اما و اگرهای پیش‌نویس سند«رشدوتکامل همه جانبه کودکان»

چکیده مصاحبه پژوهشی:

60 درصد رشد مغز انسان تا ۱ سالگی، 80 درصد تا 3 سالگی و نزدیک به 100 درصد تا 8 سالگی، اتفاق می افتد.

- پیش نویس سند «رشد و تکامل همه ­جانبه کودکان خردسال» شامل بخش ­های مختلفی  همچون «مراقبت از کودکان، ایمنی؛  امنیت؛ کمک به تعامل اجتماعی و معنوی کودکان و شروع حیطه­ ­های توسعه از کودکی » است.

- در حال حاضر پیش ­نویس سند «رشد و تکامل همه­ جانبه کودکان خردسال» توسط وزارت بهداشت نوشته و به تایید دستگاه­ها رسیده است.

- پیش­ نویس سند مذکور بزودی در اولین جلسه امسال شورای عالی سلامت  و امنیت غذایی ملاحظه و  تصویب خواهد  شد.  

- بر اساس این ‍‍ پیش­ نویس مراقبت ­ها و اقدامات والدین در سال­ های آغازین سن کودک(تا 8 سالگی) از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

- بر اساس پیش نویس سند « ارتقاء سلامت، توسعه و تکامل کودکان­» توفیقات زیادی را بدست آورده ­ایم.

-جنبه های تکامل همه جانبه کودکان: سلامت  و تغذیه کودک و مادر (قبل و بعد از تولد)؛ ایمنی و امنیت کودکان ؛ آموزش مادر (قبل و بعد از تولد) و کیفی سازی آموزش کودکان قبل از ۸ سالگی.

پژوهش خبری صدا وسیما: ارتقاء سلامت و تکامل همه جانبه کودک موضوع مهمی است که دلیل تهیه پیش نویس سند «رشد و تکامل همه­ جانبه کودکان خردسال» بوده است و این سند در انتظار تصویب است. لذا در مصاحبه با دکتر حامد برکاتی مدیر کل دفتر سلامت، جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت به واکاوی این موضوع پرداخته ایم :   

پژوهش خبری:  پیش نویس سند «رشد و تکامل همه­ جانبه کودکان خردسال» شامل چه بخش ­هایی است؟ و در چه مرحله ­ای است­؟

- دکتر حامد برکاتی: در همه اسناد چه در قانون اساسی، چه در سیاست­ های کلان جمعیت و خانواده،  توجه به کودکان به عنوان یک اولویت دیده شده است. در حال حاضر نیز سند «رشد و تکامل همه­ جانبه کودکان خردسال» پیش ­نویس آن نوشته شده که دستگاه­ ها تأیید کرده ­اند و در انتظار تصویب  شورای عالی سلامت است.

سند «رشد و تکامل همه­ جانبه کودکان خردسال» بخش­ های مختلفی را شامل می­ شود. بخش ­های سلامت، مراقبت از کودکان، ایمنی و امنیت کودکان و کمک به تعامل اجتماعی کودکان، تکامل معنوی کودکان و همه حیطه ­ای که توسعه یک انسان سالم که از کودکی شروع می ­شود دیده شود. در این سند برنامه ­های عملیاتی و راهبردهایی که توسط دستگاه ­های مختلف با نظارت مدیریت سازمان مدیریت برنامه ­ریزی و مجلس شورای اسلامی در سال­ های آتی تدوین، تصویب و اجرا شود آمده است. 

پژوهش خبری: تهیه این پیش نویس با چه هدفی صورت گرفته است؟     

دکتر حامد برکاتی: وضع کشور به لحاظ شاخص­ های مهمی که در حوزه سلامت کودکان داریم وضع قابل قبولی است­. در سیر کند شدن شاخص مرگ کودکان؛ بهترین رشدها را در سطح دنیا داشته­ ایم. تقریباً سالی بیش از 5/ 5 درصد توانسته­ ایم نسبت به سال قبل مرگ کودکانمان را کم کنیم. و از عددی که از ابتدای انقلاب اسلامی از هر 100 هزار بچه زیر 5 سال، 140 تا فوت می­ کردند. درحال حاضر آخرین آماری که همه سازمان­های بین ­المللی به آن صحه گذاشتند و در آمارهای جهانی آمده عدد 140 به 15 رسیده  یعنی نزدیک به 10 برابر، مرگ کودکان را کاهش داده­ ایم. علی­رغم اینکه در سال­های اخیر با طرح تحول نظام سلامت ما تخت ­های ویژه نوزادمان به چند برابر رسیده است و مهارت­ هایی را آموزش داده ­ایم و پرسنل مان بیشتر شده است. ولی نیاز به مراقبت­ ها و خدمات دیگری است که در پیش نویس سند «رشد و تکامل همه­ جانبه کودکان خردسال»  هدف گذاری شده است. مواردی همچون «مراقبت از کودکان، ایمنی؛  امنیت؛ کمک به تعامل اجتماعی و معنوی کودکان و شروع حیطه­ ­های توسعه از کودکی ». توسعه این اقدامات در سال­ های آتی شاخص­ های  رشد کودکان را بهبود می­ بخشد. چیزی که در وزارت بهداشت مطرح است توجه بیشتر به ارتقاء سلامت کودکان و توسعه و تکامل کودکان است.

