آمریکا و تغییر موازنه نظامی در شرق اروپا

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما، در چارچوب رقابت روسیه و ناتو بر سر افزایش حضورو نفوذ خود در شرق اروپا ،آمریکا به عنوان سردمدار این سازمان نظامی ،روند فزاینده تقویت حضور و نیز گسترش روابط نظامی و تسلیحاتی در این منطقه را در پیش گرفته است. واشنگتن به طور مشخص دو کشور در حوزه جنوبی و شمالی اروپای شرقی را در این چارچوب انتخاب کرده است. 

در این راستا شاهد افزایش قابل توجه تعاملات نظامی و تسلیحاتی آمریکا با لهستان که در حوزه بالتیک واقع شده و نیز با رومانی در حوزه دریای سیاه هستیم. البته اقدامات واشنگتن در زمینه افزایش توانمندی نظامی این دو کشور در چارچوب رویکرد رسمی ناتو مبتنی بر تهدید تلقی کردن روسیه است . دولت لهستان بارها خواهان افزایش همکاری های نظامی خود با آمریکا به عنوان سردمدار ناتو شده است ، با این حال تحریکات آمریکایی ها در زمینه بزرگ نمایی تهدید روسیه برای کشورهای شرق اروپا بویژه لهستان و سه کشور حوزه بالتیک نیز در این زمینه تاثیر زیادی داشته است. 

"ینس استولتنبرگ" دبیرکل ناتو در آخرین موضع گیری خود مدعی شده که این سازمان نظامی به دلیل نگرانی از افزایش حضور نظامی روسیه، واحدها و تجهیزات نظامی گسترده در شرق اروپا مستقر کرده است.با این حال از نگاه مقامات ارشد سیاسی و نظامی روسیه ، این گونه اقدامات توجیه ناپذیر ناتو منجر به از بین رفتن امنیت جهانی وافزایش بی‌اعتمادی دوجانبه شده و در عین حال روسیه را وادار به اتخاذ تدابیر متقابل برای مقابله با اهداف استراتژیک غرب کرده است.

ژنرال بن هاجس فرمانده نیروهای زمینی آمریکا در اروپا در اواخر مرداد 1396 اعلام کرد، لهستان با توجه به اینکه نظامیان آمریکا در جناح شرقی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ( ناتو ) در برابر روسیه مستقر هستند به " مرکز ثقل " ارتش آمریکا در اروپا تبدیل شده است.

هاجس تصریح کرد: لهستان به مثابه مرکز ثقلی برای آمریکا در راستای آنچه می خواهد در زمینه بازدارندگی در قاره اروپا انجام دهد تلقی می شود. صدها نظامی آمریکایی در مناطق مختلف لهستان به علت موقعیت خاص ژئوپولیتیکی این کشور مستقر هستند. لهستان در سال 1999 به عضویت ناتو درآمد و از آن هنگام تاکنون تلاش گسترده ای را برای ایفای نقشی مهم در این سازمان نظامی و نیز تغییر ساختار و تجهیزات نیروهای مسلح خود و تطبیق آن با استانداردهای ناتو انجام داده است. از سال 2014 با شروع بحران اوکراین و امنیتی شدن فضای اروپای شرقی وبویژه افزایش رویارویی ناتو و روسیه در حوزه بالتیک ، مقامات ارشد لهستان مدام بر وجود تهدیدات امنیتی از جانب روسیه تاکید کرده اند.همین مساله نه فقط باعث دعوت ورشو از واشنگتن برای حضور نظامی بیشتر در لهستان شده، بلکه موجب انعقاد قراردادهای تسلیحاتی بی سابقه بین دو کشور از جمله فروش هواپیماهای جنگنده اف-16، سامانه موشکی پاتریوت و موشکهای کروز هوا پرتاب "جاسم -ایی آر "با برد 1000 کیلومتر به لهستان شده است. با توجه به تجارب تاریخی و اشغال بخش هایی از لهستان وکشورهای حوزه بالتیک در جنگ جهانی دوم ، هراس زیادی درباره اشغال دوباره این کشورهااز جانب روسیه در این منطقه وجود دارد. پاول سولوخ رئیس اداره امنیت ملی لهستان ،روسیه را بزرگترین خطر برای ناتو دانسته و تصریح کرده که حضور ناتو در شرق به دلیل تحولات اوکراین و ادامه درگیری‌ها در این منطقه است.

لهستان به همراه سه کشور حوزه بالتیک یعنی استونی، لتونی و لیتوانی تاکنون چندین بارخواستار حضور گسترده تر نظامی ناتو در منطقه،برای ممانعت از اقدام نظامی احتمالی روسها علیه این کشورها شده اند. با توجه به موقعیت و وسعت لهستان ،ارتش آمریکا درمه 2017 مرکز فرماندهی جدید را در لهستان ایجاد کرد تا حدود 6000 نظامی را که از ابتدای سال در چارچوب عملیات ناتو و آمریکا در جبهه شرقی این سازمان مستقر هستند فرماندهی کند.

