تشریح پیشرفت‌های چشمگیر ایران در حوزه سرطان شناسی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر رضا ملک زاده معاون تحقیقات وزیر بهداشت، رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران و سرپرست مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، در سخنانی در همایش «پیشگیری از سرطان در کشور‌های در حال توسعه» که در محل آکادمی علوم چین در شهر پکن با حضور ۲۰۰ تن از محققان سرطان شناسی جهان برگزار شد، از پیشرفت بسیار چشمگیر ایران در کاهش میزان بروز سرطان مری و مرگ ناشی از آن، در داغ‌ترین نقطه این نوع از سرطان (شمال شرق ایران) در جهان خبر داد.

*اختصاص نیمی از سرطان‌های ایران به سرطان‌های دستگاه گوارش و کبد
وی با اشاره این که سرطان‌های دستگاه گوارش و کبد، نزدیک به نیمی از سرطان‌ها در ایران را تشکیل می‌دهند، گفت: در میان سرطان‌های دستگاه گوارش فوقانی، سرطان سلول سنگفرشی مری، یکی از کشنده‌ترین هاست و شمال شرق گلستان بالاترین میزان بروز این سرطان را در کل جهان دارد.

*ثبت رکورد جهانی شیوع سرطان مری در سه نقطه داغ ایران
وی سپس به تاریخچه‌ای از وضع شیوع سرطان مری در ایران اشاره کرد و گفت: طی دهه هفتاد میلادی، میزان بروز سرطان سنگفرشی مری در نواحی شرق استان گلستان، به طور متوسط ۸۰ نفر در ۱۰۰ هزار و بالاترین میزان این نرخ در شهرستان‌های گنبد و کلاله و آق قلا و در افراد نژاد ترکمن بود که به ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر می‌رسید.

*آغاز مطالعه شناسایی عوامل خطر سرطان مری در ایران
معاون تحقیقات وزیر بهداشت به روند اجرای بزرگترین مطالعه کوهورت ایران با هدف شناخت علل شیوع بالای برخی سرطان‌های دستگاه گوارشی در شمال کشور بر اساس گزارش‌های مطرح در جهان پرداخت و افزود: آغاز مطالعه شناسایی عوامل خطر سرطان مری در ایران در قالب مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، نیاز مبرم به برنامه مهم «ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت» داشت که متأسفانه، تا سال ۲۰۰۰ میلادی، هیچ گونه ثبت سرطان جمعیتی در ایران صورت نگرفته بود. بر همین اساس، نخستین گزارش ثبت سرطان جمعیتی را در سال ۱۳۹۲ تهیه کردیم که این گزارش وارد مرجع جهانی شد.
پس از آن، با پیگیری‌های صورت گرفته و بر اساس ضرورت‌های موجود، دانشگا‌های علوم پزشکی کشور، به عنوان مجری برنامه ثبت سرطان در هر استان انتخاب شدند و بدین ترتیب مراکز ثبت سرطان جمعیتی نیز در مراکز استان‌های ایران چندی پیش شکل گرفته است.

