مصرف گراها چگونه می اندیشند؟!

آنچه که در سبد خرید هر فرد قرار می گیرد می تواند نشان گر نوع نیازها، الزامات زندگی، چگونگی سبک زندگی و حتی تفکر و خصلت او باشد. در نتیجه کسی میتواند صرفا ملزومات زندگی خود را بخرد و کسی کالاهایی را بخرد که برای زندگی او ضروری نیستند اینجا است که از تحلیل شخصیت این افراد می تواند اطلاعات زیادی در خصوص فرهنگ مصرف گرایی بدست آورد. در این گزارش سعی شده است به بررسی روانشناختی مصرف گرایی پرداخته شود.

دلایل گرایش به مصرف گرایی در مدل های مختلف شخصیتی

- تیپ های شخصیت نمایشی

مصرف می تواند به غلط نشانگر قسمتی از هویت باشد یعنی بر شناخت ظاهری دیگران از شخصیت فرد تاثیر بگذارد. هر چه افراد کالاهای گران قیمت ­تری استفاده نمایند هویت جعلی مناسب­تری از خود ترسیم می­ کنند. در همین زمینه افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی تحریک پذیر و هیجانی‌اند و رفتاری پررنگ و لعاب، نمایشی و برونگرایانه دارند بیشتر به مصرف روی می ­آورند. البته این افراد بر خلاف رفتار متظاهرانه که دارند، اغلب نمی‌توانند دلبستگی عمیقی خود را به مدت طولانی حفظ کنند و ناگزیر هستند برای حفظ موقعیت خود به صورت بی وقفه به مصرف کالاهای لوکس و غیرضروری بپردازند. در نتیجه نمایش دارایی­ ها بیش از کاربرد آنها ارزشمند و لذتبخش می‌شود. کالا هر چه لوکس‌تر باشد فرد بیشتر مورد توجه قرار می گیرد و بیشتر باعث تحریک حس حسادت دیگران می شود یا تایید دیگران را در بر دارد، که این امر باعث احساس رضایت بیشتر می شود. حال آنکه این نوع رضایت یک رضایت سطحی و ناپایدار است. در نتیجه اولین گروهی که می تواند به مصرف گرایی سوق پیدا نماید تیپ های شخصیت نمایشی است.

- شخصیت خودشیفته یا نارسیستیک

تیپ شخصیتی دیگری که می تواند به مصرف‌گرایی گرایش پیدا نماید در علم روان‌پزشکی با اصطلاح شخصیت خودشیفته یا نارسیستیک می‌شناسیم. این افراد خود را لایق داشتن مجلل‌ترین امکانات زندگی می‌داند چون معتقدند فردی استثنائی هستند و باید آنچه که دارند هم به نوعی تک و خاص باشد. البته چون در عالم واقع مشاهداتشان را خلاف آنچه در ذهن می‌پروراند می‌بینند، احساس منفی به خود و دیگران پیدا می‌کنند و نتیجه نهایی احساس ناکامی شدید را تجربه می کنند.

- اعتماد به‌نفس پایین

همچنین دلیل دیگری که افراد را به سمت مصرف گرایی سوق می دهد اعتماد به‌نفس پایین است. این دلیل می تواند افراد را به وادی مصرف‌گرایی ‌کشاند. شعار این افراد می تواند اینگونه باشد که "مصرف می کنم پس هستم" وقتی فردی تجملات را زیربنای اعتماد به‌نفس خود بداند، فکر می‌کند تنها از این طریق می‌تواند حرفی برای گفتن در جامعه داشته باشد، بنابراین بیشتر در پی مصرف‌گرایی خواهد رفت در حالی که نتیجه اعتماد به‌نفس کاذب و حبابی، کاهش عزت نفس بیشتر خواهد بود.

- طرحواره نادرست و قالب های ذهنی غلط

یکی دیگر از دلایل عمده مصرف گرایی ایجاد طرحواره نادرست در افراد است. طرحواره به عنوان هسته اصلی باورهای انسان، مدت زیادی است که مورد بررسی روان شناسان قرار گرفته است. تجربیات دوران کودکی و زندگی باعث شکل گیری طرحواره در ذهن افراد می شود؛ یعنی همان قالب فکری و آن چه به وسیله آن دنیا را می بینیم و مسائل را حلاجی می کنیم، رفتار دیگران را معنا می کنیم و به اتفاقاتی که پیرامون ما رخ می دهد، بار معنایی می دهیم. طرحواره ها نادرست برخی افراد می تواند بر مصرف گرایی دامن بزند؛ مثلا می‌گویند: فلانی به این دلیل با من را قبول ندارد چون زندگی مجللی ندارم و این باور آنها را از بررسی احتمالات دیگر باز می‌دارد. این قالب های ذهنی غلط بیشمار منجر به سوق پیدا کردن افراد به مصرف گرایی بی حد و حصر می گردد.

- همنوایی با جمع

دلیل دیگری که می توان از منظر روانشناسی اجتماعی به آن پرداختهمنوایی با جمع است که گاهی به ذهن‌خوانی منجر می شود، می‌گویند: برای آنکه کسی فکر نکند آدم خسیسی هستم و یا نمی‌خواهم برای زندگی‌ام خرج کنم یا مثلا کسی فکر نکند برای آسایش و راحتی خودم ارزشی قائل نیستم. باید از بهترین کالا ها استفاده کنم. بنابراین بدون اینکه تلاشی کند تا بفهمد که آیا این ذهن‌خوانی درست است یا نه، روند زندگی خود را تغییر می‌دهند.

یک نکته مهم برای تقویت این نوع تفکر، تقویت مثبت این رفتار از سوی جامعه است؛ یعنی بعضی از ما وقتی با زندگی تجملی دیگران روبرو می‌شویم، رفتارشان را تحسین می کنیم و این نوع زندگی را به طور ضمنی تایید می‌کنیم. حتی ممکن است الگوبرداری و در یک کلام مصرف گرایان را تشویق ‌کنیم و می‌دانیم که هر چه یک رفتار تشویق شود، احتمال تکرار آن نیز بیشتر می‌شود تا جایی که به «عادت» تبدیل خواهد شد.

جمع بندی

پس در نهایت می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که دو تیپ شخصیتی نمایشی و خود شیفته بسیار مستعد مصرف گرایی هستند و دلایلی همچون عدم اعتماد به نفس ، پایبندی به طرحواره های غلط و هم نوایی بی چون و چرا می تواند از دلیل اصلی توسعه فرهنگ مصرف گرایی در جامعه باشد و برای تغییر فرهنگ باید به این مولفه های روانشناختی توجه لازم را نمود.