پژوهش خبری: رشد و تکامل همه جانبه کودک چه معیارها و شاخص هایی دارد؟

- دکتر حامد برکاتی: بحث رشد و تکامل همه­ جانبه کودک حیطه جدید در کشور است و از بدو تولد تا 8 سالگی را شامل می­ شود. تکامل موضوعی همه جانبه است ودر برگیرنده ابعادی می باشد که ارتباط درونی با یکدیگر دارند، در واقع همه اینها در زندگی کودک بهم بافته شده ­اند و پیشرفت در یک حیطه، پیشرفت سایر حیطه­ ها را تحت تاثیر خود قرار می دهد. تکامل همه جانبه 5 حیطه دارد: ۱- سلامت  و تغذیه کودک و مادر (قبل و بعد از تولد) ۲- ایمنی و امنیت کودکان [1] (از بیماری های عفونی و سوانح و حوادث) 3- آموزش مادر (قبل و بعد از تولد) و کیفی سازی آموزش کودکان قبل از ۸ سالگی.  بنابراین مداخلات باید دربرگیرنده توجه به تکامل فیزیکی(توسط سلامت و تغذیه)، تکامل ذهنی (توسط آموزش و محرکات)، تکامل هیجانی اجتماعی(ایجاد کننده مهر و عاطفه و علاقه و فرصت ­هایی برای مشارکت اجتماعی) و تکامل روحی و معنوی(که به عنوان فرهنگ کودک نیز قابل تعریف است.) باشند.

ارتقای تکامل کودکان خردسال نیازمند موارد زیر است:

پژوهش خبری:  وضع کشور ما نسبت به کشورهای توسعه یافته چگونه است؟    

-  دکتر حامد برکاتی: کشورهای توسعه یافته از 8/ 1 تا حدود 2 درصد در بحث مراقبت از کودکان[2] و پیش دبستانی­شان سرمایه­ گذاری کرده ­اند و ما تقریباً خیلی کم هزینه کرده ­ایم  البته در این سال­ها بیشتر شده است. با توجه به اسناد بالادستی: «سیاست ­های کلان سلامت، جمعیت و خانواده» به بحث تکامل آغازین کودکان پرداخته شده است. اجرای این سیاست ­ها اهمیت ویژه­ای دارد. به ازای هر 1 ریال سرمایه گذاری در توسعه  تکامل  کودک 7 ریال بازگشت سرمایه خواهیم داشت. در اثر اجرای برنامه درکشورهای توسعه یافته به طور متوسط 15 درصد افزایش هوش­ در کودکان جامعه گزارش شده است. پیش نویس سند همه جانبه تکامل کودکان که در انتظار تصویب شورای عالی سلامت است با همین رویکرد نوشته شده است. 

پژوهش خبری: بسته­ های حمایتی وزارت بهداشت در حوزه سلامت کودکان کدامند؟

-دکتر حامد برکاتی: بسته ­های حمایت خانواده ­ها ، در حوزه ­های مختلف است:

 1- ­appهای موبایل ­های هوشمند در حوزه سلامت مادران و کودکان از شروع کار تغذیه با شیر مادر، تغذیه در ساعت اول تولد، پاسخ به سئوالات رایج مادران در مورد شیر مادر

 2-  پنج جلد کتاب آموزشی مبتنی بر نقاشی برای خانواده­ ها، مربیان و کودکان، جهت پیشگیری از سوانح و حوادث.

 3-  یک جلد کتاب آموزشی نفیس برای خانواده ­ها شامل آموزش تغدیه تکمیلی، مکمل یاری، بحث ­های مشاوره با مادر. در سنین بعدی آموزش بلوغ به خانواده­ ها. محتواهایی برای سن بلوغ. این بسته­ ها با منابعی که در اختیارمان قرار می­ گیرد به شکل رایگان در اختیار مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشت درمانی تقدیم می ­شود.

کلام آخر   

 بر اساس پیش نویس سند « ارتقاء سلامت، توسعه و تکامل کودکان­» در مورد جلوگیری از مرگ کودکان و ارتقاء رشد کودکان اقدامات خوبی داشته ­ایم و کشور توفیقات زیادی را بدست آورده ­ایم؛ هم اکنون کودکان بیشتری زنده می ­مانند و بهتر رشد می­ کنند پس حق دارند از تکامل خدادادی بهتری برخوردار باشند این مساله در برنامه ­های توسعه ششم هم بیشتر دیده شده ­است و مورد توجه وزارت بهداشت و سایر دستگاه­ ها قرار خواهد گرفت تا توسط خانواده ­ها و با حمایت ­های حاکمیتی که توسط دولت­ ها انجام می ­­گیرد کودکانی سالم­تر به جامعه تحویل داده شود.

پژوهش خبری // پژوهشگر: مهدی ناجی

--------------------

[1] security, safety

[2]- childcare