پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب؛
معادن، فرصتی که تهدید می‌کند+ فیلم
سرمایه گذارانی که ۶ هکتار مجوز می‌گیرند و ۸۴ هکتار از مراتع را تخریب می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز قزوین ؛ در عصر اطلاعات و با وجود پیشرفت‌های روزافزون فناوری، همچنان برای تولید
محصولات مختلف، نیاز به موادمعدنی و منابع نهفته در زمین، امری اجتناب‌ناپذیر است. معدنکاری نیز مانند هر عمل توسعه‌ای، به محیط زیست آسیب‌هایی وارد می‌کند.
ایران با معادن غنی و متنوع از رتبه بالایی در جهان برخوردار است.
به گفته سرقینی معاون امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال حاضر پنج هزار و ۵۰۰ معدن فعال در کشور داریم و به طور متوسط سالانه ۳۵۰میلیون تن موادمعدنی از آنها استخراج می‌شود که این میزان قادر است نیاز صنایع معدنی کشور را تأمین کند.
در استان قزوین هم، معدن بخش مهمی از صنعت را به خود اختصاص داده است.
به گفته پرزحمت رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قزوین، معادن سهمی ۴۰درصدی از صنعت استان را به خود اختصاص داده‌اند. از 160 معدن فعال در استان، ۳۰ نوع ماده معدنی و سالانه حدود سه میلیون تن مواد معدنی استخراج می‌شود.
مهم‌ترین مواد استخراج شده در استان به ترتیب اولویت شامل سیلیس، آهک، خاک صنعتی، سنگ لاشه، سنگ تزئینی، شن و ماسه کوهی، روی، باریت و سرب فعال بوده که در زمینه تولید انواع شیشه و صنایع کاشی و سرامیک به‌کار می‌رود. در نتیجه استان قزوین در صنعت شیشه، کاشی و سرامیک جزو سرآمدهای کشور به‌شمار می‌رود.
هم اکنون سالانه یک میلیون و 800 هزار تن انواع شیشه در این استان تولید می‌شود.
پرزحمت در این باره می‌گوید: استان قزوین با تأمین ۶۵ درصد از شیشه کل کشور رتبه نخست تولید شیشه را به خود اختصاص داده است.
از کارخانه‌های مطرح در حوزه شیشه می‌توان به کارخانه‌های شیشه لیا، شیشه فارسجین، شیشه قزوین، آبگینه و کارخانه شیشه فلوت قزوین اشاره کرد و در حوزه کاشی هم کارخانه‌های کاشی الوند و کاشی و سرامیک آپادانا سرام هستند که با تولید کاشی‌های باکیفیت و صادارات بالا توانسته‌اند برندی جهانی برای خود ثبت کنند.
با وجود تمام این مزایا ، نباید از معضلات و مشکلات زیست محیطی معادن غافل شد. مشکلاتی نظیر جابه‌جایی لایه‌های خاک، تولید زه‌آب اسیدی، آلاینده‌های هوا، مواد سمی نظیر سیانور، آلودگی صوتی و باطله‌های معدنی دفع شده در رودخانه‌ها می‌توانند ، زیان‌های جبران‌ناپذیری به محیط زیست وارد می‌کنند.
برای مثال منطقه حفاظت شده باشگل که روزگاری مقصد کوهنوردان و گردشگران بود حالا به جای صدای گوش نواز طبیعت ، صدای انفجار و ماشین‌آلات روح طبیعت را زخمی کرده است. تخریب محیط زیست مسئله‌ای است که فقط به معدن باشگل محدود نمی‌شود و در بیشتر معادن استان از قبیل قازان داغی و قرمزآباد دیده می‌شود.
اسماعیل محمدی از اهالی روستای باشگل هم که از وضیعت نامطلوب روستا ناراحت است می‌گوید: از مسئولان می‌خواهیم معدن اینجا را تعطیل کنند، چون طبیعت اینجاست، حیات‌وحش اینجاست. این دستگاه‌ها، این سروصداها، همه حیوانات را فراری داده است.
