پاکستان و آمریکا ، ادامه تنش ها

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما ، ادامه تنش در روابط واشنگتن و اسلام آباد ، با وجود سفر اخیر خواجه محمد آصف وزیر امور خارجه پاکستان به آمریکا ، روابط دو کشور همچنان با تنش و سردی روبرو است .

تنش در روابط اسلام آباد و واشنگتن در پی اعلام راهبرد آمریکا در مورد افغانستان از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور مجددا متشنج شد .وی پاکستان را به حمایت از تروریسم متهم کرد و از این کشور خواست به برخورد دوگانه با بحران افغانستان پایان دهد.

 

 

ریشه تنش ها

تنش در روابط اسلام آباد و واشنگتن موضوع تازه ای نیست و به بعد از خروج نیروهای ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی ازافغانستان در اواخردهه هشتاد میلادی باز می گردد.در دوران اشغال این کشور از سوی ارتش سرخ به مدت حدود یک دهه ،پاکستان نقش محوری را برای مقابله با ارتش سرح با ساماندهی نیروهای مجاهدین ایفا می کرد.

این دوران ،عصر طلایی روابط آمریکا و پاکستان تلقی می شود. زیرا سرازیر شدن پولهای آمریکا از سوی سازمان جاسوسی این کشور" سیا " به پاکستان ،موجب قدرتمند شدن نظامیان این کشور شد . بعد از شکست اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان و خروج نیروهای ارتش سرخ از این کشور آهسته آهسته جایگاه پاکستان به عنوان کشور مهم و موثر در تحولات افغانستان در سیاست منطقه ای آمریکا تضعیف شد.در این حال ، تغییر در سیاست منطقه ای هند و رویکرد دهلی نو به سمت غرب باعث شد این کشور جای پاکستان را در سیاست منطقه ای آمریکا بگیرد .از این زمان ،اختلاف و تنش در روابط آمریکا و پاکستان آغاز شد و دولت این کشور واشنگتن را متهم کرد که زحمات و کمکهای پاکستان در مقابله با ارتش سرخ شوروی را نادیده گرفته است و به سادگی با فراموش کردن پاکستان به سمت هند رقیب اتمی پاکستان سوق یافت.هر چند، بعد از حملات 11 سپتامبر در آمریکا و تصمیم این کشور برای حمله به افغانستان ، مجددا موقعیت پاکستان در سیاست منطقه ای آمریکا تقویت شد.جرج بوش پسر رئیس جمهوری آمریکا به پرویز مشرف رئیس جمهوری وقت پاکستان در سال 2001 هشدار داد که موضع خود برای ادامه حمایت از طالبان و یا همراهی با آمریکا در حمله به افغانستان مشخص کند.بوش، مشرف را تهدید کرد که دوست دشمن آمریکا ،دشمن واشنگتن است .پرویز مشرف نیز که بعد از کودتای سال 1999 ضد محمد نوازشریف نخست وزیر وقت پاکستان به قدرت رسیده بود همراهی و همکاری با آمریکا ضد رژیم طالبان در افغانستان را پذیرفت .از اینرو برای بار دوم روابط پاکستان و آمریکا وارد دوره طلایی شد و این کشور با استفاده از پایگاههای نظامی پاکستان از جمله جکوب آباد و استفاده از راههای مواصلاتی این کشور با گسیل ادوات و تجهیزات نظامی خود به افغانستان ،جنگ تمام عیاری را با رژیم طالبان آغاز کرد.جرج بوش پسر برای ترغیب هر چه بیشتر پاکستان برای ادامه همکاری در افغانستان ،آن کشور را متحد غیر ناتو آمریکا معرفی کرد و کمکهای اقتصادی و نظامی به اسلام آباد اختصاص داد.با این حال ماه عسل روابط واشنگتن و اسلام آباد زیاد دوام نیافت و با گذشت حدود سه سال از حمله آمریکا به افغانستان و بروز مشکلات ارتش آمریکا در آن کشور ،واشنگتن پاکستان را به عدم همکاری جدی با ارتش آمریکا در افغانستان متهم کرد.به رغم رد این اتهامات از سوی دولتمردان و نظامیان پاکستان ،دولتمردان و فرماندهان ارتش آمریکا اتهامات خود را ضد پاکستان ادامه دادند تا اینکه از اوایل 2006 حملات آمریکا به مناطق قبایلی بخصوص وزیرستان شمالی پاکستان آغاز شد که منجر به دور جدید تنش در روابط واشنگتن و اسلام آباد گردید . حمله نیروهای آمریکایی به مخفیگاه اسامه بن لادن در ابیت آباد پاکستان که منجر به مرگ سردسته گروه تروریستی القاعده شد اوج تنش در روابط اسلام آباد و واشنگتن محسوب می شود.دولت اسلام آباد ،آمریکا را به نقض استقلال و حاکمیت ملی پاکستان متهم و در همان حال آمریکا نیز پاکستان را به مخفی کردن بن لادن متهم کرد. بنابراین می توان گفت جایگاه پاکستان در سیاست منطقه ای آمریکا در دهه های گذشته ،تابعی از موقعیت و وضعیت افغانستان در سیاست منطقه ای آمریکا بوده است .و این کشور از دولت و ارتش پاکستان برای پیشبرد اهداف و برنامه های نظامی خود در افغانستان چه در زمان اشغال این کشور از سوی ارتش سرخ شوروی و چه در زمان حمله ارتش آمریکا به افغانستان در زمان حاکمیت طالبان استفاده کرده است .

