جایگاه گردشگری به منزله صادرات نامرئی درتقویت دیپلماسی عمومی

پژوهش خبری صدا وسیما:جهان امروز بیش از هر زمان دیگری شاهد گسترش ارتباطات انسانی و کاهش فاصله ها و تراکم زمان و مکان است. سرعت در ارتباطات و آگاهی انسان­ ها از یکدیگر به نحو فزاینده ای رو به افزایش است. عصر جهانی شدن در عمل محقق شده و جهانگردی انسان­ ها به امری عادی تبدیل شده است. در این عرصه ارتباطات انسانی با وجود گسترش رسانه های دیداری و شنیداری و مجازی  اهمیت دو چندانی یافته است. نوسان­های موجود در بازار جهانیِ کالاهایی نظیر نفت و نیز هزینه های بالای ایجاد اشتغال در  دیگر بخش های صنعت؛ گرایش به گردشگری به منزله صنعتی سود آور را افزایش داده است، به نحوی که امروزه صنعت توریسم (گردشگری) به اندازه­ای در توسعه اقتصادی – اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند. این صنعت به عنوان یکی از منابع درآمد و ایجاد اشتغال در سطح بین المللی می­ تواند رهیافتی برای توسعه اقتصادی در قلمرو ملی باشد. گردشگری به خصوص در زمانی که سود فعالیت های دیگر بخش های اقتصادی در حال کاهش باشد، جایگزین مناسبی برای آنها و راهبردی برای توسعه است. بر این مبنا دلیل اصلی توسعه گردشگری غلبه بر پایین بودن سطح درآمد و ارائه فرصت­ های جدید شغلی و تحولات اجتماعی در جامعه است و می­ تواند امیدهایی را برای کاهش فقر به خصوص در نواحی که به نوعی دچار رکود اقتصادی شده اند، فراهم آورد.

طی سالیان اخیر با افزایش تعاملات و ارتباطات میان ایران و کشورهای همسایه، ورود گردشگران خارجی به کشور روندی افزایشی یافته است. در این بین شکل گیری فضای همگرایی میان ایران و کشورهای همسایه به نحوی چشمگیر گسترش یافته است. در نوشتار حاضر به نحو گذرا به مناسبات گردشگری و دیپلماسی عمومی و بایسته های تقویت گردشگری به منزله عرصه ای از دیپلماسی عمومی برای تقویت صادرات نامرئی پرداخته شده است.

 وضعیت کنونی گردشگری

   بر اساس آمارهای جهانی ایران به دلیل برخورداری از جاذبه های فرهنگی، طبیعی و تاریخی جزو ۵ کشور بالقوه توانمند در زمینه جذب گردشگر خارجی است؛ اما متأسفانه تاکنون به این ظرفیت ها توجه نشده و باعث شده ایران در بین 141 کشور جهان رتبه 97 و در میان 16 کشور منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا رتبه دوازدهم را به خود اختصاص دهد.

کشور ما با داشتن جاذبه‌های متنوع گردشگری به ویژه جایگاه ممتاز در میراث فرهنگی، طبیعت‌گردی و زیارت در سال 2015 از نظر جذب گردشگر با 5 میلیون ورودی رتبه 50 را در جهان به خود اختصاص داد. یکی از راهکارهای افزایش درآمدهای گردشگری تجاری‌سازی خدمات گردشگری است.[1]  

