پخش زنده
امروز: -
با ثبت ملی ۴۲ هنرسنتی؛
اصفهان، پیشتاز ثبت ملی هنرهای سنتی در کشور
استان اصفهان، در فهرست میراث فرهنگی ناملموس، سرآمد کشور است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اصفهان ؛ هنرهای سنتی ریشه درنوع زندگی وحیات اجتماعی مردم در دوره های مختلف تاریخی دارند.
بارشدشهرنشینی وپیشرفت فناوری علاوه بررفاه وتوسعه،آسیب‌های بسیاری به میراث معنوی وناملموس واردشده،کم‌رنگ شدن آیین‌ها،سنت‌ها ورسوم متنوع وکهن ، فراموشی و در معرض خطر بودن بسیاری از صنایع دستی سنتی از جمله این آسیب هاست.
صنایع دستی جدای ازشاخصه های فنی وهنری ارزشمندخود، مرجعی ارزشمند برای شناخت هویت فرهنگ و تمدن ایران درتاریخ به شمارمی رود.
همچنین شناسائی هنرمندان حال وگذشته که دراین هنرهافعالیت داشته و دارند بسترمناسبی برای شناخت نسلهای آینده ازفرهنگ وتمدن اصیل خویشتن است.
هزارو 655 اثر تاکنون در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس کشور ثبت شده است که آمار تفکیک شده ایی از ثبت ملی هنرهای سنتی در این فهرست در دست نیست.
آثار ثبت شده ملی از سال 86 تاکنون در پنج زیر شاخه سنت های شفاهی و گفتاری - هنرهای نمایشی و موسیقیایی - رسوم اجتماعی،آیین ها و جشن ها - دانش و فعالیت های سنتی مربوط به طبیعت و کیهان – فنون و مهارت های مرتبط با صنایع دستی درفهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده اند.
لزوم ثبت هنرهای سنتی نصف جهان،شهرجهانی صنایع دستی
استان اصفهان یکی ازبزرگ‌ترین مراکزتولیدانواع مختلف صنایع دستی ایران بشمارمی‌رودوازدیربازگهواره هنرهای زیباوصنایع دستی بوده‌است.
تزئینات آجری، کاشیکاری، گچبری وانواع خط درآثارتاریخی اصفهان،ازقرن‌ها پیش تادوره معاصر، براطراف وجوانب مناره‌هاو داخل وخارج مساجد، قصرهاو هنرهای زری دوزی وقلمکاری، ترمه ونقره کاری وزرنگاری ورونویسی انواع کتاب، قرآن وقطعات نگارگری ونقاشی همه به مرکزیت هنری اصفهان گواهی می‌دهند.
استان اصفهان بادارابودن بیش از 200 رشته صنایع‌دستی هم‌اکنون یک سوم صنایع‌دستی جهان رابه خوداختصاص داده است.
باتوجه به انتخاب اصفهان به عنوان شهرجهانی صنایع دستی،برنامه ریزی برای شناسائی هنرمندان هنرهای سنتی ازیک طرف و شناخت وثبت مهارتهای فنی تولیدآثارهنری ازسوی دیگر،بیش ازهرزمان دیگراحساس می شود.
به گفته مدیر کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، 9 رشته خاتم سازی ، طلاکوبی، استرلاب سازی، جونده کاری، ملیله اصفهان، احجام فلزی اصفهان،نمدسمیرم،سفال شهرضا، ارغوان بافی نجف آباد امسال جزو میراث ناملموس این استان ثبت ملی شدند.
فریدون اله یاری افزود: 20 رشته قلمکار (چاپ مهری)، سوخت روی چرم، گره چینی چوب، رنگرزی سنتی، کاشی سازی هفت رنگ، عبابافی، مهارت دوخت پوشاک سنتی،کلاهنمدی (کلاهمالی) ، قواره بری ، فرش ویست،مینای نقاشی اصفهان، دانش و مهارت رفوگری قالی اصفهان و کاشان، مسگری کاشان،سفرهبافیورزنه،قفل سازی نجف آباد،منبت گلپایگان، مهارت ساخت سفال و خراطی سنتی نطنز، گیوه بافی نشلج هم در سال های 90 تا 95 جزو این میراث به ثبت رسیدند.