 

انتخاب هند

افول جایگاه پاکستان در سیاست منطقه ای آمریکا که در اواخر دوره ریاست جمهوری جرج بوش پسر آغازشد با امضای قرار داد همکاری هسته ای آمریکا با هندوستان تکمیل شد.واشنگتن برای جلب نظر هر چه بیشتر مقامات دهلی نو و توسعه روابط وجدا کردن هند از روسیه ،با نادیده گرفتن قوانین بین المللی هسته ای با هند قرارداد هسته ای امضا کرد که موجب اعتراض شدید پاکستان شد.این کشور از آمریکا خواست قرار داد مشابهی را نیز با اسلام آباد امضا کند که با مخالفت واشنگتن روبرو شد.این اقدام آمریکا برای پاکستان ثابت کرد که انتخاب واشنگتن در منطقه هند است و به گونه ای کاخ سفید تلاش می کند با اعمال فشارهای منطقه ای و بین المللی بر پاکستان این کشور را برای همکاری بیشتر با ارتش آمریکا در افغانستان وادار کند.از اینرو در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما هر چند روابط آمریکا و پاکستان با فراز و نشیبهایی روبرو بود اما به پایین تری سطح خود رسید.حمله بالگردهای آمریکایی و سازمان ناتو به نیروهای مرزبانی پاکستان و کشتن آنان باعث تشدید تنش در روابط این کشور با آمریکا و ناتو شد و دولت اسلام آباد برای چندین ماه راههای مواصلاتی نیروهای آمریکایی از مرز چمن را مسدود کرد .با به قدرت رسیدن حزب "مردم " بعد از ترور بی نظیر بوتو رهبر فقید این حزب در پاکستان در سال 2008 ،سیاست آمریکا به توسعه همکاری با نظامیان پاکستان تغییر کرد و واشنگتن امیدوار بود این ارتباط منجر به تنش زدایی در روابط اسلام آباد و واشنگتن شود.چرا که پرونده افغانستان در پاکستان از سوی ارتش این کشور دنبال می شود و آمریکا با انتصاب نماینده ویژه ای در امور افغانستان و پاکستان انتظار داشت اسلام آباد به طور جدی با آمریکا در افغانستان وارد همکاری شود که عملا این گونه نشد بلکه پاکستان به اقدام واشنگتن در انتصاب نماینده ویژه در امور آن کشور اعتراض کرد . در سال 2013 با به قدرت رسیدن حزب مسلم لیگ نواز ونخست وزیری محمد نواز شریف وی امیدوار بود با رای قاطعی که در انتخابات پارلمانی کسب کرده بود روابط اسلام اباد واشنگتن را بهبود بخشد که نه تنها این گونه نشد بلکه باراک اوباما رئیس جمهوری قبلی امریکا با تایید خروج بخشی از نیروهای این کشور از افغانستان بیش از پیش موقعیت پاکستان را در سیاست منطقه ای واشنگتن تضعیف کرد .زیرا وابستگی ارتش آمریکا و نانو به راههای مواصلاتی پاکستان بیش از پیش کاهش یافت و آمریکا تلاش کرد تجهیزات و ادوات نظامی حدود ده هزار نیروی نظامی خود و ناتو در افغانستان را از سایر راههای مواصلاتی شرکای نظامیش تامین کند.در این حال سفر پی در پی مقامات نظامی و سیاسی آمریکا به هند بدون در نظر گرفتن موقعیت پاکستان بیش از پیش بر روابط اسلام آباد و واشنگتن تاثیر منفی گذاشت و باعث شد روابط دوطرف سرد شود.