در ایران، البته گردشگری سهم ناچیزی در رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی دارد و براساس گزارشی که مجلس شورای اسلامی منتشر کرده، در سال 93 سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی 6،1 درصد بوده که 81،5 درصد از این سهم نیز مربوط به گردشگری داخلی بوده است. حال اگر بخواهیم این سهم را گسترش دهیم باید زمینه های ورود گردشگران خارجی و همچنین سرمایه گذاری­ های خارجی را در این بخش فراهم کنیم. بر اساس آمارها، سالانه حدود 5 تا 6 میلیون گردشگر خارجی وارد کشور می­ شود، که این رقم با اهداف صنعت گردشگری در افق 1404 که از جمله جذب 25 میلیون گردشگر خارجی و درآمدزایی 20 میلیارد دلاری از این محل است، فاصله بسیاری دارد. البته بنا به اعلام معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سه ماهه نخست سال 96 رشد ورود گردشگر به ایران رقم ده درصدی را نشان می­ دهد. با توجه به نزول قیمت نفت در بازار جهانی توجه به منابع ارزآور جایگزین مانند گردشگری اهمیت دو چندان یافته است. بنا به اعلام رییس جدید سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هر گردشگر به اندازه ۳۰ بشکه نفت شغل ایجاد می­ کند. وی با بیان اینکه در حوزه گردشگری اگر منتظر هزینه های دولتی باشیم اتفاقی نمی ­افتد، تاکید کرد: باید مدیران­ نگاه خود را به این حوزه تغییر دهند و هیچ حوزه ای بهتر از گردشگری نمی تواند به اقتصاد کشور کمک کند.[2]

بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری، سهم کل گردشگری ایران در اشتغال­زایی طی سال گذشته 5،6 درصد از کل اشتغال یعنی یک میلیون و 398 هزار و 500 شغل بوده که در سال 2016 با رشد 3،8 درصدی به یک میلیون و 425 هزار  شغل رسید و با رشد سالانه 3،1 درصدی، در سال 2026، انتظار می­رود تعداد یک میلیون و 967 هزار شغل، یعنی 6،1 درصد از کل اشتغال را تحت پوشش قرار دهد. در گزارش سال ۲۰۱۶ شاخص جهانی کارآفرینی، رتبه ایران در میان ۱۳۰ کشور جهان، ۸5 و در میان ۱۵ کشور منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا ۱۴ است که این موضوع جای تامل بسیار دارد. بهترین امتیاز ایران در قسمت مهارت­ های استارت آپ ها با اخذ امتیاز ۰.۷۱ (میانگین جهانی ۰.۴۲( و پایین ترین امتیاز در رکن بین المللی سازی با اخذ امتیاز ۰.۰۹ ) میانگین جهانی ۰.۴۱) است. شکاف آشکاری که در بخش نتایج کارآفرینانه که به فعالیت ­های پس از کارآفرینی باز می­ گردد (به ویژه کارآفرینی بین الملل و انتظارات رشد بالا) نیازمند بستر سازی­ ها و حمایت­ های دولتی است.

 دیپلماسی عمومی و گردشگری

  فرهنگ وجه تمایز اصلی و جاذبه ویژه مقاصد گردشگری است و سه رویکرد در این خصوص را می­توان متمایز کرد. رویکرد اقتصادی که فرهنگ را به عنوان کالایی برای فروش و جاذبه ای برای جذب مشتری می­داند، رویکرد فرهنگی محدود که به آثار مخرب و تاثیرات منفی گردشگری توجه کرده و می­ توان آن­را مانعی برای گردشگری نامید و رویکرد سوم که در آن فرهنگ به عنوان ماهیت و جهت اصلی در سیاست گذاری گردشگری مورد توجه قرار می­ گیرد. این رویکرد گردشگری را به منزله ارتباط میان فرهنگی می­ داند. با توجه به نقش تعیین کننده دولت­ها در تقویت ارتباطات میان ملت ­ها از جمله در عرصه گردشگری می­ توان گفت از جمله رهیافت­ هایی که به نحو مناسبی اهمیت کارکردهای گردشگری را به خوبی توضیح می­ دهد دیپلماسی عمومی، دیپلماسی فرهنگی در دو عرصه همگانی و نخبگانی است.[3] 

