آئین تعزیه خوانی سنتی یکی از آئینهای فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که از سال ١٢٨٧ در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایرنشین این خطه اجرا میشود.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، همه ساله با آغاز محرم، استان کهگیلویه و بویراحمد شاهد برپایی مراسم و آئینهای ویژهای است که در شهرها، روستاها و مناطق مختلف این استان با حضور مردم مومن و متدین برگزار میشود. مردم استان در این آئینها که به اشکال مختلف برگزار میشود، عشق و ارادت خود را به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران باوفایش نشان داده و در سوگ آن بزرگواران عزاداری و نوحه سرایی میکنند. اجرای تعزیه، تشکیل هیئتهای عزاداری، سینه زنی و زنجیر زنی، حرکت شتران و اسبهای سیاه پوش به عنوان نمادی از کاروان کربلا، اطعام و نذری دادن به ویژه در شبهای تاسوعا، عاشورا و شام غریبان از جمله سنت هایی است که ماه محرم هر سال در استان کهگیلویه و بویراحمد برگزار میشود. شروه خوانی (نوای جان سوز) زنان ایلی کهگیلویه و بویراحمد یکی از آئینهایی است که در رثای مظلومیت امام حسین (علیه السلام) و یاران باوفای آن حضرت اجرا می شود. شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده، بیان و یاد آوری کارهای شایسته اوست، این نوع موسیقی آوازی با لحنی اندوهبار و سوز درونی از سوی زنان و دختران به گویشهای مختلف به صورت تک خوان اجرا میشود. در این آئین زنان و دختران ایلی و عشایری با بستن کمربندها و شال بندهای سیاه اطراف زن نوحه خوان حلقه میزنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا سوگواری میکنند. در این آئین که از ابتدای محرم در بخش زیلایی آغاز می شود زنان با تشکیل حلقههای جداگانه به طوری که یک نفر به عنوان نوحه خوان (یا شروه خوان) در وسط قرار گرفته و بقیه خانمها در حالی که چارقدها یا چادرهای سیاه رنگ را به پشت و سینه خود میکوبند به شیوه ای خاص با لباسهای محلی نوحه هایی به لهجه لری میخوانند و عزاداری میکنند. یک پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمدی با اشاره به اینکه در گذشته ایلات و عشایر این استان چند روز قبل از ماه محرم با فراهم کردن مقدمات مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) به استقبال محرم میرفتند گفت: انتخاب محل عزاداری و نظافت آن و درست کردن علَمها از مهمترین این اقدامات بود. فریدون داوری افزود: همچنین برخی افراد چند روز از قبل از آغاز محرم، هنگام غروب در کوچهها به راه افتاده و با خواندن برخی نوحههای محلی آغاز محرم را اطلاع رسانی میکردند. وی گفت: همچنین آقایان در هنگام سینه زنی، کمر همدیگر را گرفته دایره وار می چرخیدند و بر سینه می زدند. کـُتل بندی و سیاهپوش کردن نیز از دیگر شیوههای سنتی و آئینهای عزاداری در ایام حزن انگیز محرم به ویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی در این خطه از ایران اسلامی مرسوم است. در این آئین اسبی را به عنوان اسب امام حسین (ع) زین و تزئین کرده و بین هیئتها میگردانند، نوحه خوانان نوحه میخوانند و گاهی تعزیه واقعه کربلا را به تمثیل اجرا میکنند و زنها نیز با دیدن این نمایشها به رسمهای محلی شیون میکنند که این آئین به «کتل» مشهور است. زنان عشایری حجلهای برای حضرت قاسم (ع) و گهوارهای (به زبان محلی تهته) برای حضرت علی اصغر (ع) درست میکنند و به آن زنگوله و چشم زخم، آویزان میکنند و روی آن را پارچه سبز میکشند. زنان در ایام محرم به صورت دایرهای دور این گهواره مینشینند و برای دامادی حضرت قاسم (ع) و حضرت علی اصغر نوحه (شروه) خوانده و عزاداری میکنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه از آنان طلب حاجت میکردند. آئین تعزیه خوانی سنتی نیز یکی از آئینهای فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که به طور معمول از سال ١٢٨٧ در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایر نشین این خطه اجرا میشود. مقتل خوانی و تعزیه خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال ٦١ هجری در دشت نینوا و ذکر مصیبتهای اهل بیت پیامبر (ص) در کربلا است. این نوع ذکر مصیبت به صورت نوحه برای مردم بیان میشود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین (ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه زنی میپردازند. استان کهگیلویه و بویراحمد نیز که از دیرباز تاکنون به عنوان یک منطقه تماما شیعه نشین معرفی شده از این موضوع مستثنی نبوده و عزاداری برای امام حسین (ع) در این استان آداب و رسوم خاص و قدمتی دیرینه دارد. آئین تعزیه خوانی سنتی سوق از جمله آداب و رسوم ویژه مردم استان کهگیلویه و بویراحمد در ایام عزاداری امام حسین (ع) است که سابقه ١٠٠ ساله در شهر سوق از توابع شهرستان کهگیلویه داشته و در سال ٩٠ در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شد.