صنعت حلال، یک فرصت بزرگ اقتصادی

چکیده مصاحبه پژوهشی:

• بازار جهانی حلال بالقوه، با بیش از 6/ 1 میلیارد مسلمان جهان روبه ­روست.
• ارزش گردش مالی در بازار جهانی مواد غذایی و نوشیدنی های حلال در سال 2016 به 20 میلیون دلار رسید.
• مصرف کنندگان مسلمان نه تنها مایل هستند که شناخت کامل به ماهیت آنچه می­ خورند داشته باشند بلکه در مورد چیزی که می­ پوشند، چیزی که برای پوستشان مصرف می ­کنند، نوع سفری که می ­روند و خدماتی­که دریافت می ­کنند هم حساس­تر شده ­اند.

پژوهش خبری صدا وسیما:در سال 1997، استاندارد غذای حلال برای نخستین بار در سطح جهان مطرح شد و به دنبال آن در سال 2004، استاندارد غذای حلال تدوین شد. جمعیت رو به رشد مسلمانان در سال ­های اخیر، به ایجاد یک بازار مصرف بزرگ برای کالاها و خدمات حلال در سطح جهان به ویژه آسیا، منجر شده است. در این میان، کشور ما با وجود داشتن زمینه­ های مناسب، می تواند در این بازار سهم مناسبی به­ دست آورد. پژوهش حاضر با همکاری سازمان ملی استاندارد، نگاهی دارد به حوزه­ های فعالیت این صنعت در سطح بین ­الملل و وضعیت آن در ایران.

بازار بزرگ حلال در جهان اسلام

بازار جهانی حلال بالقوه با بیش از 6/ 1 میلیارد مسلمان جهان روبه ­روست. پیش­ بینی­ ها حکایت از آن دارد که در صورت رشد متوسط سالانه 5/ 1 درصد، در سال 2030 مسلمانان بیش از 26 درصد جمعیت جهان را تشکیل دهند.

 بازار جهانی حلال و ارزش آن

ارزش گردش مالی در بازار جهانی مواد غذایی و نوشیدنی های حلال در سال 2016 به 20 میلیون دلار رسید. ایالات متحده، بیشترین سهم را از این بازار در دست داشت. پس از آن، به ترتیب، آمریکای شمالی، اروپا، آسیا و اقیانوسیه، آمریکای جنوبی و در آخر خاورمیانه و آفریقا بازیگران بعدی در این صنعت به حساب می­ آیند. آسیا بیشترین سهم مصرف را دارد. چین، هند و مناطق جنوب شرقی آسیا، بهترین کشورهای هدف برای صادرات حلال، در سال ­های اخیر به حساب می­ آیند.[2]

 آمار سازمان ملی استاندارد

چنانچه در جدول ذیل قابل رویت است، بازار غذا به تنهایی 65 درصد از بازار حلال را به خود اختصاص داده و در مرکز توجه است.

مهم­ ترین حوزه­ های فعال در بازار جهانی حلال

مصرف­ کنندگان مسلمان، نه تنها مایل هستند که شناخت کامل به ماهیت آنچه می­ خورند داشته باشند بلکه در مورد چیزی که می­ پوشند، چیزی که برای پوستشان مصرف می­ کنند، نوع سفری که می­ روند و خدماتی­که دریافت می­ کنند هم حساس­تر شده­ اند. در ادامه به مهم­ ترین حوزه­ های فعال در بازار حلال جهان اشاره می­ شود:

• غذا و نوشیدنی

بازار مواد غذایی حلال، دارای پتانسیل بالایی برای رشد است. این بازار در همه جا مشابه نیست و فرهنگ، مکان، درآمد سرانه و بسیاری از عوامل دیگر، بازار هر کشور را منحصر به فرد می ­کند. بنابراین سازگاری محصول در بازار هدف، باید مورد توجه باشد.

• لوازم آرایشی و بهداشتی

نیازهای مصرف­ کنندگان لوازم آرایش، در میان کشورها همگرا به نظر می­ رسد و تفاوت چندانی در مناطق مختلف جهان ندارد. لوازم آرایش حلال، بخش جدیدی از این بازار است که طبق گزارش موسسه مراقبت­های شخصی استرالیا، بازار جهانی لوازم آرایش به ارزش 344 میلیارد دلار و بازار جهانی آرایش حلال 13 میلیارد دلار در سال است. بسیاری از مصرف­ کنندگان، در جهان، با صرف­نظر از مسائل مذهبی، لوازم آرایش حلال را انتخاب می­ کنند زیرا به دلیل نداشتن الکل از خشکی پوست جلوگیری می ­کند.  

• داروها

شرکت IMS Health   بزرگترین شرکت اطلاعات، خدمات و فن­ آوری در صنعت سلامت آمریکا نرخ رشد سالانه 4 تا 6 درصد برای صنعت دارو در جهان را پیش بینی کرده است که این رقم، افزایش تقاضای قابل توجهی در صنایع دارویی حلال به­وجود خواهد آورد. اولین استاندارد جهانی داروهای حلال را مالزی در سال 2011 معرفی کرد.

