شان صادرات غیرنفتی حداقل ۴ برابر عملکردهاست

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ این تلاش ها روز به روز ابعاد و رویکردهای نوین به خود می گیرد.
فروش کالا به بازارهای خارجی اگر با ارزش افزوده همراه باشد، صادرات موثر نامیده می شود و همه کشورها تلاش می کنند در فرایند جهانی سازی با تکیه بر صادرات موثر و واقعی و مزیت های نسبی، درامد خوبی کسب کنند و حداقل به تراز صادرات و واردات دست یابند.
در ایران هم توسعه صادرات غیرنفتی، موجب ارزآوری و رهایی کشور و بودجه عمومی از وابستگی به نفت می شود.
این موضوع که در برنامه های اول تا چهارم توسعه با رویکردهای سنتی و " حرف ها بیشتر از عمل" پیگیری می شد هرگز نتوانست از نسبت یک به پنج ( صادرات به واردات) عبور کند.
همواره از اهداف تعیین شده در طول برنامه هم عقب بودیم.
اگر افزایش بدهی های خارجی و پیش فروش نفت و واگذاری استخراج نفت در قالب بیع متقابل را هم منظور کنیم تراز صادرات ایران به واردات بازهم ضعیف تر می شود.
البته صادرات نفت خام را جزء صادرات واقعی محسوب نمی کنیم و فقط صادرات غیرنفتی و خدمات فنی و مهندسی را در بر می گیرد و خدمات گردشگری به معنی جذب تقاضای خارجی را باید محاسبه کرد هر چند خیلی جدی گرفته نمی شود.
بهبود شاخص نسبت صادرات به واردات به دلیل ارتباطات صادرات غیر نفتی با بخش های واقعی اقتصاد، ارتباط پیشین و پسین گسترده با متغیرهای خرد و کلان اقتصادی و به طور عام تاثیری که بر اشتغال، تولید و سهم تجاری می گذارد، از اهمیت فوق العاده ای در کشور برخوردار است.
در برنامه های اول، دوم و سوم توسعه، کشور در بحث صادرات غیرنفتی به اهداف پیش بینی شده دست نیافت و صادرات غیرنفتی همچنان سهم ناچیزی از درآمد ارزی کشور را تشکیل می داد.
صادرات غیر نفتی در برنامه اول به 11 میلیارد دلار، در برنامه دوم به بیش از 15 میلیارد و در برنامه سوم به 25 میلیارد و 700 میلیون دلار در سال رسید.
اما صادرات غیرنفتی در 5 سال برنامه چهارم بیشتر از پیش بینی برنامه بوده است و به طور متناوب رکوردهای فراتر از برنامه جشن گرفته شد.
میزان تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه به بیش از 150 درصد رسید.
هدفگذاری صادرات غیر نفتی ایران براساس برنامه چهارم توسعه در سال های 84 تا 88 معادل 52 میلیارد و 900 میلیون دلار بود اما ثبت رکورد تاریخی 97.6 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی در برنامه چهارم توسعه، بهبود چشمگیر نسبت صادرات به واردات و کاهش 50 درصدی اتکا به نفت را نشان داد.
در برنامه پنجم نیز به علت رکود حاکم بر اقتصاد جهانی و داخلی در سال های پایان ان ، اگرچه تراز تجارت خارجی کشور برای چند سال مثبت شد اما مقدار ان به شدت کاهش یافت و به حدود 40 میلیارد دلار رسید.
در سال 1396 هم مجموع صادرات غیرنفتی ایران در شش ماه اول امسال‌ به 20 میلیارد و 544 میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه پارسال 3 و 20 صدم درصد کاهش داشته است.
البته باید این عملکردها به 4 برابر برسد تا متناسب با یک درصد جمعیتی کشور در جهان سهم تجارت ما هم یک درصد شود.
اقلام عمده صادراتی کشورمان به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش 3 میلیارد و 521 میلیون دلار، پلی‌اتیلن گرید فیلم با 750 میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش 686 میلیون دلار، سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین با 638 میلیون دلار و متانول با 593 میلیون دلار بوده است.
اگر امسال 40 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته باشیم معادل یک چهارم تراز جمعیتی ( یک درصد) خواهد بود و هنوز با شان اقتصادی ایران فاصله داریم.
تاکنون استراتژی صادرات غیرنفتی رابطه منفی با درآمدهای نفتی کشور داشت و هیچ وقت به طور پایدار و مستمر مورد توجه قرار نگرفته بود.
باید توجه به صادرت غیرنفتی به عنوان راهبرد همیشگی و بدون توقف ، تثبیت شود و از همه تجارب و دانش ایرانیان مقیم خارج هم برای توسعه صادرات غیرنفتی کشور استفاده کنیم .
راهبرد (حرکت - توقف) حذف شود چون صادرات مقطعی نمی تواند ماندگاری و پایداری محصولات ایرانی را بازارهای جهانی تضمین کند.
ظرفیت صادرات غیرنفتی هنوز کامل نشده است و باید تلاش کنیم ، پدیده "صادرات بد" هم حذف شود که رسالت تولیدکنندگان و صادرکنندگان است ،چون صادرات غیرنفتی بد باعث ناکامی می شود.