مک کللند دیپلماسی عمومی را این­گونه تعریف می­ کند: برنامه ریزی استراتژیک و اجرای برنامه های آموزشی فرهنگی و اطلاع رسانی توسط یک کشور حامی برای ایجاد محیط افکار عمومی در یک کشور هدف است. به طوری که رهبران سیاسی کشورِ هدف را قادر به تصمیم گیری حمایت­ گرانه و پشتیبانی از اهداف سیاست خارجی کشور حامی می­ سازد.  بنابراین می ­توان گفت دیپلماسی عمومی یک راهبرد ارتباطی ویژه و هدفمند است که بر نتایج کوتاه مدت و بلند مدت متمرکز است و در صدد ساختن یک تصویر مثبت از یک کشور نزد افکار عمومی خارجی است.[4] دیپلماسی عمومی دارای سه بعد مهم است: ارتباطات روزانه شامل شرح شرایط داخلی و خارجی تصمیمات سیاسی برای مردم است. بعد دوم دیپلماسی عمومی ارتباطات استراتژیک است که در آن مجموعه ای از موضوعات ساده توسعه داده می­شوند. بعد سوم دیپلماسی عمومی گسترش روابط دامنه دار و طولانی مدت با افراد کلیدی از طریق بورس­ های تحصیلی، معاملات آموزشی، سمینارها، کنفرانس ­ها و دسترسی به کانال­ های رسانه­ ای است. طی دهه های بعد از جنگ دوم جهانی بیش از  700 هزار نفر در تعاملات فرهنگی و دانشگاهی با آمریکا شرکت داشته اند که این تعاملات منجر به­ تربیت رهبرانی مانند انور سادات، هلموت اشمیت و مارگارت تاچر شده است.[5]

دیپلماسی فرهنگی شامل مبادلات بین افراد در کشورهای مختلف، مطالعه زبان یک کشور دیگر، سنت ­ها و شیوه زندگی است. فرهنگ واژه بسیار گسترده است، در نتیجه کمک می­ کند تا طیف گسترده­ای از مناطق، تحت تعریف دیپلماسی فرهنگی قرار گیرند. به طور مثال، فرهنگ شامل ادبیات، هنر به طور کلی، آداب و رسوم، عادات، رفتار انسان، تاریخ، موسیقی، فرهنگ عامه، حرکات یا اشارات و روابط اجتماعی است. [6]

هدف از دیپلماسی فرهنگی تلاش برای درک، مطلع کردن، مشارکت دادن و تأثیرگذاردن بر مردم دیگر کشورها است.

با آغاز به کار دولت دوازدهم و تاکید وزیر امور خارجه بر اهمیت ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت امو رخارجه می ­توان امیدوار بود که تحرک تازه ای برای بهره گیری بیشتر از ظرفیت کشورمان در عرصه گردشگری آغاز شود. چنانکه دکتر ظریف اعلام کرده است که وزارت خارجه متوجه بوده است که باید تلاش‌های بخش‌های خصوصی و دولتی را در عرصه خارجی تسهیل کند، ولی برای اینکه تمرکز بیشتری به این تلاش‌ها شود و سفارت­خانه‌ها و مرکز به نقشی که وزارت خارجه باید در کمک به حوزه توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور ایفا کند، معاونت اقتصادی ایجاد می­ شود و سفارت­خانه‌ها و ادارات منطقه‌ای ما باید همزمان به معاونت سیاسی و همچنین معاونت اقتصادی پاسخگو باشند.[7]

 چنین ساختاری در عرصه دیپلماسی می­تواند در جهت تقویت گردشگری میان کشورهای همسایه نیز تسهیل کننده باشد.

 توجه به حجم فزاینده تقاضا برای سفر به ایران از ناحیه کشورهای خارجی به خصوص از جانب همسایگان، می­ تواند فضای مناسبی را برای فعالان حوزه گردشگری به منزله دیپلمات­ های عمومی فراهم کند در این زمینه ایجاد حلقه های همکاری میان وزارت امور خارجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات و به خصوص رایزنان فرهنگی ایران در دیگر کشورها مناسب به نظر می­ رسد. 

