سرلشکر شهید حسن تهرانی مقدم شمشیر برون از نیام

پژوهش خبری صدا وسیما:در میان سرداران رشید اسلام در دوران دفاع مقدس و پس از آن، شهید حسن تهرانی مقدم نمونه بارزی از سردارانی است که توانستند با جهاد مخلصانه خود، دل ولی زمان را شاد کنند. شهید تهرانی مقدم که به عنوان پدر موشکی ایران شناخته می­شود از دانشمندان حوزه موشکی ایران است که با همت و تلاش مضاعف توانست ایران را در حوزه موشکی به خودکفایی برساند. امروز سالروز شهادت این دانشمند بزرگ است دانشمندی که رهبر معظم انقلاب پس از شهادت وی فرمودند: «من خودم مصیبت زده‌ام» و این جمله خیلی‌ها را به یاد جمله امام (ره) در مورد شهادت شهید مطهری با همین مضمون انداخت.

 همسر شهید تهرانی مقدم در اشاره به حضور رهبر انقلاب در منزل شهید پس از شهادت ایشان می ­گوید: حضرت آقا آمدند و در این دیدار گفتند که ۲۵ سال حاج حسن را از نزدیک می‌شناختند و فرمودند: «من خودم مصیبت زده‌ام». دختر شهید تهرانی مقدم نیز از اشکی که در اثر یادآوری خاطره اخلاص شهید مقدم در چشمان رهبر انقلاب حلقه زد، می ­گوید و می ­افزاید: ایشان در آن حال گفته بودند که: «این شهید سراپا اخلاص بود».^[1] همچنین زینب تهرانی مقدم از همسر مقام معظم رهبری نقل می­کند که حضرت آقا بعد از شهادت حاج حسن فرمودند: «یکی از عزیزترین یارانم را از دست دادم». دختر شهید تهرانی مقدم ادامه می­دهد: واقعا مطمئن شدم که پدرم به خواسته خود یعنی رضایت ولی فقیه زمان رسیده است.^[2] حاج محمد، برادر شهید حسن تهرانی مقدم نقل می­ کند که مقام معظم رهبری در بازدیدی که از مجموعه تحت فرماندهی حاج حسن داشتند، دست بر شانه شهید گذاشتند و فرمودند: «تا کنون هر قولی را که حاج حسن آقا به ما داده وفا کرده است».[3]

باری، پیام تسلیت رهبر انقلاب برای شهادت شهید حسن تهرانی مقدم و یارانش فرازی دیگر از تعابیر بلند و فاخر ولیّ زمان درباره این سردار سلحشور اسلام را به نمایش می­ گذارد. رهبر انقلاب در آن پیام از شهید مقدم با عناوینی چون «سردار عالی‌قدر»، «دانشمند برجسته» و «پارسای بی‌ادعا» یاد کرده ­اند و از فقدان آن جان‌برکفان نستوه که با سینه‌ی گشاده و عزم راسخ همواره به پیشباز خطر شتافته و در دوران دفاع مقدس و پس از آن، هرگز احساس خستگی به خود راه ندادند، ابراز تاسف کردند.^[4] 

 سیر پیشرفت توان موشکی کشور

عهد شکنی آمریکایی ­ها در فروش موشک به ایران

در تاریخ 9 /3/ 1351 ریچارد نیکسون رئیس جمهور آمریکا به همراه هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی این کشور، در تهران با شاه دیدار کردند. در نتیجه ­ی این دیدار، شاه اجازه یافت تا معاف از همه نظارت‌های تسلیحاتی، هر گونه سلاحی جز سلاح هسته‌ای را از امریکا بخرد. اما علی­رغم این توافق در روز 27/ 2/ 1354 هنری کسینجر طی دیداری با شاه به او تفهیم کرد که فروش موشک‌های زمین به زمین لینس (Lance) به ایران، خط قرمز آمریکاست. اما این عهدشکنی آمریکا به اینجا ختم نمی‌شد. آمریکا تا زمان پیروزی انقلاب در تاریخ 22 بهمن 57 حتی راکت‌هایی با برد 60  کیلومتر را هم به ایران نفروخت.

 حملات موشکی رژیم بعث عراق

در 31 شهریور 1359 ارتش بعث عراق به خاک ایران حمله کرد. در هفدهمین روز این جنگ، عراق با یک فروند موشک فراگ 7 [5] دزفول را هدف گرفت و 70 نفر از مردم بی دفاع را به خاک و خون کشید.

تا ابتدای فروردین 1363 عراق بیش از 1700 بار دیگر به شهروندان بی‌دفاع ایران حمله کرد. اما در این سه سال هیچ یک از نهادهای بین المللی واکنشی به حملات عراق نشان ندادند. در تیر ماه 1363، سران کشور به این نتیجه رسیدند که با توسل به توان موشکی، صدام را از حمله به شهرها منصرف کنند.

