کاشت نهال به جای سبزه نوروز (اگر به جای سبزه نوروز؛ نهال می کاشتیم ایران ما گلستان می شد)

چکیده مصاحبه پژوهشی:

- امروزه سفره هفت سين پيش از آنکه مايه سلامتي و آرامش باشد در حال تبديل شدن به ابزار پرستيژ و صرف هزينه هاي گزاف بابت آن است و در نهايت نيز کوهي از زباله را برمحیط زیست تحمیل مي‌کند.

ـ ميزان گندمي که براي کاشت سبزه سفره هفت سين در کشور استفاده مي شود معادل 240 ميليون نان سنگک است.

- در صورت تغيير نگرش ايرانيان در کاشت نهال به جاي سبزه سالانه نزديک به صد ميليون متر  مربع از فضاهاي بياباني به کمربند سبز ملي خواهند پيوست.

ـ در روز طبيعت بيشترين جفاها در حق طبيعت صورت مي‌گيرد.

پژوهش خبری صدا وسیما: در آئین های باستانی ایران، برای هر جشنی، خوان یا سفره‌ای گسترانده می‌شد که دارای انواع خوراکی ها بود؛ سفره نوروزی، " هفت سین" نام داشت که می بایست از بقیه سفره‌ها رنگین‌تر باشد. این رسم از زمان باستان تا کنون همچنان حفظ شده، تا جايي که در بيشتر نقاط دنيا به سمبل نوروز ايران تبديل شده است. اعضای خانواده معمولاً لحظه تحویل سال را در کنار سفره هفت‌سین آغاز مي‌کنند. بعضی‌ها نیز سفره را تا مدت سیزده روز پس از نوروز نگاه می‌دارند و در پایان این دوره، در روز سیزده نوروز، سبزه را به آب می‌دهند. در کشورهاي ديگر هم که رسم نوروز بر پاست سفره هفت سين با تفاوت‌هايي کلي و جزيي ديده مي‌شود. اگرچه حفظ سنت‌ها و رسوم کاري پسنديده است اما با توجه به تغيير شرايط، بسياري از سنت ها و آداب خود را با شرايط جديد وفق داده اند تا همچنان مايه آرامش و ثبات در زندگي باشند.

سفره هفت سين امروزه بيش از آنکه مايه سلامتي و آرامش باشد در حال تبديل شدن به ابزار پرستيژ و صرف هزينه‌هاي گزاف بابت آن است و در نهايت نيز کوهي از زباله را بر مشکلات قبلي اضافه مي‌کند. در اين نوشتار که در گفتگو با « خانم دکتر شهلا کاظمي پور، جامعه شناس و عضو هيات عملي دانشگاه تهران» به رشته تحرير درآمده است به بررسي موضوع سين چهارم در سفره هفت سين و تبديل اين سنت به يک فرصت خواهيم پرداخت. 

فلسفه  سفره هفت سين

هفت سین سفره اي است سبموليک مطابق با رسم ايرانيان متشکل از هفت عنصر که با حرف سين آغاز مي شوند که ايرانيان معتقدند هريک به نوعي نماد سلامتي و عافيت جسماني و معنوي براي آغاز سال نو هستند. اين هفت عنصر عبارتند از: سیب، سمنو،  سنجد، سبزه، سرکه، سیر،  سماق و سپند(اسفند). اگرچه در گذر زمان و يا در اثر سهل الوصول نبودن برخي عناصر، اجزاي ديگري مانند سکه، تنگ ماهي قرمز، آيينه، تخم مرغ و... نيز به آن اضافه شده است. [1]

 نمادهای سفره  هفت سين

بدون شک قرار گرفتن هر يک از عناصر هفتگانه بر سر سفره هفت سين، مطابق عقيده و اعتقادات پيشنيان با توجه به اهميتي که آن عنصر در آن زمانه داشته است صورت مي‌گرفته است که برغم کاسته شدن از اهميت برخي از آنها در زندگي امروز همچنان بدون توجه به فلسفه حضورشان مورد توجه قرار دارند. 

اما غير از اين گياهان و ميوه ها، سفره نوروزى اجزاى ديگرى هم داشته است، در اين ميان تخم مرغ نماد زايش و آفرينش است. و امروزه ايرانيان به هنگام چيدن سفره هفت سين اولين و مهمترين موردي را که بر سفره قرار مي دهند، قرآن کريم است. ايرانيان مسلمان به نشانه توکل و توسل به خداوند متعال در آغاز سال و درخواست بهترين ها از خالق خويش، قرآن را در بهترين جاي سفره  قرار داده و پس از آن، اجزاي ديگر را مي چينند.

هزینه های کاشت سبزه  برای سفره های هفت سین  در یک نگاه

براساس آخرین سرشماری (سال 1395) جمعیت کل کشور ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۹ نفر است. همين آمار حکايت از وجود  24 ميليون خانوار در کشور دارد. چنانچه حداقل 50 درصد خانواده هاي ايراني به چينش سفره هفت سين اقدام کنند 12 ميليون سفره هفت سين چيده خواهد شد .

براي تهيه سبزه سفره هفت سين حد اقل 100 گرم گندم ( يا ماش و عدس و ...) که اگر در عدد 12 ميليون ضرب شود معادل 1.200 تن خواهد شد که اين رقم نشاندهنده حجمي از گندم است که به سادگي دور ريخته مي شود.

پایبندی به سنت ها و رسوم

پايبندي به سنت ها و رسوم پيشنيان امري است که صحبت درباره تغيير آن حتما با مقاومت هايي در جوامع روبرو خواهد شد وليکن بايد در نظرداشت که چون تمامي اين رسوم براي بهتر کردن زندگي کاربرد داشته اند مورد احترام و پايبندي واقع شده اند. در شرايط کنوني که جامعه ما از انبوه مشکلات رنج مي برند هدايت نيروها و آداب و رسوم به سمتي که منافع همگاني و درنهايت سلامت و رفاه بشر تامين شود چيزي است که هم عقل و هم شرع به آن دستور ميدهد. تمامي آنچه که ما امروز بعنوان سنت و رسم مي شناسيم بعلت درست تشخيص داده شدن آن امر از سوي بزرگان در آن مقطع زماني و مکاني مورد اقبال و پذيرش عمومي قرار گرفتند تا جايي که تخطي از آن در آن جوامع ممکن بود تا حد گناهي نابخشودني نيز قلمداد شود. در جامعه اي مانند کشور ما که مملو از نيروهاي گوناگون است بايد برنامه ريزي به گونه اي باشد که اين نيروها در جهت تعالي و تکامل جامعه هدايت شوند.

جایگزینی  انواع نهال  به جای سبزه نوروز

با توجه به نزديکي به ايام نوروز و اينکه حداقل 12 ميليون خانواده (50درصد خانوارهاي ايراني) کار کاشت سبزه و چينش سفره هفت سين را انجام خواهند داد بسيار بجاست که از اين حرکت زيباي ملي از يک سو در جهت کاهش مشکلات و از سوي ديگر براي بهتر کردن زندگي و محيط زيست بهره بگيريم. از آنجايي که حضور سبزه به عنوان سمبل بهار و رويش دوباره طبيعت در سفره هفت سين  ما ايرانيان جايگاه خاص دارد بسيار بجاست که نهادهايي وارد اين موضوع شوند و باتوجه به اقليم و شرايط آب و هوايي هر منطقه نهال­ هاي خاصي را در اسفند ماه هر سال در اختيار مردم بگذارند تا مردم با کاشت آن نهال در گلدان هاي ويژه و قرار دادن آن در سفره هفت سين هم پايبندي به رسوم و سنت را داشته باشند و در روز سيزدهم نوروز که روز طبيعت نام گرفته است با انتقال و کاشت آن نهال در مناطقي که از سوي نهادهاي خاص اعلام ميشود گامي را براي سبز کردن فضاهاي باير اطراف شهرخود بردارند.

روز طبيعت يا تخريب طبيعت؟!

سيزدهم نوروز هر سال که روز طبيعت نام گرفته است در حقيقت بايد روز "تخريب طبيعت" نامگذاري مي شد چرا که در اين روز بيشترين جفاها نسبت به طبيعت صورت مي گيرد. اولين جفايي که در حق طبيعت در اين روز بوفور مشاهده مي شود دور ريختن سبزه هاي سفره هاي هفت سين است که فقط تا چند دقيقه قبل براي همه از جايگاهي خاص در آن سفره برخوردار بود و با شروع خروج شهروندان از منازل، اين سبزه ها در معابر، فاضلاب ها و ... بوفور مشاهده مي شوند تا جايي که شهرداري ها هزينه بالايي را جهت جمع آوري آنها صرف مي کنند. مشکلات زيست محيطي ناشي از مخلوط شدن سبزه ها با ساير زباله ها در جاي ديگري قابل بحث است. تخريب طبيعت با شکستن شاخه هاي درختان براي تهيه آتش، رها سازي زباله ها در طبيعت، آتش سوزي در جنگل ها، کشتار حيوانات و ... ديگر جفاهايي است که علاقمندان به طبيعت!! در اين روز نسبت به طبيعت انجام مي دهند.

رسانه ها فرهنگ سازي کنند

امروزه رسانه ها نقشي بي بديل در شکل دادن به افکار و  هدايت جوامع دارند و در اين ميان نقش راديو و تلويزيون از همه مهمتر است اگرچه با تقويت شبکه هاي اينترنتي در کشور رسانه هاي غيررسمي در حال سبقت گيري از راديو و تلويزيون هستند اما هنوز هم راديو و تلويزيون( صداوسيما) در فرهنگ سازي حرف اول را ميزند بنابراين بجاست رسانه ملي کاشت نهال را بعنوان جايگزيني بهتر در مقايسه با کاشت سبزه در سفره هفت سين ايرانيان، فرهنگ سازي کند تا ضمن جلوگيري از هدررفت هزاران ميليارد ريال از سرمايه ملي، گامي مهم نيز در جهت تقويت طبيعت و جلوگيري از تخريب آن برداشته شود

کلام آخر   

اين روزها معضل ريزگرد و آلودگي هوا و بيماري هاي ناشي از آن به يکي از مهمترين محورهاي مورد بحث در فضاي رسانه اي کشور تبديل شده و هزينه هاي بسياري را نيز در بعد مادي و معنوي به کشور تحميل کرده است. بنظر مي رسد با فرهنگ‌سازي صحيح که هزينه چنداني نيز در بر ندارد مي توان منافع بسياري را در کشور ايجاد نمود. چنانچه 12 ميليون ايراني به جاي کاشت سبزه، نهال سبزکوچکي را در سفره هفت سين خود قرار دهند و يا هر خانواده ايراني بياموزد که در روز طبيعت نهالي را غرس کند سالانه بين 12 تا 24 ميليون نهال در کشور غرس خواهد شد. اين بدان معني است که سالانه نزديک به صدميليون مترمربع از فضاي کشور( مساحت کشور ما تقريبا يک ميليون و ششصدو چهل وهشت هزار کيلومتر مربع است) پوشش جنگلي پيدا خواهد کرد و جنگل هاي از بين رفته نيز به همين روش قابل احيا خواهند بود.

پژوهش خبری // پژوهشگر: مرتضی رکن آبادی