 بررسی سازوکارها و راه های توسعه دیپلماسی عمومی از طریق گردشگری

 امروز فناوری گردشگری در جهان تا حد زیادی قابلیت انتقال پیدا کرده است. تجربه کشورهای موفق دنیا در گردشگری گویای راهکارها و اصول نسبتا ثابتی است که موارد بسیاری از آن قابل تعمیم به دیگر کشورها صرف نظر از ویژگی­ های  فرهنگی است. شناسایی بازارهای گردشگری و گسترش دامنه متقاضیان سفر، توسعه زیر ساخت ­ها، انجام تبلیغات در رسانه های جهانی، اطلاع رسانی در جهت تغییر نگرش گردشگران و اصلاح نوع نگاه آنان به کشور، توسعه و بهبود خدمات اقامتی، اطلاع رسانی بومی و توجیه گردشگران داخلی به اینکه گردشگران خارجی میهمان و درآمدزا هستند و نباید به آنها به چشم مزاحم نگاه کرد، توسعه همکاریهای   بین­ المللی برای آسان شدن سفر به کشور و حداقل شدن تشریفات صدور ویزا، خدمات ارتباطی مانند رومینگ تلفن همراه و کارت‌های اعتباری، نظارت به قیمت گذاری خدمات و جلوگیری از اجحاف به گردشگران و نیز تاسیس دفاتر گردشگری در نقاط مختلف جهان از این جمله اند.[8]

 بایسته های سیاستگذاری مطلوب گردشگری

اگر گردشگری را به پنج حوزه زیارتی، سلامت، طبیعت گردی و بوم گردی، فرهنگی - تاریخی و ورزشی در کشور تقسیم بندی کنیم، فرصت­ های این صنعت در کشور در سه حوزه فرهنگی، طبیعی و انسان ساخت قابل بررسی است. ایران به دلیل برخورداری از تنوع اقلیمی بالا، پوشش گیاهی مناسب، زندگی جانوری قابل اتکاء، آثار فرهنگی- تاریخی و مذهبی فراوان، پزشکان و متخصصان سرآمد و همچنین هزینه درآمد پایین نسبت به بسیاری از کشورها و جاذبه های طبیعی می­تواند از جمله کشورهای برتر دنیا در صنعت گردشگری باشد. اگر از فرصت­ ها و ظرفیت­ های موجود با مدیریت و برنامه ریزی مناسب بهره برداری شود، صنعت گردشگری   می ­تواند یکی از صنایع پیشرو در رشد و شکوفایی اقتصادی باشد.

 1: اجرای تکالیف و بایسته ­های قانونی

بر اساس قانون برنامه ششم توسعه در ماده 98 :

الف) دستگاه­های اجرائی مکلفند به منظور صیانت از میراث فرهنگی و حمایت از صنایع دستی و تشویق و توسعه گردشگری اقدامات زیر را انجام دهند:

١ –هزینه‌های مربوط به پژوهش، حفاظت و مرمت آثار منقول و غیرمنقول ثبت شده در فهرست آثار ملی و فهرست­ های ذیربط آثار در اختیار و در حیطه وظایف تخصصی همان دستگاه را در قالب بودجه سنواتی از محل اعتبارات خود تأمین کنند. این اعتبارات در چهارچوب ضوابط قانونی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هزینه می­ شود.

٢ - تأسیسات گردشگری از هر نظر تابع قوانین و مقررات بخش صنعت گردشگری به استثنای معافیت ­های مالیاتی است و از شمول قانون نظام صنفی مستثنی می ­باشد.

ب) سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است به منظور حفظ و صیانت از میراث فرهنگی اقدام لازم را با همکاری و هماهنگی سایر دستگاه­های اجرائی ذیربط به منظور شناسایی، مستندسازی، حفاظت و مرمت و معرفی میراث فرهنگی (اعم از ملموس و ناملموس) میراث طبیعی، ایجاد شهرهای جهانی صنایع دستی و احیای هنرهای سنتی در حال زوال در حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی و ثبت در فهرست میراث جهانی را طبق بودجه سنواتی به عمل آورد.

در ماده ۱۰۰ قانون برنامه ششم توسعه آمده است:

الف: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مکلف است تا پایان سال اول اجرای قانون برنامه، سند راهبردی توسعه گردشگری را در چهارچوب قوانین مربوطه با رویکرد استفاده حداکثری از بخش خصوصی جهت تصویب هیأت وزیران ارائه نماید. ث: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می­ تواند بخشی از امور تصدی­گری و اجرائی خود را به تشکل­ های حرف­ه ای تخصصی گردشگری که طبق قانون تشکیل شده اند، واگذار کند.[9]

ایجاد زنجیره همکاری و انعقاد تفاهم نامه های لازم میان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و نیز سازمان فرهنگ و ارتباطات و وزارت امور خارجه.