*شناسایی عوامل مهم مرگ و میر افراد در مطالعه کوهورت گلستان
رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه، روند اجرای مطالعه کوهورت گلستان را با دستاورد‌های مهم آن تا کنون، تشریح کرد و گفت: شناسایی عوامل خطر ابتلا به سرطان در گلستان و دستاورد‌های مهم آن با پیگیری انجام شده بر روی نمونه‌های ۵۰ هزار نفری این مطالعه در طول سال‌های اجرا، موجب ثبت ۶ هزار و ۵۲۴ مرگ در افراد سنین ۴۰ تا ۷۵ سال در منطقه شده است. از این بین، سکته قلبی عامل هزار و ۹۰۴ مرگ، سرطان‌ها هزار و ۳۹۹ مرگ، سکته مغزی ۹۲۳ مرگ، تصادفات ۲۸۵ مرگ، بیماری‌های مزمن ریوی ۱۶۲ مرگ، نارسایی مزمن کلیوی ۱۰۶ مرگ، نارسایی کبد ۸۵ مرگ، دیابت ۷۲ مرگ و بقیه به علت سایر عوامل بوده است.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت همچنین به تعداد مرگ‌های ناشی از سرطان در افراد تحت پوشش مطالعه کوهورت درمنطقه گلستان اشاره کرد و گفت: سهم سرطان مری ۳۲۵ مرگ، سرطان معده ۳۰۶ مرگ، سرطان روده بزرگ، ۱۴۰ مرگ، سرطان ریه ۱۳۱ مرگ، سرطان مغز ۱۱۸ مرگ، سرطان پستان ۱۱۱ مرگ، سرطان لوزالمعده ۹۰ مرگ، سرطان خون ۸۷ مرگ و سرطان رحم ۵۸ مرگ بوده است.

*سهم ۲۵ درصدی سرطان مری در سرطان‌های مرگبار منطقه
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان گفت: نتایج این مطالعه در آغاز نشان داد در میان سرطان ها، سرطان مری شایع‌ترین سرطان مشاهده شده است. به طوری که ۲۵ درصد کل سرطان‌ها در این منطقه مربوط به سرطان مری است. میزان بروز این نوع سرطان در میان مردان زیر پوشش مطالعه، ۸۲ نفر در ۱۰۰ هزار نفر و در زنان، ۹۵ نفر در ۱۰۰ هزار نفر بوده است. مهمترین عوامل ابتلای مردم منطقه شمال شرق ایران در ابتلا به سرطان مری؛ ۱۷ درصد افراد بالای ۴۰ سال شمال شرق ایران مصرف طولانی مواد مخدر داشتند.
محقق برجسته حوزه سرطان شناسی ایران، گفت: در شمال شرق ایران ۱۷ درصد افراد بالای ۴۰ سال مصرف طولانی مدت مواد مخدر داشته اند. به طوری که این منطقه داغ‌ترین نقطه مصرف تریاک در ایران است. مصرف این میزان تریاک در شمال شرق ایران تحت تأثیر باور‌های غلط درباره اثرات درمانی تریاک بوده است.
وی تأکید کرد: زیان‌های مصرف تریاک طبق این مطالعه بسیار بیشتر از سیگار و مصرف الکل است. مصرف تریاک علاوه بر ایجاد سرطان مری، با افزایش مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی و نیز بیماری‌های ریوی در ارتباط است، زیرا ترکیبات موجود در تریاک بر روی فیزیولوژی و سلامت انسان از طرق مختلف اثر می‌گذارد.

*کاهش ۲ و نیم برابری طول عمر مصرف کنندگان تریاک نسبت به سایرین
دکتر ملک زاده گفت: نتایج مطالعه کوهورت بزرگ گلستان همچنین نشان داد مصرف طولانی مدت تریاک و مشتقات آن حتی به میزان کم (نیم گرم) می‌تواند خطر سایر سرطان‌ها شامل سرطان معده، سرطان ریه، سرطان مثانه و سرطان لوزالمعده را بسیار افزایش دهد.
استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطر نشان کرد: دیگر نتایج مطالعه کوهورت گلستان نشان داد طول عمر مردان و زنان به علت مصرف تریاک، به ترتیب ۲ و ۲ و نیم برابر نسبت به سایرین کاهش می‌یابد. مصرف تریاک حتی بروز سیروز کبدی، بیماری مزمن تنفسی و سکته‌های قلبی و مغزی را به همراه خواهد داشت.

*دستاورد ایران در اثبات «سرطانزایی تریاک» بزودی ثبت جهانی می‌شود
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان از در اولویت قرار گرفتن «اثبات تأثیر مصرف تریاک و مشتقات آن در بروز سرطان مری» به عنوان دستاورد مهم ایران در حوزه سرطان شناسی نام برد که با اجرای مطالعه کوهورت گلستان حاصل شده است و در نهایت «سرطانزا بودن تریاک» در آینده نزدیک توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی اعلام خواهد شد.

