روزی برای بزرگداشت حافظ شیرین سخن

 به گزارش سرویس فضای مجازی خبرگزاری صدا و سیما؛ در سال ۷۶۹ هجری شمسی در شیراز به دنیا آمد، شاعر بزرگ سدهٔ هشتم ایران (برابر قرن چهاردهم میلادی) مولود مبارکی که تاریخ شعر فارسی را تحت تاثیر اشعار و غزل های خود قرار داد.  نام او خواجه شمس الدین محمد و در میان ایرانیان به « لسان الغیب» و «حافظ »مشهور است. اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست، ولی ظاهراً پدرش بهاءالدین نام داشته و مادرش نیز اهل کازرون بوده‌است. در اشعار حافظ که می‌تواند یگانه منبع موثّق زندگی او باشد اشارات اندکی از زندگی شخصی و خصوصی او را می توان یافت.

با تکیه به اشارات دیوان او و برخی منابع معتبر می توان گفت که حافظ در خانواده‌ای از نظر مالی در حد متوسط جامعه زمان خویش متولد شده‌است، در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت آن از بر کرد و بعد ها در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرده و احتمالاً شغل دیوانی پیشه کرده‌است. علاوه بر شاه ابواسحاق در دربار شاهان آل مظفر شامل شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز راه داشته‌است که در این دوران علاوه بر شغل دیوانی شعر هم می سروده است.

دیوان حافظ
دیوان حافظ که مهمترین اثر خواجه شیراز است،​ مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است، که تاکنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌ چاپ رسیده‌است. شاید تعداد نسخه‌های خطّی ساده یا تذهیب‌شدهٔ آن در کتابخانه‌های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد. بیش‌تر شعرهای حافظ غزل هستند که به‌ غزلیات حافظ شهرت دارند. او از مهم‌ترین تأثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود.

از ویژگی های خواجه حافظ شیراز همین بس، که برای بیان اندیشه هایش با زبان شعر، از استعاره های فراوان و اصطلاح هایی از ادیان گوناگون استفاده می کرده است .
حافظ توانست غزل فارسی را در رفیع ترین جایگاه خود بنشاند، یعنی او توانست مفاهیم عرفانی را که تا آن زمان از مفاهیم غالب در غزل محسوب می شدند با مفاهیم عاشقانه در هم آمیزد و غزل فارسی را در قرن هشتم یکه تاز عرصه شعر کند. حافظ از این منظر حق بزرگی بر گردن شعر فارسی دارد .

تاثیر قرآن بر غزلیات حافظ
بی تردید حافظ شیفته شیوایی زبان قرآن بوده و از صنایع و بدایع آن در شعر خود بهره برده است. بیشتر صنایع بدیع قرآن را که نزدیک به یکصد گونه دانسته اند، در دیوان حافظ میتوان یافت. از پر شمارترین این صنایع میتوان ایجاز، استعاره، ایهام، انسجام، ارسال المثل، ترصیع، تلمیح، تمثیل، تشبیه، تقابل، تکرار، توزیع، تناسب، جناس، تسمیط، کنایه، مقارنه و تقسیم را نام برد. حافظ خواندن قرآن با چارده (چهارده) روایت را مایه افتخار خود میدانسته و گمان میرود به همین خاطر حافظ تخلص میکرده. در سراسر دیوان حافظ به ابیاتی برمی خوریم که به صراحت به تاثیر قرآن در زندگی او اذعان داشته است:

صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ                           هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم

فال حافظ
یکی از لقب های خواجه محمد در میان فارسی زبان ها « لسان الغیب» است . هر ایرانی اگر برای یک بار هم که شده با دیوان حافظ فال گرفته است ، و همیشه شعری که خوانده می شود حاوی واژگانی ست که به شکلی با نیت فرد مطابقت دارد . این همان دلیلی ست که باعث شده او را« لسان الغیب» لقب دهند . انگار که حافظ از آنچه در ذهن ما می گذرد با خبر است ! از این ها که بگذریم دلیل اصلی این اتفاق می تواند دایره واژگانی بالای حافظ باشد چرا که او ازبسیاری از علوم زمان خود اطلاع داشته و همان طور که گفته شد قرآن را نیز حفظ بوده است و البته هنر حافظ در به کار گرفتن این واژه ها و اطلاعات به خودی خود باعث می شود که ما از شعر او لذت ببریم و در هر حال و احوال که باشیم ، در شادی و اندوه، با خواندن غزل های او به آرامش برسیم .
دیشب به‌سیل اشک ره خواب می‌زدم نقشی به‌یاد خطّ تو بر آب می‌زدم
                                                           چشمم به‌روی ساقی و گوشم به‌قول چنگ فالی به چشم و گوش درین باب می‌زدم

تاثیر حافظ بر شاعران کشورهای دیگر
حافظ در طول عمر خود با بسیاری از شعرای بنام هم عصر بوده و با برخی از آنان نیز معاشرت داشته است. در تاثیر پذیری حافظ از اشعار برخی از این شعرای بزرگ مانند خواجوی کرمانی و سلمان ساوجی و کمال خجندی نمی توان تردید کرد.
حافظ از آن دسته از شاعرانی است که علاوه بر تاثیری که بر شعرای فارسی گوی داشته ،بر شاعران عرب زبان و دیگر کشورها هم تاثیر داشته است. گوته یکی از این شعراست.

گوته، نابغه‌ترین ادیب آلمانی، «دیوان غربی-شرقی» خود را تحت تأثیر «دیوان حافظ» سرود، و فصل دوم آن را با نام «حافظ‌نامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد که از جملهٔ آن‌ها می‌توان به دو شعر زیر اشاره کرد:
حافظا، در غزل‌هایت می‌شنوم که شاعران را بزرگ داشته‌ای.بنگر که اینک پاسخی فراخورت می‌دهم:بزرگ اویی است که این سپاس به بزرگ‌داشتِ اوست

روز حافظ
در مورد سال درگذشت او اختلاف کمتری بین مورخان دیده می‌شود و به نظر اغلب آنان ۷۹۲ ق است. از جمله در کتاب مجمل فصیحی نوشته فصیح خوافی (متولد ۷۷۷ ق) که معاصر حافظ بوده و همچنین نفحات الانس تألیف جامی به‌صراحت این تاریخ به‌عنوان سال درگذشت خواجه قید شده‌است. محل تولد او شیراز بوده و در همان شهر نیز روی در نقاب خاک کشیده‌است.
سالهاست، بیستم مهرماه برابر با یازدهم اکتبر، مطابق با تقویم رسمی کشورمان روز بزرگداشت حافظ است که در این روز جشن‌ها و برنامه‌های ملی و بین‌المللی فرهنگی متنوعی در شیراز و سایر نقاط جهان برگزار می‌شود.عمده برنامه‌های این روز شامل شب شعر، گل افشانی آرامگاه حافظ، نمایش و رونمایی از دیوان‌های شعر حافظ و  نورافشانی است.
امروزه، آرامگاه حافظ در شهر شیراز و در منطقهٔ حافظیّه در فضایی آکنده از عطر و زیبایی گل‌های جان‌پرور، درآمیخته با شور اشعار خواجه، واقع شده‌است. این مکان یکی از جاذبه‌های مهمّ گردشگری به شمار می‌رود و بسیاری از مشتاقان شعر و اندیشه‌ حافظ را از اطراف جهان به این مکان می‌کشاند.