- تصویب موافقتنامه ­هایی برای تسهیل ورود و جذب گردشگران خارجی و نیز تصویب قوانین رونق دهنده به توسعه زیر ساخت­ های گردشگری و تجهیز مناطق نمونه گردشگری.

- افزایش تسهیلات و مشوق­ های لازم برای جذب بیشتر گردشگر از راه کاهش تشریفات اعطای ویزا و در صورت امکان لغو روادید و نیز اعطای جایزه صادراتی به شرکت­های فعال در جلب گردشگر از کشورهای خارجی.

- اهتمام و توجه بخش‌های برون مرزی رسانه ملی به شناساندن فرصت­ها و جاذبه های گردشگری ایران به دیگر کشورها و نیز فعال شدن بخش دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه در این عرصه.

 الزامات حوزه ستادی

- ایجاد زنجیره همکاری و انعقاد تفاهم نامه‌های لازم میان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و نیز سازمان فرهنگ و ارتباطات و وزارت امور خارجه.

- تصویب موافقتنامه ­هایی برای تسهیل ورود و جذب گردشگران خارجی و نیز تصویب قوانین رونق دهنده به توسعه زیر ساخت­ های گردشگری و تجهیز مناطق نمونه گردشگری.

- افزایش تسهیلات و مشوق­ های لازم برای جذب بیشتر گردشگر از راه کاهش تشریفات اعطای ویزا و در صورت امکان لغو روادید و نیز اعطای جایزه صادراتی به شرکت­ های فعال در جلب گردشگر از کشورهای خارجی.

- اهتمام و توجه بخش ­های برون مرزی رسانه ملی به شناساندن فرصت ­ها و جاذبه های گردشگری ایران به دیگر کشورها و نیز فعال شدن بخش دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه در این عرصه.

 3:  بایسته های حوزه میدانی

- بررسی دقیق و کارشناسی فرصت ­ها و ظرفیت­ های گردشگری در کشور و شناخت واقعی جایگاه ایران در صنعت گردشگری جهان.

 - شناخت جایگاه صنعت گردشگری در حساب های ملی و تأثیر آن بر اقتصاد.

- تدوین و ارائه قوانین و سازوکارهای مناسب فرهنگی، اجتماعی و گمرکی برای حمایت از گردشگران.

- تبلیغ ایران به عنوان یکی از امن ­ترین کشورهای جهان به عنوان مقصد گردشگری از طریق دستگاه دیپلماسی و رسانه‌های برون مرزی به خصوص در قبال کشورهای خارجی.

-   فراهم کردن فضا و زیرساخت ­های لازم برای ورود سرمایه گذاران خارجی به صنعت گردشگری.

-   استفاده از ظرفیت ­های بخش خصوصی در تأمین زیرساخت های خدماتی برای گردشگران.

-   ساماندهی تعطیلات آخر هفته و توزیع مناسب سایر تعطیلات در تمام فصول.

-   توجه به روستا به منزله یکی از مهم ترین ظرفیت­ های حوزه گردشگری در بخش بوم گردی و اجرای طرح های جامع روستایی.

-   تدوین نظام آماری شفاف در این حوزه و تصمیم گیری براساس آن.

-   ارائه برند و نشان گردشگری برای کشور و تبلیغ آن در سایر کشورها از طریق دستگاه‌های دیپلماسی فرهنگی.

-   تأمین زیرساخت­ های حمل و نقل، اقامتی، پذیرایی، خرید و تورگردانی متناسب با نیاز گردشگران داخلی و خارجی.

-   در اولویت قرار دادن صنعت گردشگری در قالب پروژه ملی و توجه به مزیت ­های آن در رشد اقتصادی.

-   ارائه بودجه و تسهیلات مناسب بانکی به سرمایه گذاران این بخش.

-   بهره مندی از مدیران و کارشناسان متخصص در ساختار اجرایی و قانونی این صنعت.