 خرید موشک و آشنایی حسن تهرانی مقدم با سامانه پرتاب

در شرایطی که هیچ کشوری حاضر به فروش موشک به ایران نبود، سوریه حاضر شد تکنیک‌های آماده سازی و پرتاب موشک را به افسران ایران آموزش دهد. لیبی هم پذیرفت تا در اولین مرحله، 8 موشک اسکاد بی[6] را با دو سکوی پرتاب و خدمه‌اش در اختیار ایران بگذارد.

اوایل آبان 1363 تیمی متشکل از 13 پاسدار جوان توپخانه سپاه به سوریه رفتند تا در تیپ 155 موشکی سوریه، آموزش ببینند. مسئولیت این گروه بر عهده پاسدار جوانی به نام حسن تهرانی مقدم بود.

از نظر افسران سوری، یادگیری آموزش‌های موشک اسکاد به حداقل 45 دانشجو و 6 ماه زمان نیاز داشت. اما گروه 13 نفره اعزامی ایران، این آموزش‌ها را تنها طی 2 ماه با موفقیت سپری کرد. این تیم پس از بازگشت به ایران با مخفی نگه داشتن آموخته‌هایش به عنوان نیروی خدماتی در کنار افسران لیبیایی حضور یافت تا تجربه‌های عملی‌اش را افزایش دهد.

در 13 اسفند 1363، عراق مرحله جدیدی از جنگ شهرها را آغاز کرد. ایران این بار در مقابل، صدام را به حمله متقابل تهدید کرد؛ اما کسی این حرف را جدی نگرفت تا اینکه سحرگاه روز 21 اسفند 1363، ایران اولین موشک اسکاد را روانه پالایشگاه کرکوک کرد و آن را در هم کوبید. طی روزهای بعد، 9 موشک دیگر در بانک رافدین، باشگاه افسران و مراکز حساس دیگری از پایتخت عراق فرود آمد. این گونه بود که صدام به ناچار دست از بمب و موشک­باران شهرها برداشت. این اولین تجربه موفق ایران در بازدارندگی با موشک بود.

 آغاز تحقیقات موشکی به همت شهید تهرانی مقدم

در 15 /1/ 1364 با اصرار حسن تهرانی مقدم، 2 موشک اسکاد تحویل بخشی از مهندسان شاغل در بخش صنعت شد تا به شکل کاملا سرّی کار مهندسی معکوس آنها را شروع کنند. این کار به این دلیل انجام شد که تجربه نشان می‌داد مواضع لیبی و رهبر آن یعنی معمر قذافی پایدار نیست. در  اواخر سال 1365، صدام با میانجی کردن چند واسطه، (حُسنی مبارک و شاه سلطان حسین) قذافی را متقاعد کرد تا فروش موشک به ایران را متوقف و خدمه‌اش را از ایران فراخوانَد. در پی این فراخوان، نظامیان لیبیایی 25 قطعه حساس و اساسی موشک‌ها و سکوهای پرتاب را باز کردند و با خود به سفارت لیبی بردند.

 آماده­ سازی و پرتاب اولین موشک توسط تیم 13 نفره موشکی سپاه

این چنین بود که صدام در جمع افسران نیروی هوایی‌اش قسم خورد که ایران هرگز قادر به شلیک موشک به خاک عراق نیست. به این ترتیب از 4 دی ماه 1365 عراق با خاطری آسوده، مرحله جدیدی از موشکباران شهرها را با حملاتی سخت، وحشیانه و خونبار از سر گرفت. اما مهندسان ایرانی تنها طی 17 روز کار شبانه روزی توانستند، قطعات از دست رفته موشک‌ها را بازسازی و جایگزین کنند. در تاریخ 21/ 10/ 1365 اولین موشک اسکاد با شلیک و هدایت تیم 13 نفره موشکی سپاه در مقر نیروی هوایی عراق فرود آمد و دنیا را در بُهت و حیرت فرو برد

 گام ­های سریع و بلند در توسعه موشکی

گرچه جنگ پایان یافت اما تجربه سخت جنگ شهرها باعث شد ایران تلاشش را برای ساخت موشک اسکاد دوچندان کند. تلاشی که بالاخره در ابتدای دهه 70 با ساخت موشک شهاب 1 به ثمر نشست.[7] اما برد شهاب 1 محدود بود. از این رو در ادامه، متخصصان ایرانی تلاش کردند موشک‌هایی با برد بیشتر بسازند. موشک‌های شهاب 2[8] و شهاب 3 محصول این تلاش بود.