*ثبت جهانی «سرطان زایی نوشیدنی‌های داغ» با اجرای مطالعه کوهورت گلستان
معاون تحقیقات وزیر بهداشت در ادامه سخنرانی خود، به تشریح دیگر دستاورد‌های مهم مطالعه بزرگ کوهورت گلستان پرداخت و گفت: در مطالعه بزرگ کوهورت گلستان دریافتیم ۳۹ درصد افراد مورد مطالعه چای خود را با حرارت بالا (بیشتر از ۶۵ درجه سانتیگراد) می‌نوشند و نوشیدن چای داغ عادت معمول ترکمن‌های استان گلستان به خصوص در گذشته بوده است.
فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد گفت: نوشیدن چای داغ موجب آسیب جدی به مخاط ریه و افزایش نفوذ ناپذیری آن می‌شود.

*افزایش ۱۰ برابری شانس ابتلا به سرطان مری با نوشیدن چای داغ
وی گفت: نتایح مطالعه ما حاکی از آن است کسانی که چای خود را دو تا سه دقیقه یا کمتر پس از ریختن در استکان با فنجان می‌نوشند در مقایسه با کسانی که چای خود را ۶ تا ۷ دقیقه بعد می‌نوشند احتمال ابتلا به سرطان مری آن‌ها ۱۰ برابر بیشتر است.
دکتر ملک زاده همچنین از این یافته مهم تحت عنوان «تأثیر نوشیدن چای داغ در ابتلا به سرطان مری» به عنوان دیگر دستاورد بزرگ مطالعات کوهورت گلستان نام برد که تحت عنوان «سرطان زایی نوشیدنی‌های داغ» توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان جهانی بهداشت ثبت جهانی شده است.

*شناسایی سایر عوامل ابتلا به سرطان‌ها بر اساس مطالعه کوهورت گلستان
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، در ادامه، به سایر عوامل خطر ابتلا به سرطان مری و دیگر سرطان‌ها بر اساس نتایج حاصله از این مطالعه اشاره کرد و از مصرف سیگار، قلیان و سایر دخانیات، رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان و مسواک نزدن، وجود دندان‌های فاسد و پرشده یا فقدان دندان، شیوه ناسالم زندگی، تغذیه ناسالم، افزایش وزن و چاقی، بی تحرکی، مصرف زیاد گوشت قرمز، مصرف غذا‌های کبابی سرخ شده در حرارت بالا، مصرف زیاد نمک، مصرف نوشیدنی‌های شیرین، مصرف آب آشامیدنی غیر بهداشتی و تماس با حیوانات به عنوان این عوامل خطر نام برد.

*پیشرفت قابل ملاحظه در تشخیص و درمان زودهنگام و پیشگیری از هزاران مرگ ناشی از سرطان با اجرای مطالعه کوهورت گلستان
دکتر ملک زاده افزود: سالانه ۱۰۰ هزار سرطان در ایران بروز می‌یابد و نزدیک به نیمی از مبتلایان (۴۷ هزار نفر) از انواع سرطان می‌میرند. با اجرای مطالعه کوهورت گلستان، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در تشخیص زودهنگام سرطان‌ها و امکان پیشگیری از آن‌ها صورت گرفته است.

*کاهش ۵ برابری بروز سرطان مری در شمال شرق ایران با بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی در ۴۰ سال گذشته
وی افزود: افزایش آگاهی مردم و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی در منطقه شمال شرق ایران طی ۴۰ سال گذشته، بروز سرطان و مرگ و میر ناشی از آن را به شدت کاهش داده است. به طوری که بروز سرطان مری از ۱۰۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر طی سال ۱۹۷۰ به ۵۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۰۰ و به ۲۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۰ کاهش یافته است!

*شمال غرب ایران، نقطه داغ سرطان معده
دکتر ملک زاده در بخش دیگر سخنرانی خود در همایش پیشگیری از سرطان در کشور‌های در حال توسعه در چین، به شیوع سرطان معده در ایران و علل آن پرداخت.
وی سرطان معده را شایع‌ترین سرطان در مردان ایرانی نام برد و گفت: ۲۲ درصد سرطان‌ها در ایران به سرطان معده اختصاص دارد و بیشترین میزان بروز استاندارد شده سنی سرطان معده در شمال غرب ایران (آذربایجان و اردبیل) رخ می‌دهد و این منطقه، نقطه داغ سرطان معده در ایران است. سرطان معده در مردان، بسیار شایعتر است؛ به طوری که سالانه ۱۰ هزار مورد جدید سرطان معده در مردان ایرانی بروز پیدا می‌کند که ۸ هزار مورد آن به مرگ می‌انجامد.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، از عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، سابقه خانوادگی، مصرف سیگار، مصرف قلیان، مصرف تریاک، مصرف زیاد نمک به عنوان مهمترین عوامل میزان بالای بروز سرطان معده در اردبیل بر اساس این مطالعه، نام برد و گفت: مصرف بالای سبزیجات خام، مصرف میوه‌ها و مصرف ماهی تازه از عوامل محافظتی در برابر سرطان معده هستند..

*پیشگیری از سرطان نیازمند مدل‌های همگانی‌تر با همکاری‌های بین المللی است
رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد علوم پزشکی تهران، از ریشه کنی بیماری و نظارت هدفمند به عنوان دو رویکرد اساسی در مبارزه با سرطان نام برد و تصریح کرد: بیشتر نمونه‌های ارائه شده در مطالعات اپیدمیولوژی سرطان مربوط به افرادی است که در شمال آمریکا و اروپا زندگی می‌کنند که تنها یک درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. درحالی که ما برای دستیابی به نمونه‌های توسعه یافته‌تر و همگانی‌تر نیاز به همکاری‌های علمی بیشتر داریم.

*تأثیر مصرف آسپرین در پیشگیری از سرطان و افزایش طول عمر مبتلایان
دکتر ملک زاده در ادامه سخنان خود، به تأثیر مصرف آسپرین در پیشگیری از سرطان اشاره کرد و گفت: تحقیقات نشان داده است که مصرف آسپرین تا ۸۰ میلی گرم در روز برای افراد بالای ۵۰ سال خطر بروز بسیاری از سرطان‌ها از جمله سرطان‌های گوارشی را کاهش و طول عمر بیماران سرطانی را نیز افزایش می‌دهد. هر چند توصیه می‌شود پزشکان باید به دنبال نظارت در این زمینه نیز باشند.

*ایجاد زیرساخت‌های بسیار مهم با اجرای مطالعه کوهورت گلستان/درمان اکثر سرطان‌ها تا ۱۵ سال آینده با تشخیص زودهنگام
معاون تحقیقات وزیر بهداشت در پایان سخنان خود گفت: اجرای مطالعه کوهورت گلستان، باعث ایجاد زیر ساخت‌های بسیار مهم و کامل، همراه با بیوبانک از نمونه‌های بیولوژیکی برای انجام مطالعات علمی آینده شده است. همچنین استفاده از نتایج این پژوهش موجب تشخیص زودتر سرطان مری و معده و سایر بیماری‌های مزمن شده و به طور قطع و یقین هزینه‌های درمانی را کاهش خواهد داد.
دکتر ملک زاده افزود: مطالعات کوهورت چشم اندازی ایده آل برای پیشگیری از سرطان‌ها در جهان هستند و ما امیدواریم بتوانیم در ایران تا ۱۵ سال آینده اکثر سرطان‌ها را با تشخیص زودهنگام درمان کنیم.