 توجه به مقصد و جامعه هدف دیپلماسی عمومی

- داشتن تصویر روشنی از نیازهای گردشگران، بازار و تجهیزات بازار

-  اطلاعات تحقیقات بازار به منظور محاسبه ریسک احتمالی.

-  توسعه مدل های جدید کسب و کار، ساختارهای سازمانی جدید و روش های تأمین مالی جدید.

-  در این مرحله ریسک پذیری متعادل و سرمایه گذاری مخاطره پذیر به طور فزاینده‌ای مهم ترین منبع تأمین مالی محصولات و بازارهای جدید می ­باشد.

-   توانایی مدیریت تغییر که بر ذهنیت قدیمی و گروه های ذینفع و غیر مؤثرتأثیرگذار باشد.

-   توانایی فهم تأثیر فناوری اطلاعات بر تولید و بازاریابی محصولات و خدمات گردشگری.

 -  توانایی فهم پیچیدگی کیفیت تجربه یا خدمات و محصولات برای گردشگران نقاط مختلف.

-   توانایی برنامه ریزی و تفکر جهانی و ترجمه آن به تجهیزات و خدمات محلی (جهانی فکر کردن و محلی عمل کردن  رهبری و انگیزش افراد در سازماندهی از طریق ساختارهای کاری مناسب و سیستم‌های مشوق.[10]

به علاوه ارائه خدمات آسان و سریع اعطای ویزا، بیمه و ارتباطات تلفنی سیار، ارائه اینترنت مناسب به گردشگران، توجه به ظرایف و دقایق و تمایات و گرایش‌های فرهنگی جامعه هدف.

5. بهره گیری از ظرفیت ­های دیپلماسی رسانه ای

مسلما رسانه‌های تصویری و به ویژه شبکه‌های اجتماعی بخش مهمی از زندگی امروز مردم شده است. شبکه‌های تلویزیونی قدرتمندی مانند پرس تی وی، هیسپان تی‌وی، العالم، الکوثر، الجزیره، العربیه، الفرات، بخش مهمی از تصویر سازی در ذهن مخاطبان خارجی را بر عهده دارند. البته امروز با گسترش شبکه‌های مجازی و فعالیت رسانه‌هایی چون اینستاگرام، توییتر، فیسبوک و تلگرام؛ تحول عظیمی در ارتباطات فرهنگی منطقه ایجاد شده است. تاسیس کانال و یا عضویت در این شبکه از جانب دیپلمات­های عمومی، عرصه وسیعی از ارتباط سریع، فوری و بدون واسطه را با جامعه هدف دیپلماسی عمومی در دیگر کشورها، می­ گشاید.  

 نتیجه گیری

دیپلماسی عمومی با توجه به منزلت فرهنگی و تمدنی ایران اسلامی ظرفیت عظیمی است که هنوز از این ظرفیت و سرمایه در جهت تقویت موقعیت ایران در جامعه جهانی بهره کافی گرفته نشده است. اساسا در ایران برقراری ارتباط به نسبت اندک افکار عمومی با دیپلماسی و آنچه در سیاست خارجی دولت­ ها در پیش گرفته می‌شود، به دلیل غلبه موضوعات داخلی موجب شده است که دستگاه دیپلماسی در محاق قرار گیرد و افکار عمومی ارتباط چندانی با آن پیدا نکند. با این حال تقویت گردشگری به منزله راهکاری است که می‌تواند اهداف دیپلماسی عمومی را به نحو تصاعدی محقق کند. شاید بتوان گفت یکی از نارسایی‌های سیاست خارجی ایران بهره نگرفتن از ظرفیت عظیم فرهنگی و ابزارهای فرهنگی و آموزشی برای اقناع و همراه سازی افکار عمومی در جهانی در قبال مطالبات ملی و اهداف و آرمان­های ملی است. چنین  معضلی باعث می‌شود که دیپلماسی سخنرانی شخصیت­ های رسمی در مجامع و سازمان­ های بین المللی به مثابه راهکاری برای تاثیر بر افکار عمومی جهانی مورد استفاده قرار گیرد. در هر حال گزاره هایی مانند ایجاد بدبینی و تصویر سازی منفی از ایران از یکسو و تنگناهای ناشی از تحریم ­ها و مضیقه‌های ارزی توجه به گردشگری به مثابه صادرات نامرئی را ضروری‌تر کرده است.