اما مشکل این موشک‌ها، خطای زیاد آنها بود. برای حل این مشکل متخصصان موشکی ایران 5 میلیون نفر ساعت دیگر تلاش کردند تا بالاخره توانستند اولین موشک کاملا ایرانی با خطای کمتر از 10 متر و با نام فاتح 110 را تولید کنند. این گونه بود که ایران توانست پس از دو دهه تلاش راه خود را برای ساخت انواع موشک‌های پیشرفته کاملا بومی (هرمز 1، قدر، خلیج فارس، هرمز 2، قیام) و با برد و دقت لازم هموار کند.

اما عبور از سیستم‌های دفاع موشکی نیازمند دستیابی به سرعت‌های بسیار بالا بود. مشکلی که در نیمه دوم سال 1388 با آزمایش موشک سجیل[9] پشت سر گذاشته شد. این غول 23 تنی با سرعتی بیش از 4 کیلومتر بر ثانیه بر هدف فرو می‌آمد. موشکی که به اعتراف کارشناسان نظامی، رهگیری آن برای جدیدترین سیستم‌های دفاع ضد موشکی نیز غیرممکن است. هر چند مرزهای دقیق پیشرفت‌های موشکی ایران هنوز افشاء نشده است اما دوست و دشمن تردیدی ندارد که ایران به فناوری کاملا بومی‌ آن دست یافته است که روز به روز پیشرفته‌تر می‌شود. پیشرفتی که دیگر نمی‌توان مرزی برای آن تصور کرد.

 روزشمار زندگی شهید حسن تهرانی مقدم

سرلشگر شهید حسن تهرانی مقدم در 6 آبان 1338 در محله سرچشمه تهران به دنیا آمد. حسن تهرانی مقدم در سال 1345 تحصیلات ابتدایی را آغاز کرد و در سال 1356 با قبولی در مدرسه عالی تکنیکوم تهران که بعدها بخشی از دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی شد، به مقطع کاردانی متالوژی وارد شد. فعالیت‌های مذهبی او که از سال 1348 از مسجد زینب کبری­ (س) آغاز شده بود، تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 ادامه یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358 به عضویت کمیته انقلاب اسلامی در آمد و سپس به خاطر تخصصش در صنعت، وارد جهاد سازندگی شد.

نقطه عطف زندگی او تیر ماه 1359 بود، زمانی که فعالیت در واحد اطلاعات سپاه منطقه 3 شمال - استان‌های گیلان و مازندران – را به عهده گرفت و عضوی از نهال نوپای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد. با آغاز جنگ در همان روزهای اول یعنی 17 مهر 1359 به جبهه اعزام شد. دغدغه او برای پیشرفت فناوری نظامی ایران، به راه اندازی مرکز تطبیق آتش خمپاره سپاه در پاییز 1360 منجر شد.

پس از پیروزی عملیات فتح المبین در فروردین 1361 واحد توپخانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تاسیس کرد. او سپس به تولید اقلام موشکی پرداخت و پس از تحقیقات در این باره موفق شد در سال 1362 نخستین موشک انداز کاتیوشا را به تولید برساند. در همان سال علاوه بر راه اندازی مرکز توپخانه اصفهان، عملیات مقابله ­به ­مثل توپخانه‌های علیه مراکز صنعتی و نظامی بصره، مندَلی و خانقین را در بهمن 62 فرماندهی کرد.

او در مهر ماه 1363 تیپ موشکی را در مجموعه توپخانه سپاه تاسیس کرد و در آبان­ماه همان سال 13 نفر از رزمندگان توپخانه را به سوریه برد تا دوره‌های آموزشی به­ کارگیری موشک را طی کنند.

در زمستان 1363 یک سامانه موشکی از لیبی وارد کرمانشاه شد که نخستین موشک آن با نظارت تهرانی مقدم در 21 اسفند همان سال به سمت کرکوک شلیک شد. سپس با اوج­گیری جنگ موشکی میان ایران و دشمن بعثی، جمهوری اسلامی تصمیم به پرتاب نخستین موشک خود به بغداد را گرفت که با فرماندهی تهرانی­ مقدم در 23 اسفند 1363 به بانک رافدین بغداد اصابت کرد. با این تجارب بود که یگان موشکی سپاه از واحد توپخانه مستقل شد و تهرانی ­مقدم به عنوان فرماندهی موشکی در بهار 1364، برنامه­ های موشکی را به دست گرفت. تابستان سال بعد و در ایامی که تهرانی­ مقدم مشغول انجام تحقیقات و آزمایش برای استقلال صنعتی کشور در اوج تحریم­ های بین­ المللی بود، تیپ موشکی که قبلا بخشی از ستاد کل سپاه بود، به بخشی از نیروی هوایی سپاه تبدیل شد. پس از آن اولین رزمایش موشکی با عنوان «مانور تبوک» با حضور آیت ­ا... خامنه­ ای رئیس جمهور وقت برگزار شد. در 31 فروردین 1367، آخرین موشک جنگ تحمیلی که نَودمین موشک پرتاب شده از سوی ایران بود، به سمت دشمن بعثی شلیک شد.