در مصاحبه‌ای که با شایان، رئیس اداره حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیرداری استان داشتیم ، وی اذعان کرد که این معدن باعث از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه و ایجاد پرتگاه‌هایی شده که اگر حیات‌وحش به داخلش سقوط کنند دیگر جان سالم به در
نخواهند برد.
شاید بتوان این معضلات را مشکلی در سطح ملی و کلان کشوری دانست، تا مشکلی استانی.
در ماجرای منطقه حفاظت شده بهرام گور سال گذشته نعمت‌زاده، وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت اظهاراتی داشت که صدای فعالان محیط زیست را هم درآورده بود: «در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست که فعالیت معدنی به خاطر حفاظت از محیط زیست انجام نشود. یکی از مناطقی که از نظر آهن و مس ارزشمند است منطقه بهرام گور است که سازمان حفاظت محیط زیست روی آن دست گذاشته و اجاره معدنکاری نمی‌دهد. من خودم رفتم و آنجا را دیدم. یک بیابان است که حالا در گوشه‌ای چهار تا گورخر هم هست. می‌گوییم اینجا را بدهید به معدنکار. معدنکار، گورخرها را هم تکثیر می‌کند تا جایی که کشور پر از گورخر شود. اما سازمان حفاظت محیط زیست مخالفت می‌کند و می‌گوید بخش خصوصی گورخرهای ما را از بین می‌برد.»
صحبت‌های وزیر سابق صنعت نشان داد که این تقابل معدن و محیط زیست، نه در سطح خرد و معدنکاران بلکه در سطح مسئولان و سیاست‌گذارن نظام است.
در حالی نعمت‌زاده به محیط زیست اعتراض داشت که محیط زیست روی آن منطقه دست نگذاشته بود، بلکه این معدنکاران بودند که روی این منطقه دست گذاشته و از اصرار بر معدنکاری و شخم زدن این بهشت تنوع زیستی ایران دست برنداشته اند و برنمی‌دارند. شاید همین نگاه هست که این روزها بهره‌برداران معادن را حریص‌تر از گذشته کرده و به جان طبیعت انداخته است.
برای جلوگیری از این تداخل، قانون، ارزیابی زیست محیطی را در بیشتر طرحهای معدنکاری ضروری می‌داند.
مهناز مظفری، دکترای مدیریت محیط زیست می‌گوید: به‌طور کلی بیشتر طرح های معدنکاری شامل سنگ آهن، سنگ مس معادن سرب
و روی، زغال‌سنگ و طلا در حد مقیاسی ملزم به انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی در مرحله مطالعاتی هستند.
دبیر انجمن زیست محیطی پازشهر می‌گوید: توسعه‌های جانبی در این طرحها از قبیل جاده‌های دسترسی، تأمین برق، خطوط لوله گاز، خطوط انتقال آب و فاضلاب، محل‌های دفع پسماند و فضاهای تلمبار مواد ناخواسته نیز مشمول تأیید از طریق پیوست زیست محیطی است .
فعالان محیط زیست به هیچ عنوان مخالف توسعه نیستند و استخراج و توسعه معادن را از پیش‌نیازهای توسعه می‌دانند. محمد الموتی به عنوان فعال اجتماعی و محیط زیست می‌گوید: ما معادن بی‌نظیری در سطح استان داریم اما معتقدیم هر اقدامی می‌بایست طبق ضوابط و ارزیابی‌های زیستی محیط انجام شود.
الموتی به فعالیت معدن باریت در منطقه اوان الموت اشاره می‌کند و می‌گوید: معدن باریت به لحاظ استراتژیک در صنعت نفت بسیار اهمیت دارد ، اما در حال حاضر به دلیل نبود طرح توجیهی و ارزیابی زیست‌محیطی، این معدن مشکلات زیادی را در زیست بوم منطقه ایجاد کرده است.