وی ادامه داد: دو رشته های مخمل بافی و زری بافی بومی ایران و استان اصفهان هم از آثار ثبت ملی سال 88 میراث ناملموس اند که پرونده این دورشته با توجه به درخطر بودن، سالهاست در نوبت ثبت جهانی یونسکواند.
مدیر کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، 11رشته قلم زنی، فیروزه کوبی، گلابتون سازی، پاپیه ماشه، نقاشی قلمکار اصفهان، خط ونقش ناخنی ، شعربافی،زیلو بافی و مهارت های بافت فرش کاشان،فن کاشی کاری زرین فام وقالی بافی نایین را هم جزو آثار ثبت ملی میراث ناملموس این استان در سال های 88 و 89 بیان کرد.
به گفته شهرام امیری کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان پرونده دوهنر سنتی نقده دوزی ومهارت ساختکاشی معرق هم برای ثبت ملی به سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری ارسال شده است.
وجه تسمیه هنرنقده دوزی برگرفته شده ازپول رایج وواژه پول نقدبه واسطه گرانقیمت بودن مصالح اولیه این هنربوده است .
دوخت پارچه های سنتی نقده دوزی که در بافت آنها بیش تر از طلا و نقره استفاده می شود؛ بیش از 200 سال در اصفهان قدمت دارد.
کاشی معرق هم که نمونه هایی از آن در بناهای تاریخی نصف جهان از جمله مسجد شیخ لطف اله واقع در میدان امام اصفهان قابل مشاهده است، از ظریفترین هنرهای سنتی دوران صفوی تاکنون است.
پیش ازاین، مهارت ساخت هنرهای سنتی کاشی زرین فام وهفت رنگ نیزدرمعماری بناهای تاریخی اصفهان به ثبت ملی رسیده است.
دورشته از 13 رشته، سهم استان اصفهان از ثبت جهانی میراث ناملموس یونسکو
ثبت جهانی آثارملموس وناملموس فرهنگی ایران،نقش موثری درصیانت ازسرمایه‌های فرهنگی کشورومعرفی تمدن ایران درعرصه‌های بین‌المللی دارد.
کنوانسیون یونسکو در سال1972 میلادی توسط سازمان ملل متحد برای معرفی وحفاظت از میراث طبیعی وفرهنگی هرکشور،تصویب شد.تاکنون 180کشوراین کنوانسیون جهانی را امضاکرده اند.
درهرسال هرکشور دوسهمیه در ثبت میراث فرهنگی وطبیعی خود دارد،یک سهمیه درزمینه میراث فرهنگی ودیگری میراث طبیعی.
به گفته معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ،آذر امسال با ثبت چوگان بازی سوار براسب همراه باروایتگری وموسیقی وهنرساختن ونواختن کمانچه در دوازدهمین نشست کمیته بین دول یونسکو برای پاسداری ازمیراث فرهنگی ناملموس تعدادآثارایران درفهرست میراث جهانی به13 اثر رسید.
محمدحسن طالبیان با بیان اینکه چوگان ازمنظر جنبه های گوناگون هنری، موسیقیایی، نمایش تا بازی همبسته اسب و انسان نشان دهنده شکل گیری یک فرهنگ با سابقه طولانی در سرزمین ایران از دوره ساسانی تا کنون است افزود:
قدیمی‌ترین میدان چوگان درجهان میدان امام اصفهان است.
وی گفت: ساز کمانچه نیز یکی از قدیمی‌ترین و گسترده ترین ابزار موسیقی در ایران و منطقه است که در اجراهای موسیقی کلاسیک و فولکوریک سهم بسزایی دارد و می توان شاخص ترین نوازندگان آن را در موسیقی(شهری و محلی) پیدا کرد.
13 رشته قالیشویی مشهداردهال و روش سنتی قالیبافی کاشان،نوروز،مهارت پخت نان تخت، موسیقی ردیفی ایرانی،قالیبافی استان فارس، آیین های پهلوانی، تعزیه، موسیقی بخش های خراسان،فناوری ساخت لنج درجنوب،نقال(قصه پردازی )ایرانی، چوگان بازی سواربراسب همراه باروایتگری وموسیقی وهنرساختن ونواختن کمانچه آثار ایرانی ثبت شده در فهرست میراث ناملموس (معنوی) جهانی است.
قالیشویی‌مشهداردهال‌کاشان : آیین سنتی و مذهبی چندصد ساله قالی شویان فین کاشان و روستای خاوه اردهال که همه ساله در دومین جمعه مهر در مشهد اردهال در 42 کیلومتری غرب کاشان برگزار می‌شود تنها آیین مذهبی اسلامی است که به تقویم خورشیدی برپا می شود.
این مراسم در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده و در دسامبر ۲۰۱۲ میلادی به عنوان دهمین اثر میراث معنوی ایران به ثبت جهانی رسید.
مراسم قالي شويان نمايش واقعه شهادت حضرت سلطان علي بن محمدباقر(ع) درسال 113 هجری درسرزمين مشهداردهال ونحوه به خاك سپاري اين امامزاده است.
روش سنتی قالیبافی در‌کاشان هم در پنجمین نشست کمیته پاسداشت میراث معنوی یونسکو در سال 2010 میلادی به عنوان اولین اثر استان اصفهان به ثبت جهانی رسید.
قالی کاشان بایک نظرسریع هم ازطریق بافت بسیارظریف (گره باپرزکوتاه وظریف) که جزئیات تمام نقش‌هاراظاهرمی‌سازدو هم ازطریق پشم بسیارعالی
آن که به سطح قالی یک حالت مخملی می‌دهد،قابل تشخیص است.
روند فرش بافی با طراحی مجموعه ای از سبک های ایجاد شده از جمله نقوش مانند گل، برگ، شاخه، حیوانات و صحنه های بر گرفته از تاریخ ، شروع می ش؛د. فرش با تارو پودی در یک دستگاه بافندگی که دارقالی نامیده می شود، بافته می شود.
این توده، از پشم گره زده یا نخ ابریشم با پیچ و تاب متمایز گره فارسی ساخته شده است. سپس در محل یک ردیف از پود بافته شده قرار می گیرد و با شاته ضربه زده می شود. سبک بافی فارسی که به عنوان گره نامتقارن شناخته می شود با ظرافت مثال زدنی در کاشان بکار می رود. به طوری که پشت فرش بصورت عالی و مساوی گره دارد.
رنگ های فرش کاشان از انواع طبیعی شامل ریشه روناس، پوست گردو وانار و برگ درخت مو بدست می آیند.
مهارت سنتی بافندگی فرش کاشان برای دختران از طریق کارآموزی باآموزش مادران و مادر بزرگانشان منتقل می شود. کارآموزی نیز وسیله ای است که توسط آن مردان مهارت های خود را در طراحی، رنگرزی، برش، بافندگی و ابزار سازی یاد می گیرند.
رشته های زری بافی ومخمل بافی استان اصفهان در صف ثبت جهانی
مخمل ومخمل بافي اوج هنرنساجي سنتي ايران است.بدون ترديد مخمل رابايد ازنفيس‌ترين پارچه‌هاي دستبافت ايران دانست زيراپيچيدگي دربافت،طرح‌هاي زيباوپرنقش ونگارومواداوليه مرغوبي که درتوليداين پارچه به کارمي‌رود، ويژگي خاص به آن بخشيده که مخمل را ازسايردستبافت ها متمايزمي کند.
آغازپيدايش مخمل به قرون اوليه اسلامي برمي‌گردد که دردوران آل بويه وسلجوقي بعداز افت ورکود زري بافي،بافندگان کاشاني براي تجليدکتاب آسماني قرآن درصدد برآمدندتاپارچه‌اي باارزش ودرخورشأن اين کتاب،اختراع کنند تابوسيله آن قرآن راجلدکنند ومحفوظ دارندوازآن زمان پارچه مخمل ايجادشد.
شهرهاي بزرگ مخمل بافي درايران در قرن های گذشته، کاشان،يزد، تبريز، مشهدوهرات بوده واين پارچه نفيس ازقرن شانزدهم ازجمله صادرات مهم ايران به شمارمي‌رفته است.