شهید تهرانی ­مقدم پس از جنگ با کمک نخبگان موشکی، سکوی پرتاب و تجهیزات موشک شهاب1 را تولید کرد و سپس اولین محصولات موشکی ساختِ داخل به نام راکت ­های نازعات وارد یگان­های رزمی ایران شد. این تلاش­ها باعث شد تا در 15 بهمن 1368 فرمانده کل قوا و مقام معظم رهبری حضرت آیت­ ا... خامنه ­ای نشان درجه 2 فتح را به وی اعطا کند. شهید تهرانی­ مقدم در تیرماه سال بعد نیز از سوی ایشان به درجه سرتیپ دومی نائل آمد. تحقیقات علمی- صنعتی شهید تهرانی ­مقدم برای گسترش صنعت موشکی، مقدمات تولید موشک دوربرد شهاب 3 را فراهم کرد. بر اساس زحمات وی بود که در 10 اردیبهشت 1374، مقام معظم رهبری به او پیغام ابلاغ تشکر و خوشحالی خود را ارسال فرمودند. دو سال بعد تهرانی ­مقدم به دست مقام معظم رهبری به درجه سرتیپ­ تمام نائل شد.

تهرانی مقدم همچنین رئیس هیئت کوهنوردی نیروی هوایی سپاه نیز بود که در صعود به قله­ های دماوند و سبلان موفقیت­ های بسیاری کسب کرد و موجب شد تا در سال 1381، رئیس هیئت کوهنوردی کل سپاه شود. همچنین در سال 1382، رئیس سازمان جهاد خودکفایی نیروی هوایی سپاه گردید و در سال 1384 به عنوان قائم ­مقام فرمانده نیروی هوایی سپاه منصوب شد. همچنین در سال 1385 نخستین پژوهشکده موشکی و فضایی تشکیل شد که شهید تهرانی­ مقدم نخستین رئیس آن بود که بعدها به بخشی از سازمان جهاد خودکفایی سپاه بدل شد.

سرانجام این روح خستگی ­ناپذیر در 21 آبان 1390 طی حادثه ­ای حین انجام وظیفه مقدس آزمایش موشکی در جهت گسترش صنعت موشکی جمهوری اسلامی ایران به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

 جمع بندی

عزم راسخ، خودباوری و ولایت ­پذیری شهید حسن تهرانی مقدم به سال­ های کوتاه عمرش در این دنیا چنان برکتی داد که امروز اقتدار محور مقاومت مرهون تلاش ­های مخلصانه اوست. توان موشکی ما امروزه شمشیر برّانی است که با همت، پشتکار، دانش و اخلاص حاج حسن تهرانی مقدم آخته شده و دست دشمنان را از مرزهای پاک میهن اسلامی دور نگه داشته است.

یادش گرامی و راهش پر رهرو باد!

 پژوهش خبری // گروه سیاسی

 --------------------------------

1. خبرگزاری مهر؛ ۱۹ آبان ۱۳۹۳
2. 2. خبرگزاری ­تسنیم؛ ۲۲ آبان ۱۳۹۱
3. نک: ماجرای دیدار رهبر انقلاب و شهید طهرانی مقدم در دوران جنگ؛ در film.tebyan.net

4.­ نک: پیام تسلیت در پی عروج ملکوتی شهدای جهاد خودکفایی سپاه پاسداران؛ به آدرس:

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=17965

1.­ فراگ – 7، جدیدترین سری از موشک­های فراگ است. این موشک برای نخستین بار در سال 1967 در مسکو به نمایش گذارده شد و متعاقب آن روسیه هم پیمانان و متحدان خویش را با تعدادی از آنها تجهیز کرد. در جنگ تحمیلی، عراق از 67 فروند از این موشک­ها علیه هداف مرکزی ایران استفاده کرد که تعدادی از این موشک ها دارای سرجنگی شیمیایی بوده اند.

[6]- ساخت روسیه: 1964 وزن: 5900 کیلوگرم، طول: 25/11 متر  وزن سرجنگی: 985 کیلوگرم  برد: 300 کیلومتر

1. ساخت ایران: 1370، وزن: 5900 کیلوگرم، طول 25/11 متر. وزن سرجنگی: 985 کیلوگرم، برد: 350 کیلومتر
2. ساخت ایران: رونمایی شده در اوایل دهه هشتاد. با طول: 11/25 متر و برد: ۵۰۰ کیلومتر.

[9]- ساخت ایران؛ موشک زمین‌به‌زمین با طول: 17.9 متر و برد 2000 کیلومتر.