 

مواضع تند تر  ترامپ

با این حال، پاکستان امیدوار بود بعد از دوره اوباما شرایط به سمت تنش زدایی با آمریکا پیش برود اما دونالد ترامپ در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری، با اتخاذ موضع تند ضد اسلام آباد زنگ هشدار را برای پاکستان به صدا در آورد و محافل سیاسی و نظامی در این کشور را برای تنش زدایی با آمریکا کاملا مایوس کرد.

ادعای اخیر ترامپ مبنی براین که پاکستان همچنان از گروههای تروریستی در افغانستان حمایت می کند تیر خلاص را برروابط دو طرف وارد کرد و به رغم اعتراضهای عمومی و دولتی در پاکستان ،دولت آمریکا نه تنها از موضع خود عقب نشینی نکرده بلکه همچنان خواهان همراهی و همکاری دولت اسلام اباد ارتش امریکا در افغانستان است .از سر گیری حملات هوایی آمریکا به مناطق قبایلی پاکستان در همین راستا صورت گرفت .

در مورد ادامه تنش در روابط پاکستان و آمریکا ، بی توجهی این کشور به خواسته های دولت اسلام آباد باعث شده است دولت و ارتش پاکستان نیز از همراهی با ارتش آمریکا در افغانستان امتناع کنند.در واقع دولت پاکستان از آمریکا خواهان یک همراهی و همکاری برد –برد است و درعمل نشان داده است که تمایلی برای همکاری یک طرفه با آمریکا در قضیه افغانستان را ندارد ،حتی تنش در روابط دو کشور به قطع همکاری بیانجامد.

 

خواسته های اسلام آباد 

انتظارات و خواسته های پاکستان از آمریکا عبارتند از :

 

1-پاکستان از آمریکا انتظار دارد در ازا همکاری در افغانستان ، خط دیوراند را به طور رسمی به عنوان مرز بین المللی میان این کشور و پاکستان به رسمیت بشناسد .

 

2- دولت پاکستان از آمریکا انتظار دارد در چارچوب روند صلح افغانستان موقعیت گروه طالبان را در ساختارهای سیاسی این کشور مشخص و تثبیت کند.

 

3- پاکستان از آمریکا می خواهد  در ازا همکاری در افغانستان با اعمال فشار بر هند بحران کشمیر را به نفع اسلام آباد حل کند و یا حداقل دهلی نو را برای اجرای قطعنامه سازمان ملل برای برگزاری همه پرسی تعیین وضعیت کشمیر تحت فشار قرار دهد.

 

4-پاکستان از آمریکا انتظار دارد در ازا همکاری در افغانستان ،مانع از گسترش نفوذ هند بخصوص در بخش نظامی و امنیتی آن کشور شود .

 

5-پاکستان از آمریکا همچنان می خواهد قرار داد هسته ای با هند را با اسلام آباد نیز امضا کند و تفاوتی میان دو رقیب در این خصوص قایل نشود .

 

6- پاکستان از آمریکا انتظار دارد در ازاء همکاری در افغانستان نفوذ اسلام آباد در این کشور را به عنوان حیاط خلوتش به رسمیت بشناسد و اقدام به تضعیف موقعیت پاکستان در افغانستان نکند.