ضعف نگرش در خصوص بازاریابی و مشتری مداری، رقابتی و حرفه‌ای، نبود رویکرد علمی و کاربردی، سیستمی و استراتژیک و نیز ضعف نگرش صادراتی شدن و صادراتی ماندن از دیگر مواردی است که به صادرات غیرنفتی آسیب می‌رساند.
صادرات موثر به معنی حضور پایدار در بازارهای رقابتی و شامل ارتباط پایدار با بازارهای حرفه‌ای و داشتن رویکرد واقع‌بینانه است و نخستین مشکل هم نزدیک‌ بینی مدیریتی و نتیجه ان هم صادرات ناپخته است.
همچنین نباید همیشه از یک مدل مستقیم برای صادرات کالاهای غیرنفتی استفاده کنیم ،‌ بلکه می توانیم از روش های غیرمستقیم و تولید مشترک و تحت مجوز (لیسانس) هم استفاده کنیم.
این راهبرد با ایجاد کارخانه در خارج از کشورباید تعقیب شود.
شرکت های بزرگ مدیریت صادراتی باید شکل بگیرد ، اقتصاد جهانی با راهبری قوی ترها شکل می گیرد و شرکت های کوچک و متوسط توانایی رقابت را در میان مدت از دست می دهند و حذف می شوند.
همچنین صادرکنندگان نباید همیشه انتظار داشته باشند که دولت از این بخش حمایت کند و لازم است شرکت های صادراتی به تدریج خوداتکا شوند و با توانمندی خود برنامه های صادرات را اجرا کنند.
دولت باید سند راهبرد ملی توسعه صادرات غیرنفتی را تدوین و اجرایی کند و به دنبال صادرات خوب باشد.
این سند با توجه به اسناد بالادست مانند سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری ، چشم‌انداز ایران 1404 ، سیاست‌های کلی اجرای اصل 44 قانون اساسی ، قوانین برنامه های و به ویژه احکام قانون برنامه ششم توسعه و سایر اسناد بالادست تنظیم شده است.
در چارچوب چشم‌انداز بیست ساله ، قرار است ایران با توجه به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های بالای اقتصادی به سمت افزایش سهم خود از تجارت جهانی حرکت کند و به توازن تجاری در صادرات و واردات نایل آید و دارای اقتصادی متنوع با سهم غالب بخش غیرنفتی و غیردولتی باشد.
راهبرد توسعه صادرات بر بخش خدمات و تولید محصولات با فن‌آوری بالا تأکید می کند و نقش مدیریتی ایران در توزیع و ترانزیت انرژی، افزایش فرصت‌های صادراتی، جذب سرمایه و فناوری‌های پیشرفته و کمک به استقرار نظام پولی، بانکی و بیمه‌ای مستقل با کمک کشورهای منطقه‌ای و اسلامی و دوست با هدف کاهش وابستگی به سیستم پولی نظام سلطه ، تقویت می شود.
باید دستیابی به سبد صادراتی و تنوع کالاها و خدمات و تنوع بازارهای هدف ، پایداری توسعه صادرات اقلام موجود ، ماندگاری و حفظ سهم در بازارها ، دستیابی به تنوع بازارهای صادراتی ، دستیابی به جایگاه بالاتر ایران در تجارت خارجی منطقه و سهم بالاتر تجارت ایران از جهان، و دستیابی به سهم متوازن، عادلانه و متناسب با مزیت‌ها در صادرات استان‌های کشور در کنار ایجاد محیط مساعد صادرات کالاها و خدمات در سطح ملی مورد توجه باشد.
ارتقای رقابت پذیری کالاها و خدمات صادراتی ، دستیابی به خدمات پیشرفته و رقابتی پشتیبانی صادرات ، دستیبابی به بنگاه‌های شایسته صادراتی و در کلاس جهانی و تلاش جهت تحقق اهداف کمی تعیین‌شده در برنامه ششم نیز مهم است.
گسترش همه‌جانبه همکاری با کشورهای منطقه جنوب غربی آسیا در تجارت، سرمایه‌گذاری و فناوری ، حضور فعال و هدفمند در سازمان های بین‌المللی و منطقه‌ای و تلاش برای ایجاد تحول در رویه‌های موجود براساس ارزش‌های اسلامی می تواند به تراز صادرات و واردات با رویکرد دانش محوری کمک کند.
اقتصاد ایران با پیمان دوحانبه و چندجانبه پولی ، رشد صادرات غیرنفتی ، پاسخ محکم و پایداری به تحریم ها و بداخلاقی های اقتصادی و تجاری در داخل و خارج می دهد و با همگرایی نهادها و نگاه بلندمدت به حوزه تجارت و بازرگانی برون نگر می تواند جشن تراز همیشگی صادرات و وارات را برگزار کند.
از طرف دیگر ترانزیت هم جزء صادرات غیر نفتی محسوب می شود چون خدمات ان به طرف تقاضای خارجی داده می شود و باید درآمدهای سوآپ و معاوضه را هم به ان اضافه کنیم.
گردشگری هم جزء درامدهای صادرات خدمات در درون مرزهای کشور است.

-------------------------------
یادداشت: اسماعیل محمدی