مقام هستند. رئیس اجرایی کوانتام نیز همزمان از شرکای شرکت اینترنشنال فایننس است و شرکت اینترنشنال فایننس و کوانتام کارمندان و نیروهای مشترک دارند.

یکی از افرادی که در تنظیم این قرارداد خرید و اجاره هواپیما نقش داشت از میزان بالای بازگشت سرمایه به شرکت واسطه دفاع کرد و گفت این نرخ اجاره نباید با سایر قراردادهای اجاره هواپیما مقایسه شود. وی گفت: قراردادهای بسیار کمی را می توان با این قرارداد مقایسه کرد زیرا دراین قرارداد تعداد بسیار زیادی هواپیما و یک سامانه اسلامی تامین سرمایه مورد استفاده قرار می گیرد که این موضوع می تواند باعث افزایش بهای اجاره هواپیماها شود. یک مقام سعودی که از این توافق اطلاعاتی دارد می گوید: شاهزاده محمد سال 2015 در سفری به فرانسه این قرارداد را نهایی کرد. یک فرد دیگر که به این توافق نزدیک است نیز اندکی بعد، ولیعهد سعودی در جلسه ای در یکی از کاخ های عربستان خود را عامل اصلی تنظیم این توافق معرفی کرد. بن سلمان گفت: "من مغز متفکر این توافق بودم". وی همچنین توضیح داد که با تنظیم این قرارداد موفق شده است میان ثروت دولت و خانواده اش توازن برقرار کند.