•  ‍ پوشاک

صنعت حلال راه خود را به بخش ‍ پوشاک نیز باز کرده است. لباس شنا یکی از مواردی است که تبلیغات زیادی روی آن انجام شده تا جایی که گفته می ­شود 30درصد هزینه ­های شنا را کم کرده است زیرا ذرات مو، در سیستم تصفیه استخرها گیر نکرده است!

• گردشگری

بخش صنعت گردشگری حلال از سرو غذاهای حلال در هو ا‍ پیما آغاز می­ شود و با هتل­ های بدون مشروب­ فروشی و استخرهای جداگانه برای زن­و مرد، ادامه ‍پیدا می ­کند. کشور امارات هر ساله درآمد فراوانی از هتل ­های حلال کسب می ­کند. خالد کمال از مدیران یکی از این هتل­ ها در امارات می­ گوید: تقاضای زیادی برای مهمانداری اسلامی در کشورهای عضو شورای خلیج فارس وجود دارد. تقریبا 80 درصد میهمانان ما غیرمسلمان هستندکه برای یک تجربه جدید فرهنگی، در محیط امن خانوادگی به هتل ما می ­آیند.

• تدارکات

این بخش در واقع شامل همه جزئیات زنجیره تامین حلال، از "مزرعه تا چنگال" را شامل می­شود.

 در بازار جهانی حلال با بیش از 2 تریلیون دلار گردش مالی، خدمات بهتر، سریعتر و ارزانتر، مورد توجه قرار می­ گیرند. کشورهایی مانند مالزی و تایلند در این حوزه بسیار موفق عمل کرده ­اند و با ایجاد یک مرکز علمی حلال،  همه فرصت ­های این صنعت را به بازار عرضه تبدیل می­ کنند.[3]

به حوزه ­های یاد شده می­ توان بخش خدمات بانکداری، رسانه و سرگرمی را نیز اضافه کرد.                                                  

وضعیت استاندارد حلال در ایران

ایران عضو هیات مدیره موسسه استانداردسازی و اندازه شناسی کشورهای اسلامی (SMIIC) است. از مجموع 33 کشور اسلامی، 13 کشور عضو هیات مدیره این موسسه هستند.

تصویب ­نامه پروانه نشان حلال نیز در سطح کشور صادر، تجدید، تعلیق و ابطال می شود. برای اجرای این تصویب­ نامه، همه اقدامات و سیاست­گذاری­ های کلان، در ارتباط با صنعت حلال کشور، در شورای سیاست­گذاری و راهبری تجارت کالاها و خدمات صورت می­ پذیرد. این شورا با ریاست وزیر صنعت، دبیری رییس سازمان ملی استاندارد ایران و همکاری دستگاه ­های مرتبط از جمله تعدادی از وزرا و نماینده ولی ­فقیه در وزارت جهاد کشاورزی، همچنین، رییس سازمان برنامه و بودجه کشور، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، معاون علمی و فناوری رییس جمهور، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ج.ا. ایران،  تشکیل می­ شود.

سازمان ملی استاندارد، از اواخر دهه 80، در تدوین استانداردهای حلال و ایجاد ساختار انطباق در سطح ملی و به ­ویژه در سطح کشورهای عضو سازمان همکاری­های اسلامی (OIC) مشارکت نموده و توفیق انطباق این استاندارد با فقه جعفری به میزان بیش از 95% - (2009) را داشته است.[4]

 چشم­ انداز این صنعت در کشور

در صورت تدوین برنامه دقیق برای تولید و صادرات فرآورده­ های حلال و ایجاد زیرساخت­ های مناسب، به ویژه در زمینه مواد غذایی و مشخص نمودن مسیر حرکت صادرات صنایع حلال کشور، می­ توان در رتبه نخست تجارت حلال تا سال 1414 در سطح کشورهای منطقه و در بین 5 کشور اول عضو سازمان همکاری­ های اسلامی (OIC) قرار گرفت. [5]

کلام آخر

اجرای استاندارد حلال کمک می ­کند تا به یکنواختی و اندازه­ گیری آزمون آزمایشگاهی و ایجاد طرح ­های تایید صلاحیت، به منظور تسریع تبادل کالاهای تولیدی در میان مسلمانان دست ­یابیم. امید است با برنامه ­ریزی صحیح بتوانیم سهم شایسته ­ای در این بازار عظیم داشته باشیم.

پژوهش خبری // تینا صالحی

-----------------------------------------------

[1]- حلال فوکوس، سایت کشور انگلستان،  http://halalfocus.net/the-global-halal-market-stats-trends/

[2]-سایت ژاپنی حلال تایمز،

https://www.halaltimes.com/global-halal-food-beverages-market-2017-industry-key-players-trends-announced/

[3]- حلال فوکوس، سایت کشور انگلستان،  http://halalfocus.net/the-global-halal-market-stats-trends/

 [4]- سازمان ملی استاندارد ایران

[5]- همان