سند امنیت ملی آمریکا 2018: از بي تعهدي تا تهديد دولت ها

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ؛ انتشار سند امنیت ملی آمریکا در سال 2018 و سخنرانی دونالد ترامپ رئیس جمهور آن کشور اندکی پس از انتشار این سند، از بسیاری جهات با اسناد راهبردی پیش از آن تفاوت دارد؛ به طوری که با تعمق در این سند، می توان نشانه هایی دال بر افول آمریکا را یافت.
ترامپ در این سند، به سیاست ها و برنامه هایی در چارچوب وعده انتخاباتی اش، یعنی شعار "اول آمریکا" تاکید کرده است. برخی رسانه ها، این سند، را دکترین ترامپ نامیده اند.
در این مقاله به بررسی این سند پرداخته می شود.

کلیات سند
سند امنیت ملی سال 2015 در دوره باراک اوباما، 29 صفحه بود و این سند 68 صفحه است. هر چند بخش های خالی میان صفحات نیز وجود دارد، ولی در نهایت به نظر می رسد نویسندگان این سند اصرار داشته اند که از نظر کمیت، حجم این سند دو برابر سند دموکرات ها باشد. اصولا اسناد استراتژی امنیت ملی آمریکا بدون سروصدا منتشر می شد و بعدا رسانه ها و اندیشکده ها، سعی می کردند آن را تبیین کنند تا مبانی و محورهای آن به تدریج در سیاستگذاری ها وارد شود. اما این بار، رسانه ها با سرو صدا از انتشار سند راهبردی آمریکا خبر دادند و ترامپ نیز اولین رئیس جمهوری بود که خودش این سند را ارائه داد.
از مهمترین انتقادات به این سند، بی اعتنایی به تغییرات آب و هوایی و زیست محیطی است. به جز این، آنچه که از نظر بسیاری از ناظران در این سند از قلم افتاده است، آمریکا در این سند هیچ توجهی به ارزش های ادعایی آمریکایی نظیر دموکراسی و حقوق بشر نشان نداده است.

جهت گیری نظری سند
سند امنیت ملی آمریکا در سال 2018، از دیدگاه نظری، واقعگرایانه است. در این سند آمده است این استراتژی از مفهوم رئالیسم اصولگرا (Realism prencipled) گرفته شده است. در این رئالیسم، نقش قدرت محوری است و معتقد است که حاکمیت های مستقل بهتر می توانند یک جهان صلح آمیز را بسازند. به این ترتیب، قدرت، مفهوم کانونی این سند است و از اندیشه های لیبرالیستی مبتنی بر مشارکت و نقش دادن به سازمان ها و نهادهای بین المللی فاصله می گیرد. به نوشته آتلانتیک استفاده از این مفهوم علمی، بسیاری از مشاوران و دست اندرکاران امور خارجی را خشنود کرد.
در این سند، منظور از قدرت، همان آمریکا و هژمون بودن است.
در این سند بر چالش های قدرت در عرصه بین المللی در ابعاد اقتصادی و سیاسی اشاره شده است. راهبرد امنیت ملی جدید آمریکا، چین و روسیه را به عنوان چالشی علیه قدرت، نفوذ و منافع واشنگتن تلقی کرده است.
به این ترتیب بر مبنای این سند، استراتژی سیاست خارجی آمریکا از نئولیبرالیسم چندجانبه گرایی اوبامایی به رئالیسم یکجانبه گرایی ترامپی تغییر جهت می دهد.
در این سند، از مشارکت با هم پیمانان هیچ سخنی به میان نیامده است؛ آمریکا را قدرت فائقه می داند و جهان را به آنهایی که به ما کمک می کنند و آنهایی که علیه ما هستند، تقسیم می کند.

تفاوت های سند و نطق ترامپ
لحن سند در مقایسه با لحن ترامپ درباره روسیه و چین ملایم تر است. اما در مورد ایران و حزب الله وحتی پاکستان متن سند در مقایسه با لحن ترامپ متعادلتر است.
در سند استراتژی امنیت ملی، چین و روسیه، قدرت های تجدیدنظر طلب معرفی شده اند. ترامپ در سخنانش از عملکرد یک ساله خود در قبال کره شمالی و ایران دفاع کرد و از پاکستان خواست برای مقابله با تروریسم تصمیم قاطع بگیرد.
در حالی که متن پنج بخش دارد، اما ترامپ در سخنرانی خود از چهار رکن اساسی نام برد که شامل حفاظت از میهن، ارتقای سطح رفاه در آمریکا، نمایش صلح از طریق قدرت نظامی و پیشبرد و گسترش نفوذ آمریکاست.
در حالی که ترامپ در سخنرانی خود، فقط ان بخش هایی را که می پسندید برجسته کرد، اما سند امنیت راهبردی امریکا، کاملا دیدگاه جمهوری خواهانی نظیر مک کین، میت رامنی و مارکو روبیو را منعکس می کند و با دیدگاه های ترامپ فاصله دارد.

محورهای اصلی سند
در این سند، علاوه بر مقدمه و نتیجه گیری، پنج بخش مهم آمده است:

1-بخش اول با عنوان حفاظت از مردم، سرزمین و سبک زندگی در آمریکا است که بر تشدید کنترل مرزهای آمریکا برای مقابله با ورود اعضای گروه های تروریستی و جنایتکاران بین الملی تاکید شده است.
در این راهبرد، کره شمالی و ایران به عنوان مهمترین تهدیدات امنیت آمریکا در نظر گرفته شده است. گروه های افراطی ماننند داعش و القاعده نیز به عنوان بازیگران غیردولتی تهدید کننده امنیت ملی آمریکا مطرح شده اند. تهدیدات سایبری علیه امنیت، انرژی، صنعت بانکداری و صنعت حمل و نقل نیز در این سند، مورد توجه و تاکید قرار گرفته است.