 با توجه به اینکه در ایران تقسیم و استقلال عملی میان عرصه دیپلماسی رسمی و دیپلماسی رسانه‌ای وجود دارد هر دو وجه از دیپلماسی عمومی یعنی ارتباطات بین المللی و ارتباطات بین فرهنگی باید مورد توجه قرار گیرد. علت این است که از منظر ارتباطات می ­توانیم دیپلماسی عمومی را "ارتباط میان ملت ­ها از طریق - یا با واسطه – دولت­ ها" تعریف نماییم. البته به نظر می­رسد با توجه به نابرابری قدرت نرم ایران با روند رو به گسترش قدرت نرم قدرت­ های فعال در عرصه جهانی سازی میدان دادن به عرصه  فعالیت­ های میان فرهنگی مانند گردشگری بدون نظارت و نقش آفرینی دولت  چالش آفرین باشد. در عرصه دیپلماسی رسانه‌ای در سالیان اخیر گام­ های بلندی برداشته شده است. با تاسیس و راه اندازی شبکه های پرس تی وی و شبکه خبری العالم و نیز  شبکه‌های الکوثر و سحر و شبکه اسپانیولی زبان "هیسپان تی وی" برقراری ارتباط با مخاطبان خارجی تسهیل شده که اکنون به مرجعی برای اطلاع گیری مخاطبان جهانی از اوضاع ایران تبدیل شده‌اند. البته درباره جامعه گردشگری عرب زبان که در سالیان اخیر بخش عمده گردشگران خارجی را به کشور ما تشکیل داده است با وجود همه دستاوردها ظرفیت ­های فراوانی وجود دارد. ایجاد نهضت فرهنگ مجازی با حضور قوی تر در فضای اینترنت و تقویت ایجاد پایگاه‌های چند زبانه، می­تواند به حضور تقویت دیپلماسی رسانه‌ای ایران در جامعه هدف و بازارهای گردشگری یاری رساند.

پژوهش خبری // گروه سیاسی

---------------------

[1] - رحمانی موحد خبرگزاری صدا و سیما ( 19/ 11/ 95)  رتبه 50 برای ایران در صنعت گردشگری، اظهارات معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

 - [2]مونسیان علی اصغر  "هر گردشگر در کشور به انداز 30 بشکه نفت شغل ایجاد می­کند" (روزنامه کلید 15/ 6/ 1396).

- [3] همایون محمد هادی (9/ 11/ 92) گزارش نشست تخصصی گردشگری اسلامی و ارتباطات بین فرهنگی

http://www.ihcs.ac.ir/Pages/Features/NewsDetail.aspx?id=7250

- [4]  آشنا حسام الدین، (1386)، «دیپلماسی عمومی و سیاست خارجی، پیوندها و اهداف»، دانش سیاسی دو فصلنامه علمی تخصصی علوم سیاسی دانشگاه امام صادق، شماره 6ص187

 - [5] نای جوزف، (1387)، «قدرت نرم»، ترجمه: سید محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، دانشگاه امام صادق(ع) 194-197

[6] - Sztefka, B. A Case Study on the Teaching of Culture in a Foreign Language. Retrieved May 21, 2008 from

http://www.beta-iatefl.hit.bg/pdfs/case_study.pdf  

[7]- http://www.mfa.gov.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=2013&newsview=471170

[8]- شاهرخ دهدشتی و زهره انچه ای، ؛ 1383 راهکارهای توسعه گردشگری در جمهوری اسلامی ایران (برگرفته از راهکارهای توسعه گردشگری در کشورهای مالزی، ترکیه و تونس) فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری شماره بهار، صص35-22

-[9]  روزنامه رسمی کشور21/ 1/ 1396 متن قانون برنامه ششم  http://www.rrk.ir/Files/Laws/

[10] - گرجی: معصومه (1391)کارآفرینی گردشگری و تاثیر آن بر توسعه مقصد مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران