پخش زنده
امروز: -
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ تضاد فزاينده ميان رويکردهاي عربستان و امارات در برخورد با بحران هاي منطقه اي بر اين واقعيت دلالت دارد که احتمال تشديد تنش ها ميان رياض و ابوظبي در آينده وجود خواهد داشت و دامنه و ابعاد اين تنش ها به اندازه اي خواهد بود که حتي حل وفصل آنها از حل بن بست کنوني ميان رياض و دوحه به مراتب دشوارتر به نظر مي رسد. اين دشواري در فروکاستن از اختلافات ميان عربستان و امارات را مي توان با استناد به ماهيت اختلافات ميان دو کشور توضيح داد.
پايگاه اينترنتي نشنال اينترست در گزارشي به قلم ساموئل راماني تحت عنوان « ائتلاف سعودي - اماراتي از آنچه به نظر مي رسد ضعيف تر است » نوشت :روز پنج دسامبر وزارت امور خارجه امارات متحده عربي از ايجاد کميته مشترک همکاري و هماهنگي با عربستان سعودي خبر داد . اين کميته مجمعي رسمي براي همکاريهاي امنيتي رياض و ابوظبي در خارج از حوزه نظارتي شوراي همکاري خليج فارس محسوب مي شد.
بلافاصله پس از صدور بيانيه وزارت خارجه امارات دراين باره بسياري از تحليلگران غربي و عربي تشکيل اين کميته مشترک را نشانه اي از تشديد بحران بر سر قطر و گامي مهم و حياتي در جهت تحکيم ائتلاف عربستان سعودي و امارات متحده عربي توصيف کردند.
حتي با وجود اينکه عربستان سعودي و امارات متحده عربي با هم منافع استراتژيک مشترک بسيار دارند ، ولي بررسي دقيق تر تحولات ژئوپوليتيکي در درون شوراي همکاري خليج فارس نشان مي دهد که ائتلاف ميان رياض و ابوظبي ، از آنچه که در ظاهر به نظر مي رسد ، به مراتب ضعيف تر و شکننده تر است.
ظرفيت هاي بالقوه تنش ميان عربستان و امارات در پي بروز يک رشته اختلافات فزاينده در بحث سياست خارجي ميان دو کشور به تدريج در حال نمايان شدن است.
به عنوان مثال در طول چند ماه گذشته رياض و ابوظبي از نيروهاي نيابتي رقيب در يمن حمايت کرده اند و در قبال حل بحران در سوريه نيز رويکردهاي متناقضي از خود به نمايش گذارده اند.
برخلاف اختلافات ميان عربستان سعودي و قطر که اساسا منازعه اي هژمونيک به شمار مي رود ، ريشه اختلافات ميان رياض و ابوظبي به ديدگاه هاي راهبردي رقيب ميان دو کشور بازمي گردد. از آنجايي که هم عربستان و هم امارات تمايل دارند که براي شکل دهي به نظم منطقه اي مورد نظر خود به نيروي نظامي و ابتکارات ديپلماتيک يکجانبه متوسل شوند ، بايد گفت تنش هاي حاصل از اين ديدگاه رقابتي ، احتمالا در آينده قابل پيش بيني به مراتب پايدار تر و با دوام تر خواهد بود.
رويکرد سياست خارجي عربستان سعودي بر پيش فرضي مبتني بر درک فرقه اي از مناقشات و درگيري ها در منطقه خاورميانه بنا شده است. عملکرد رياض در سطوح بين المللي به گونه اي فزاينده از هويت سني مذهب عربستان نشات مي گيرد و هدايت مي شود . سعودي ها نيروهاي شيعي طرفدار ايران را به مثابه رقبايي دشمن و متخاصم مي بينند که بايد به هر قيمت ممکن سرکوب شوند. رژيم پادشاهي عربستان سعودي به منظور مقابله با ايران ، همه انواع حمايت هاي مالي و نظامي را از جنبش هاي اسلامگراي سني در مناطق مورد درگيري به عمل آورده است و در جهت اشاعه و تبليغ ايدئولوژي وهابي گري به عنوان خاکريز و سنگري در برابر نفوذ ايران در منطقه خاورميانه نهايت تلاش خود را انجام داده است.
با اين همه در ديدگاه سياست خارجي امارات ، رويکرد عربستان سعودي در قبال منازعات و درگيري هاي منطقه اي نفي مي شود.
ابوظبي در تقابل با سياست تساهل و مداراي رياض در برابر جنبش هاي اسلام گرايانه ، سرسختانه و قاطعانه از اشاعه سکولاريسم در خاورميانه دفاع مي کند و از هيچگونه تلاشي براي تسهيل ايجاد ائتلاف هاي غير ايدئولوژيک در مناطق درگيري و منازعه در خاورميانه فروگذار نکرده است.
چنانچه نيل کوئيليام ، يکي از کارشناسان مسائل مربوط به شوراي همکاري خليج (فارس) در موسسه مطالعاتي چتم هاوس اخيرا در جريان يک نشست مشورتي در دانشگاه آکسفورد در اين باره گفته بود سياستگذاران اماراتي ، تهديد ناشي از فعاليت گروههاي افراط گراي سني را خيلي بيشتر از تهديد ايران ضد ثبات منطقه اي قلمداد مي کنند.
اين نتيجه گيري بر مبناي اين استدلال امارات متحده عربي بنا شده است که اشتياق شبکه هاي اسلام گرايي به ايدئولوژي چند مليتي موجب مي شود تا آنها در برابر دستيابي به هر گونه مصالحه هاي سياسي مقاومت کنند.
ارزيابي هاي ابوظبي درباره برداشت هايي که از تهديدات مي شود، به گونه اي قابل ملاحظه با ادراکات و برداشت هاي عربستان سعودي در برابر ماهيت تهديدات پيش رو در منطقه متمايز و متفاوت است و همين امر موجب شده است تا سياستگذاران اماراتي در مقايسه با همتايان سعودي خود ، رويکردي به مراتب متعادل تر و متفاوت تر در برابر ايران اتخاذ کنند.
به همين دليل امارات متحده عربي از جناح هاي شيعه طرفدار ايران که موجب ارتقا و پيشبرد ثبات منطقه اي مي شوند حمايت مي کند و در عوض با مداخلات بي ثبات کننده ايران در امور داخلي کشورهاي منطقه خاورميانه مخالفت مي ورزد.
منازعه و اختلافات ميان دستور کار طرفدار سکولاريسم امارات و سياست هاي عربستان سعودي در حمايت صرف از گروه هاي سني ، در رويکردهاي به شدت واگرايانه هر دو اين کشورها در قبال حل بحران در يمن و سوريه به خوبي مشهود است. تضاد ميان رويکردهاي سعودي ها و اماراتي ها در يمن ، در حوزه هايي مانند بروز اختلاف ميان دو کشور بر سر تهديد ناشي از بازيگران شيعه در منطقه و نيز مشروعيت سياسي گروه هاي افراط گراي سني در يمن خود را نشان داده است.
رويکرد فرقه گرايانه عربستان سعودي در نظام منطقه اي خاورميانه ، موجب شده است تا رياض روي کار آمدن دولت شيعه در يمن و برقراري روابط صميمانه صنعا با ايران را ، به مثابه تهديدي مستقيم بر ضد امنيت ملي خود قلمداد کند. دغدغه هاي سعودي ها در زمينه تهديدات امنيت مرزي ناشي از شيعيان مورد حمايت ايران در يمن ، در رويکرد رياض در قبال مداخله نظامي شواي همکاري خليج فارس در يمن نمود داشته است.
ارتش عربستان به منظور تحکيم مواضع راهبردي عبد ربه منصور هادي رئيس جمهور فراري و مستعفي سني يمن ، دست به يک رشته بمباران هاي هوايي در يمن زده است و در اقدامي احتياطي نيروهاي نظامي خود را به منظور دفاع از مرزهاي عربستان در برابر تجاوزات احتمالي شبه نظاميان شيعه يمني در مناطق مرزي مستقر ساخته است. عربستان سعودي همچنين بر اين باور است که حزب الاصلاح - شاخه مرتبط با اخوان المسلمين در يمن - يک بازيگر سياسي مشروع در اين کشور به شمار مي رود. با وجودي که الاصلاح از حمايت هاي مالي قطر نيز برخوردار مي شود ، عربستان سعودي همچنان به ميزباني برخي از اعضاي ارشد اين حزب در رياض ادامه مي دهد. ارتش عربستان سعودي همچنين در درگيري هاي نظامي با شبه نظاميان شيعه حوثي يمن ، با الاصلاح همکاري مي کند.
ولي امارات عربي متحده در اين نکته با ديدگاه سعودي ها هم عقيده و هم نظر نيست که روي کار آمدن يک دولت مورد حمايت شيعيان در يمن به صورت خودکار به مثابه يک تهديد امنيتي به شمار مي رود. در عوض ابوظبي به جاي هدف قرار دادن خودسرانه و بدون ملاحظه شبه نظاميان شيعه در يمن ، عمليات نظامي خود را در اين کشور بر محدود ساختن نفوذ گروه هاي اسلامگراي شيعه و سني معطوف ساخته است.
امارات متحده عربي در اجراي حملات هوايي ضد حوثي ها از طريق استقرار نيروهاي زميني در جنوب يمن با عربستان سعودي همکاري مي کند ولي در عين حال از عمليات نظامي نيروهاي علي عبدالله صالح رئيس جمهور اسبق شيعه يمن بر ضد گروه الاصلح نيز حمايت کرده است.
تمايل امارات عربي متحده در توسل به زور بر ضد شبه نظاميان وابسته به گروه الاصلاح مورد حمايت سعودي ها يمن ، بر تعهد و پايبندي ابوظبي به حمايت از نيروهاي سکولار در يمن قطع نظر از وابستگي هاي فرقه اي آنان دلالت دارد. امارات در طول فصل نابستان از بروز اختلافات ميان صالح و نيروهاي حوثي به نفع خود بهره برداري کرد و به اصلي ترين حامي بين المللي صالح تبديل شد. امارات ائتلاف خود را با علي عبدالله صالح با اين استدلال توجيه کرد که بازگشت صالح به قدرت در صنعا ، موجب بازگشت ثبات سکولار هر چند خودکامه به اين کشور جنگ زده خواهد شد.
در شرايطي که مرگ علي عبدالله صالح سرنوشت سياسي يمن را دستخوش يک بي ثباتي و بلاتکليفي هر چند بزرگتر از قبل کرده و موجب بروز خلا قدرت در ميان نيروهاي ميانه روي شيعه در اين کشور جنگ زده شده است ، ولي امارات احتمالا از يک رهبر ميانه روي جديد ديگر که خواستار دستيابي به راه حلي جامع و فراگير سياسي براي بحران يمن باشد حمايت خواهد کرد. در اين ميان اگر عربستان سعودي بخواهد از حربه ترور صالح به دست شبه نظاميان حوثي ، به منظور مشروعيت بخشي و توجيه بمباران هاي هوايي بي محاباي خود بر ضد شيعيان در يمن بهره برداري کند ، اختلافات ميان رويکرد عمل گرايانه امارات متحده عربي و رويکرد فرقه گرايانه عربستان سعودي طي ماههاي آينده احتمالا به اوج خود خواهد رسيد يا به مراتب افزايش خواهد يافت.
اگرچه ابعاد و دامنه دخالت نظامي شوراي همکاري خليج فارس در يمن خيلي بيشتر از سوريه به شمار مي رود ، هم عربستان سعودي و هم امارات متحده عربي آشکارا ديدگاه هاي متفاوتي از دورنماي سياسي و سرنوشت آينده سوريه ترسيم کرده اند.
عربستان سعودي از زمان آغاز جنگ داخلي در سوريه در سال 2011 ،از جناح هاي مخالف سني که خواهان برکناري بشار اسد رئيس جمهور مورد حمايت شيعه علوي سوريه بودند ، حمايت نظامي به عمل آورده است.
حتي با وجود اين که چشم انداز سرنگوني سريع بشار اسد در سوريه طي يکسال گذشته به نحو قابل ملاحظه اي رنگ باخته است ، سعودي ها همچنان سرکردگان جناح هاي تندروي سني مخالف سوريه را تحت فشار قرار مي دهند تا از برقراري مذاکرات ديپلماتيک با مقامات رژيم اسد خودداري کنند. اين اقدامات نشان مي دهد که مهار نفوذ ايران در سوريه ، همچنان اولويت و هدف اصلي سياست سعودي ها در سوريه به شمار مي رود.
تحقق اين هدف همچنان تلاش هاي نظامي عربستان را در سوريه شکل مي دهد و هدايت مي کند ،هر چند اين نکته به گونه اي فزاينده آشکار شده است که حمايت هاي رياض از گروه هاي مخالف شبه نظامي در سوريه ممکن است روند حل و اختلافات و دستيابي به صلح را که موجب برقراري ثبات در اين کشور جنگ زده مي شود ، با مشکل روبرو سازد.
رويکرد امارات متحده عربي در قبال بحران سوريه نشان مي دهد که ابوظبي مي تواند از راه حل بحران سوريه که متضمن حفظ بشار اسد بر اريکه قدرت باشد حمايت و در عين حال از نيروهاي مخالف ميانه روي سني و نيروهاي کرد براي شرکت در اين مذاکرات پشتيباني به عمل آورد. در هر حال اشتياق و علاقه مندي امارات به مصالحه با بازيگران متحد ايران و توسل يکجانبه به نيروي نظامي براي مقابله با جنبش هاي اسلامگراي سني در سوريه ، بر علاقه و گرايش ابوظبي در تقابل با هژموني سنتي عربستان سعودي بر تلاش هاي شوراي همکاري خليج فارس براي حل منازعات و درگيري هاي منطقه اي دلالت دارد.
در شرايطي که تداوم بن بست کنوني ميان عربستان سعودي و قطر همچنان اصلي ترين تهديد براي حيات و بقاي شوراي همکاري خليج فارس به عنوان يک سازمان امنيت جمعي به شمار مي رود ، شکاف فزاينده ميان ديدگاه سياست خارجي مبتني بر حمايت سني ها در عربستان و ديدگاه سياست خارجي مبتني بر حمايت از سکولارها در امارات ، نشان مي دهد که بروز جنگ نيابتي ميان رياض و ابوظبي در نهايت ممکن است انسجام و همبستگي و پيکره واحد شوراي همکاري خليج فارس را در معرض خطري بزرگتر قرار دهد. بنابراين ديپلماتهاي غربي و عربي تاکيد دارند ضمن تلاش فوري براي حل بحران قطر ، بايد اين نکته را مد نظر داشت که منافع واگرايانه ميان عربستان و امارات نيز بايد مورد بررسي و توجه قرار گيرند تا از فروپاشي شوراي همکاري خليج فارس در سالهاي پيش رو اجتناب شود.