2- بخش دوم به بحث بهبود ارتقای آبادانی در آمریکا می پردازد که در آن مسائل اقتصادی داخلی و خارجی، مسائل حوزه پژوهش و فناوری و انرژی می پردازد. در زمینه همکاری تجاری با کشورهای دیگر آمده است: کشورهای مختلف جهان در حوزه تجارت به رقابت با هم مشغول هستند، آمریکا باید اطمینان حاصل کند که روابط تجاری و بازرگانی بر اساس برابری و سود متقابل شکل گیرد تا از این رهگذر، کسری های تجاری آمریکا جبران شود. در این راهبرد، توافقنامه تجاری دو جانبه بین آمریکا و دیگر دولت ها تاکید شده است.

3- در اين بخش، اصطلاح جدید با عنوان حفاظت از صلح از طریق قدرت آمده است که در آن به احیای توانایی های آمریکا در حوزه های نظامی، هسته ای، هوا فضا، سایبری، اطلاعاتی و صنایع نظامی آمده است. در این بخش همچنین به موضوع دیپلماسی اقتصادی و حکمرانی اطلاعاتی اشاره شده است.

4- در بخش چهارم با عنوان افزایش نفوذ آمریکا بر مفاهیمی از قبیل تعامل با شرکا، دستیابی به نتایج بهتر در فضای چندجانبه و اشاعه ارزش های آمریکایی تاکید شده است.

5- در اين بخش راهبردهای آمریکا در شش منطق هند- پاسیفیک، اروپا، غرب آسیا، مرکز اسیا، نیمکره غربی یا همان آمریکای لاتین و آفریقا اشاره شده است. در این اسناد چین و روسیه، قدرتهای تجدیدنظرطلبی توصیف شده اند که به دنبال تغییر جهان براساس آرمان های خود هستند.

ایران در سند امنیت ملی آمریکا
در این سند، هفده بار به کلمه ایران اشاره شده است که آن را می توان ذیل پنج شاخص بی ثباتی، تهدید موشکی، برنامه هسته ای، تروریسم و حملات سایبری تقسیم کرد. بیشترین توجه به نقش بی ثبات کنندگی ایران و کمترین توجه به برنامه هسته ای ایران و تهدیدات سایبری بوده است.

واکنش های داخل آمریکا
آرتور ال هرمان، مورخ سرشناس آمریکایی با انتشار مطلبی در روزنامه وال استریت ژورنال، راهبرد امنیت ملی ترامپ را بازگشت
اچ آر مک مستر، مشاور امنیت ملی دولت آمریکا معتقد است، ترامپ ممکن است از مسکو و پکن به عنوان موانعی در برابر دنیای آزاد یاد کند، اما وی به هر حال ولادیمیر پوتین و شی جین پینگ را مردانی قوی و قابل ستایش می داند.
به گفته مک مستر، برای ترامپ، اختلافات اساسی در دنیا تنها ایدئولوژیک نیستند، بلکه تمدنی، ملی و شخصی هستند؛ تمدن غرب در برابر اسلام، آمریکا در مقابل همه کشورهایی که با آن همراهی نمی کنند و بالاتر از همه ترامپ در مقابل آنهایی که به بزرگی و قدرت وی شک دارند.
راجر کوهن در نیویورک تایمز نوشت، هیاهو به راه انداختن تنها ویژگی قابل فهم استراتژی امنیت ملی آمریکا تا نیمه ماه دسامبر بوده است.

واکنش های خارجی
سخنگوی وزارت خارجه ایران معتقد است، سراسر متن استراتژی امنیت ملی آمریکا، مملو از تلاش بی حاصل تهیه کنندگان آن برای القا و ایجاد تهدید ساختگی از ایران بوده و کاملا مردود و محکوم است. این استراتژی در پی فرافکنی چالش ها، ناکامی ها و معضلات خودساخته ای است که در بعد داخلی وبین المللی همواره با آن روبرو بوده و در یک سال گذشته، بیش از پیش واقعیت های خود را نمایان ساخته است.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، اعلام کرد، مسکو ادعای این استراتژی مبنی بر تهدید بودن روسیه برای آمریکا را نمی پذیرد و به طور کلی این سند را دارای ماهیت امپریالیستی می داند. در این سند، آمریکا، روسیه و چین را دو قدرت مقتدر دیده است که ممکن است موقعیت آمریکا را به خطر بیندازد. این دو کشور از نظر سند راهبردی به تعدی به نظام جهانی متهم شده اند و به نظر می رسد منظرو آمریکا از چنین نظامی، همان ساختار تک قطبی جهان است که در آن تنها منافع و نیازهای آمریکا مدنظر قرار می گیرد.

نتیجه گیری
همان طور که راجر کوهن در نشریه نیویورک تایمز گفته است، آنچه ترامپ به عنوان استراتژی امنیت ملی آمریکا معرفی کرد، یک استراتژی نبود، بلکه یک نمایش فکاهی و طنز بود که بند بند آن نشان دهنده اختلافات عمیق ترامپ با تیم امنیت ملی آمریکا است.
به طور کلی هر کس که بخواهد استراتژی دقیق آمریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ را به طور کامل درک کند، باید توئیت های ترامپ را مرورد کند و عملا ارزش این سند از توئیت های ترامپ بسیار کمتر است. در واقع با این سند، مطلقا نمی توان سیاست ها و رویکردهای اینده دولت ترامپ را پیش بینی کرد./

========================

نویسنده: دکتر تهمینه بختیاری - کارشناس سياست بين الملل .

.