مجازات‌های جایگزین حبس؛ قانونی در سایه بی توجهی

معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری فارس می‌گوید: بر اساس تحقیقات، برای کمتر از یک درصد آرای صادره، از مجازات‌های جایگزین حبس استفاده شده در حالی که ۱۵ درصد از احکام، قابلیت استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس را دارند.
احمد رحمانیان معتقد است: توجه نکردن به مجازات‌های جایگزین حبس تراکم شدید جمعیت کیفری و بروز مشکلاتی مانند کمبود فضا‌های آموزشی در زندان‌ها را به همراه دارد.
رئیس کل دادگستری فارس هم با اشاره به آمار بالای زندانیان در استان می‌گوید: اگر تعداد ورودی زندانیان مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد، نگرش نسبت به حبس و الزاماتی که باید از مجازات جایگزین حبس استفاده شود تغییر پیدا می‌کند.
علی القاصی مهر به این نکته هم اشاره دارد که هدف از مجازات‌های جایگزین حبس تنها کاهش آمار جمعیت زندان‌ها نیست بلکه این کار برای اصلاح و تربیت افراد انجام می شود.
زندان همواره آسیب‌های بسیاری را برای مجرمان به همراه داشته ،که مهمترین آن‌ها محرومیت زندانی از دیدار خانواده، از دست دادن موقعیت‌های شغلی، افسردگی، آموزش‌های بزه‌کارانه در زندان از سوی زندانیان سابقه دار و از دست دادن اعتماد به نفس است.

بر اساس ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی، مجازات‌های جایگزین حبس شامل دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، پرداخت جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی است .
بهنام اکبری رییس کانون وکلای فارس و مدرس دانشگاه می‌گوید: قضات باید روان شناس اجتماعی هم باشند و بتوانند در صورت لزوم با توجه به پرونده متهم و نتایج حاصل از تحقیقات از مجازات‌های جایگزین حبس استفاده کنند.

در قانون مجازات‌های جایگزین حبس، قضات باید متناسب با رفتار مجرمانه فرد، مجازاتی را اعمال کنند که نتیجه آن اصلاح فرد و بازگشت صحیح او به اجتماع شود.

 سال ۸۸ مردی در استان فارس الاغی را به دلیل ورود به مزرعه و از بین بردن محصولش آتش زد ، بر اساس حکم قاضی وی مکلف شد به جای تحمل شلاق، ۲۰ حدیث از معصومین (ع) را با مضامین مهربانی با حیوانات یاد بگیرد و یک رأس الاغ بدون صاحب را به مدت سه ماه نگهداری کند و تغذیه وی را به عهده گیرد.
  قاضی دیگری در زرقان سال ۹۱، چهار جوان را به جرم شکار غیرمجاز به نوشتن مقاله با موضوع اهمیت محیط زیست محکوم کرد.
ابراهیم محمدیان مشاوره خانواده و روان شناس می‌گوید: اعمال مجازات‌های جایگزین حبس، با ساختار تربیتی و خانوادگی فرد و نوع شخصیت وی ارتباط مستقیم دارد.
محمدیان می‌گوید: مجازات‌های جایگزین حبس باید در حد شان و شخصیت اجتماعی فرد باشد و هویت فردی و اجتماعی وی را حفظ کند و در صورتی که جامعه شناسان و روان شناسان در کنار قضات باشند با شناخت کاملی که از مجرم دارند به قاضی کمک خواهند کرد که مجازات‌های جایگزین حبس را برای مجرم اعمال کند.