درزمان صفویه مخمل نيزدرکنارديگرصنايع نساجي بيش ازپيش شکوفاو باگسترش اين هنردرجامعه از مخمل براي لباس عروس،روتختي،سجاده،کت وعبا،پرده ورويه مبل وصندلي،روميزي،کوسن وپرده استفاده می شد.
زری‌بافی هم یک هنر اصیل ایرانی است که در نقوش پارچه‌ای گران‌بها همراه با نخ گلابتون خودنمایی می‌کندو حاصل حرکت هزاران باره ماکوی حامل پود گلابتون در بین تارهای ابریشمی است.
این هنر در حدود دو هزار سال در ایران رواج داشته و از همان زمان پارچه‌های زری‌بافی شده را تولید و به سایر نقاط اروپا و آسیا صادر می‌کردند و در زمینه تولید پارچه زری‌بافی ایران پیشکسوت بوده است.
در دوران صفویه هنرمندان زیادی در زمینه پارچه بافی به هنر زری‌بافی روی آوردند و در این دوره هنر زری‌بافی از نظر تکنیک و خلاقیت به اوج خود
رسید.
صنایع دستی و اقتصاد مقاومتی
آنچه مسلم است عرصه صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران اهمیت بسیاری دارد که مصداق بارز این اهمیت را می‌توان در توجه و تأکید رهبر معظم انقلاب در ابلاغ سیاست های کلی برنامه ششم توسعه مشاهده کرد و در بند 51 این سیاست ها به طور مشخص و محرز بر حمایت از صنایع دستی تأکید و توصیه شده است.
صنایع دستی ایران به عنوان یکی از ابزار های منحصر به فرد، نقش مهم و اساسی در دست یابی به افزایش تولید ملی و اهداف کلان اقتصاد مقاومتی ایفا می کند و باید بیش از گذشته به این صنعت ایرانی توجه شود.
حمایت از هنرمندان صنایع دستی در راستای فرمایشات رهبر معظم انقلاب و حمایت از تولید ملی و افزایش اشتغالزایی بسیار موثر است.
صنایع‌دستی هویت ایرانی را نشان می‌دهد و باید از این ظرفیت مهم در اشتغالزایی، به ویژه در شهرهای کوچک استفاده کرد.
کشور ایران از اقوام و آداب و رسوم مختلف تشکیل شده که هر کدام از این اقوام با توجه با تاریخ و فرهنگ خود، در صنایع دستی و هنر های سنتی حرف های بسیاری برای گفتن دارند. 
در واقع صنایع دستی پلی میان اقتصاد و فرهنگ است و با توسعه آن، نه تنها به اشتغال زایی و اقتصاد کمک بلکه گام بلندی برای معرفی فرهنگ اصیل ایرانی برداشته می شود.
نکته بنیادی در تبیین ماهیت هنرهای سنتی وجود دارد و آن اندیشه و حکمت موجود در هنرهای سنتی است چرا که اگر در هر تمدنی هنر جان مایه حکمت و اندیشه را در بطن خود داشته باشد آن هنر می تواند بازتاب هویت، فرهنگ و تمدن این کشور باشد و به این ترتیب ماندگار می شود.
غلامعلی فیض اللهی از هنرمندان برجسته صنایع دستی اصفهان و رئیس شرکت تعاونی صنایع دستی اصفهان می گوید: پیشرفت‌صنایع دستی وحفظ هنرهای سنتی نیازبه‌حمایت‌وبرنامه‌ریزی دارد اگرشرایط وامکانات لازم مهیا ومشکلات هنرمندان تاحد امکان مرتفع‌شود این امکان مهیاست که ایران باید با زبان صنایع دستی با دنیا حرف بزند.
وی افزود: کاربردی کردن صنایع دستی با همکاری دانشگاه‌ها، خرید صنایع دستی باکیفیت توسط ادارات و سازمان‌های دولتی و خصوصی، رشد صنایع دستی به سمت کیفیت بالا و مساعدت دولت برای تهیه مواد اولیه، حضور در مراکز فرهنگی سفارتخانه‌ها و برگزاری نمایشگاه‌ها در این اماکن می‌تواند پیشنهادهایی باشد که به رونق صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور منجر شود.
نگارنده: سیده پروین امامی
نظر شما