این در حالی است که آمریکا پاکستان را در موقعیتی نمی داند که بخواهد برای همکاری با واشنگتن در افغانستان شرط قائل شود.

به نظر می رسد مهمترین مانع ادامه همکاری آمریکا با پاکستان ،ادامه بی اعتمادی واشنگتن به ارتش و دولتمردان این کشور است .

به همین دلیل کاخ سفید همچنان پاکستان را به اتخاذ موضع دوگانه در قبال افغانستان متهم می کند و براین باور است به رغم ادعای همکاری ،دولت و ارتش پاکستان همچنان از طالبان و گروههای افراطی و تندرو در افغانستان حمایت می کند که تاکنون مانع از موفقیت ارتش امریکا در آن کشور شده است .

در گذشته نیز ، برخورد تحقیر آمیز دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با محمد نوازشریف نخست وزیر پاکستان در اجلاس اخیر عربستان که حاضر به دیدار با وی نشد نه تنها موجب تحقیر نوازشریف نزد افکار عمومی پاکستان شد بلکه رئیس جمهوری جدید آمریکا نیز نشان داد که علاقه ای برای تنش زدایی در روابط اسلام آباد و واشنگتن ندارد .

به همین دلیل در ماههای اخیر، پاکستان با تلاش برای توسعه روابط با کشورهای چین ،روسیه ،جمهوری اسلامی ایران و ترکیه کوشیده است به آمریکا نشان دهد که دست اسلام آباد برای توسعه همکاری های منطقه ای و بین المللی بسته نیست و با نگاه به شرق می تواند خلاء کاهش روابط با آمریکا را پر کند.برگزاری رزمایش مشترک پاکستان با چین و پاکستان با روسیه در همین راستا صورت گرفت .با این حال پاکستان نمی تواند چشمان خود را بر روی گسترش نفوذ نظامی و امنیتی هند در افغانستان ببند.به همین دلیل بارها به دولت کابل در این خصوص هشدار داده و خواهان در نظر گرفتن ملاحظات اسلام آباد از سوی دولت افغانستان برای توسعه همکاری با هند شده است .

این بدان معنا است که دولت پاکستان درصورت لزوم می تواند با استفاده از قدرت سلبی خود برای دولتهای کابل و دهلی نو دردسر ایجاد کند.اتهام متقابل پاکستان و هندوستان به دامن زدن به جنگ نیابتی در افغانستان بیانگر تشدید بی اعتمادی اسلام آباد و دهلی نو به یکدیگر است که آمریکا نیز می کوشد از آن در جهت منافع خود نهایت استفاده را ببرد.

 

جمع بندی

با این توصیف ، نکته قابل توجه اینکه آمریکا نیز به خوبی می داند بدون همکاری و کمک پاکستان نه تنها نمی تواند در افغانستان به موفقیت دست یابد بلکه ممکن است نیروهای آمریکایی و ناتو آماج حملات مخالفان در افغانستان قرار بگیرند .به همین دلیل دولت آمریکا به رغم اعمال فشاربر پاکستان و متهم کردن این کشور به حمایت از تروریسم همچنان روزنه هایی را برای تفاهم و حل اختلافات دو جانبه با رسیدن به راه حلی میانه بازگذاشته است .استقبال اخیر کاخ سفید از وزیر امور خارجه پاکستان در همین راستا قابل توجه و تامل است . منتهی مردم این کشور با تحقیر آمیز دانستن نوع برخورد آمریکا با دولت و ملت پاکستان همواره از دولت این کشور خواسته است با اتکا به توانایی های داخلی و پشتوانه های مردمی دنباله رو سیاستهای آمریکا در منطقه نباشد و اجازه ندهد واشنگتن با پاکستان برخورد ابزاری داشته باشد و از کمکهای خود به اسلام آباد به عنوان اهرم فشاری برای تحمیل خواسته های خود به دولت پاکستان استفاده کند.

===============================

نویسنده : مجید وقاری ، کارشناس سیاست در آسیا ..