یکی از مواردی که نظارت خاصی بر آنها وجود ندارد و معدنکاران براحتی آنرا نقض می‌کنند ، گسترش معدن و تخریب بیش از میزان محدوده مشخص شده برای آن معدن است.
پیک یاسا، کارشناس بهره‌برداری معدن، وضعیت معدن سیلیس قرمزآباد را بغرنج‌تر می‌داند و می‌گوید: سینه‌کاری که منابع طبیعی برای این معدن تعریف کرده 6 هکتار بوده، در حالیکه تا الان سطحی معادل 84 هکتار از اراضی ملی این منطقه تخریب شده است.
وی می گوید : برای جلوگیری از افزایش بی‌رویه برداشت زمین در انتهای معدن فنس کشیده بودند، ولی الان این فنس‌ها هم کنده شده است و هیچ مرزی بین معدن و منطقه حیات‌وحش وجود ندارد ، با این کار جان حیوانات آن منطقه درخطر است.
معادن علاوه بر آلودگی‌های خاک، آلاینده‌های هوا و تولید مواد سمی ، با سروصدای دستگاه‌های استخراج معدن، حیوانات از اطراف معدن فراری می‌شوند و به مناطق دورتر می‌روند.
رحمانی، رئیس هیئت کوهنوردی شهرستان تاکستان می‌گوید: قبلا اینجا (منطقه باشگل) خیلی خوب بود. چشمه داشت؛ حیات‌وحش داشت حالا حتی برای رفتن به کوه باید اجازه گرفت و الان اگر به منطقه باشگل بروید، خرابی‌ها را می‌بینید.
نکته حایز اهمیت این است که مدیران این معادن به هیچ‌وجه این مشکلات را قبول ندارند و از مسئولیت آن سربازمی‌زنند. کلانتری، مدیر معدن قازان داغی محدوده فعالیت معدن را تنها سه هکتار می‌داند.
مدیر فنی معدن قرمزآباد هم از اینکه محدوده مرتع اطراف معدن را تبدیل به جاده حمل و نقل کرده، نه تنها ناراحت نیست، بلکه با پوزخند می‌گوید: محدوده سیلیسی ما بوده ما هم استفاده کردیم.
کم‌توجهی و نظارت نداشتن مسئولان بر فعالیت‌های معادن استان، اشتهای معدنکاران روزبه روز بیشتر کرده است؛ به‌طوریکه از 160 معدن فعال استان با مجوز 6 درصد هکتار سینه‌کار حالا ، نزدیک به 5 هزار هتکار از منابع طبیعی استان را تخریب و در معرض نابودی قرار داده است.
تمام اینها تنها گوشه‌ای از مشکلات زیست‌محیطی معادن است. آلودگی صوتی، تخریب راه‌های روستایی، افزایش میزان حوادث در جاده روستایی و آسیب زدن به حیات‌وحش، از دیگر معضلاتی است که گریبانگیر طبیعت و روستاییان منطقه است. اگر سرعت تخریب سریعتر از برخورد مسئولان باشد، در آینده‌ای بسیار نزدیک شاهد بهم‌خوردن اکوسیستم منطقه خواهیم بود.
همانطور که گفته شد فعالان محیط زیست و مسئولان این حوزه، با پیشرفت و توسعه معادن مخالفتی ندارند ، چرا که برداشت مواد معدنی یکی از عوامل مؤثر در اشتغال و آبادنی کشور است. مواد خامی که نیاز اولیه بسیاری از صنایع مادر را تشکل می‌دهد. اما نباید فراموش کرد زندگی و آینده ما به طبیعت و محیط زیست وابسته است. اگر بدون حساب و کتاب و توجه به برداشت از معادن ادامه دهیم ، شاید برای نسل‌های بعد، محیط اطراف ما جایی برای زندگی نباشد.
بنابراین لازم است تا ضمن برداشت اصولی از معادن استان، پیوست زیست‌محیطی معادن تهیه شود و در زمان کار هم به آن توجه شود.
نویسنده: امین فرخی حقیقت
نظر شما