کتاب دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر)

پژوهش خبری صدا وسیما:کتاب دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر) تألیف دکتر ابراهیم مقیمی، استاد دانشگاه تهران است. نویسنده در این کتاب مخاطرات را بخشی از زندگی می​ داند و زندگی انسان را همواره در معرض محدودیت​ ها و فرصت ​های مخاطرات توصیف می​ کند.

محتوای این کتاب حول چهار موضوع سازماندهی شده است که شامل:

1ـ تفکر دربارة دانش مخاطره شناسی، تعریف و مفاهیم

2ـ مخاطره شناسی مبتنی بر رفتار

3ـ مخاطره شناسی مبتنی بر ساختار

4ـ نگاه به ساختار سکونت گاه​ها بر اساس کاهش مخاطرات

کتاب دانش مخاطرات مثال ​های داده ​هایی از قبیل آلودگی، زلزله، سیلاب، سونامی، آتش ​سوزی، سرطان، بیماری ​های تنفسی، اعتیاد و خشونت را به عنوان یک واقعیت زیستی ـ اجتماعی مورد بررسی و کاوش قرار می ​دهد. نویسنده شرح می ​دهد که شناخت مخاطرات برای کاهش مخاطرات مهم است. مهم​تر این​که افراد و جوامع، واقعیت وجود مخاطرات را می ​پذیرند. مخاطره​ شناسی ماهیت پیش​ بینی و پیشگیری دارد و جمله پیشگیری مقدم بر درمان است، همواره در محافل عام و خاص دیده می ​شود.

نويسنده در اين کتاب مدل ساختارسازي مناسب براي کاهش مخاطرات را ارائه مي کند و معتقد است که کشور ايران بايد در ساختارسازي مناسب براي هشدار به موقع خود را قوي کند.

طبق مدل دکتر مقيمي پيام هشدار از سوي ارزيابان و پيش­ بيني کننده ­ها به متصديان داده مي­ شود و از طريق واسطه­ هاي خبري در قالب تجهيزات و روش ­هاي مختلف ارتباطات مانند راديو، تلويزيون، و افراد گوناگون از قبيل پليس يا همسايگان پخش مي­ گردد. اين مرحله داراي مؤلفه ­هايي مانند محتواي پيام، روش ارسال و پيامد نهايي آن است. نويسنده معتقد است هدف دادن و هشدار، فعال کردن مرحله واکنش است که طي آن عمليات کاهش زيان مورد نظر به وسيله دريافت کنندگان پيام هشدار انجام مي ­گيرد. تصور مي­ شود که سطح سرمايه­ گذاري و ادراک پيش­ بيني و سيستم ­هاي هشدار دهنده در کاهش خطر موثر باشد.

در اين کتاب نويسنده بيان مي کند که اين دانش دو ريشه را مي ­توان بيان کند. اول ريشه ­اي که در فرهنگ ايراني وجود دارد و دوم ريشه ­اي است که در فرهنگ غرب سابقه دارد. در فرهنگ ايراني کلمه آز و هم خانواده ­هاي آن نظير زار و آزار و بي آزار را هم سنخ با واژه اي است که امروزه در فرانسه و اروپا با عنوان (hazard) شايع است. بر اين اساس واژه (hazardology) يا دانش مخاطره شناسي را طراحي کرده است که هم اينک در ادبيات لاتين نيز باب شده است گرچه پيش از اين چنين اصطلاحي وجود نداشت.

واژه ديگرِ نشان دهنده اين معنا hazard science است که در ترجمه عنوان کتاب نيز همين اصطلاح اخير را به کار برده ام. در عربي نيز واژه ­هاي خطر و مخاطره معناي ضرورت آگاهي بخشي، هشدار و هوشمندي را مي­ رساند. يک جامعه هوشمند جامعه ­اي است که هميشه سيگنال ­هاي هشداردهنده را براي خود روشن نگه مي­دارد و اين آگاهي ­ها و هشدارها در واقع همان مخاطرات است.

مي­ توان گفت فرد بي آزار کسي است که سيگنال­ هاي قرمز را براي کسي ايجاد نمي­ کند. بنابراين در فرهنگ ملل شرق همواره اين اصل وجود داشته است که سيگنال ­ها مديريت شوند و به سمت کاهش سيگنال­ هاي قرمز پيش روند. اين مفهوم چنين سيري را طي کرده است: از فرهنگ شرق و پارسي به فرهنگ غربي و سپس اسپانيايي کوچ کرده و در اين راه اندکي بارور شده است، سپس به فرانسه رفته و ماهيتي ايدئولوژيک يافته و آنگاه به آمريکا رفته و در آنجا يک پهنه گسترده و علمي يافته و بازگشته است. در اين هنگام و پس از يافتن هويت علمي، ضرورت بحث از چنين دانشي ديگر آشکار شده است. امروزه وقتي سخن از شهر هوشمند مي ­رود اشاره به پشتيباني دانشي دارد که به کاهش مخاطرات کمک مي­ کند. سازمان هوشمند سيستمي دارد که روشن مي ­کند آيا اين سازمان انحرافي از مسير دارد يا خير؟ روشن شدن اين امر و کاهش مخاطرات به کيفيت و سلامت سازمان و شهر و در نتيجه به کيفيت زندگي در پرتو آن منجر خواهد شد.

کتاب دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر) در 255 صفحه و چهار فصل در سال 93 از سوی انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است.

پژوهش خبری // گروه رسانه