این استقرار که مهمترین حضور نظامی آمریکا در اروپا بعد از پایان جنگ سرد به حساب می آید با هدف تضمین دادن به کشورهای هم پیمان با آمریکا در شرق اروپا است که از حضور نظامی و رزمایشهای روسیه نزدیک مرزهای خود نگران هستند. مقامات ارشد ناتو مدعی هستند که اقدام روسیه در زمینه الحاق کریمه به خاک خود در سال 2014 موجب تغییر محاسبات ناتو شده و این سازمان نظامی اکنون روسیه را یک دشمن قلمداد می کند. در مقابل روسیه وجود هر گونه طرحی برای تهدید لهستان یا اشغال کشورهای حوزه بالتیک را رد کرده و بر این باور است که ناتو عملا با اقدامات خود امنیت در شرق اروپا را به مخاطره انداخته است.در واقع با گذشت سه سال از بحران اوکراین که به مثابه کاتالیزوری برای تشدید رویارویی بین روسیه و ناتو عمل کرده ،تنش بین مسکو و ناتو نه فقط کاهش نیافته بلکه ابعاد جدیدی پیدا کرده است. در حال حاضر، روابط ناتو و روسیه در بدترین وضع از زمان پایان جنگ سرد قرار دارد و حملات لفظی و تبلیغاتی دو طرف اخیرا به شدت افزایش یافته است. کما اینکه ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در انتقادی بی سابقه از این سازمان امنیتی غربی ، ناتو را ابزار سیاست خارجی آمریکا قلمداد کرد. این مساله بویژه در باره لهستان مصداق دارد که عملکرد آن نشان دهنده تبعیت کامل آن از واشنگتن است.از دیدگاه وی در ناتو، کشورهای هم پیمان حضور ندارند، بلکه ناتو صرفا متشکل از کشورهایی وابسته به آمریکا است.در واقع مقامات ارشد روسیه بر این گمان هستند که با توجه به نفوذ فراگیر آمریکا بر ناتو و استفاده ابزاری از آن که عملا به عنوان آلت دست واشنگتن در پیشبرد اهداف سیاست خارجی آمریکا در آمده است ، چندان امیدی به آن نباید داشت.

رومانی نیز در جناح جنوبی ناتو با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص آن در کناره غربی دریای سیاه از اهمیت زیادی برای آمریکا برخوردار است. به همین دلیل دولت آمریکا به نقاضاهای تسلیحاتی آن پاسخ مثبت داده است. کما اینکه وزارت دفاع آمریکا در اواخر مرداد 1396 از فروش سیستم‌های موشکی زمین پایه به رومانی خبر داد. وزارت دفاع و خارجه آمریکا در نامه‌ای به کنگره این کشور، موافقت خود را با فروش سیستم‌های راکتی متحرک به رومانی به ارزش یک میلیارد و 250 میلیون دلار اعلام کردند. در صورت موافقت قانونگذاران آمریکایی، 54 سیستم موشکی سطح به سطح ساخت شرکت «لاکهید مارتین» و تجهیزات وابسته به آن به رومانی فروخته خواهد شد. شرکت لاکهید مارتین یکی از بزرگترین تولیدکنندگان جنگ افزار در جهان، پیمانکار اصلی این سامانه های موشکی است.طبق اعلام آژانس همکاری دفاعی امنیتی پنتاگون، رومانی درخواست 54 سامانه پیشرفته متحرک راکتی و تجهیزات مرتبط را به آمریکا ارائه کرده است. به نظر می رسد این اقدام آمریکا با هدف تاثیر گذاری هر چه بیشتر بر روند نظامی گری در شرق اروپا بویژه در بین کشورهای عضو ناتو صورت گرفته است. آمریکایی ها پس ازآغاز بحران اوکراین در سال 2014 روند افزایش حضور نظامی در شرق اروپا بویژه در حوزه بالتیک و دریای سیاه را افزایش بخشیده اند. .اما در کنار آن ، به توسعه و گسترش همکاری های نظامی با کشورهای این منطقه در قالب برگزاری رزمایشهای مشترک، استقرار نیروهای وتجهیزات نظامی و نیز فروش تسلیحات و تجهزات نظامی پرداخته اند . با توجه به اینکه ساختار و تسلیحات بسیاری از این کشورها ، متعلق به دوره جنگ سرد و شوروی بوده ، لذا کشورهای مهم اروپای شرقی مانند رومانی ولهستان ، برنامه گسترده ای را برای جایگزینی تجهیزات روسی با تجهیزات و تسلیحات غربی آغاز کرده اند. پس از بحران اوکراین ، رومانی تلاش گسترده ای برای افزایش همکاری های با اعضای مهم ناتو بویژه آمریکا داشته و برگزاری  چند رزمایش با نیروهای ناتو از جمله موارد مهم این همکاری ها تلقی می شود.در عین حال رومانی روند همکارهای گسترده نظامی با آمریکا را تسریع کرده است .یکی از مهمترین مظاهر این همکاری نظامی ، احداث و عملیاتی شدن سامانه ضد موشکی آمریکا و ناتو در پایگاه هوایی دوسلو رومانی در مه 2016 بود.

در واقع رومانی نقش فعالی در زمینه ایجاد زمینه های لازم برای حضور هرچه بیشتر ناتو در شرق اروپا و دریای سیاه فراهم کرده است. این رویکرد مقامات بخارست ، موجب ناخشنودی روسیه شده است.دولت بخارست دو اقدام موثر برای تقویت حضور ناتو در جناح شرقی این پیمان صورت داده است .اقدام نخست توافق با آمریکا و ناتو  برای استقرار سامانه ضد موشکی در پایگاه هوایی داسلو بود . از دیدگاه روسیه استقرار این پایگاه ضد موشکی در تناقض با پیمان "نیروهای هسته ای میانبرد 1987" است که بر اساس آن استقرار موشکهای هسته ای میانبرد در اروپا  از سوی روسیه و آمریکا منع شده است. در عین حال دولت رومانی در چارچوب تقویت استقرار نظامی در شرق اروپا اقدامات جدی برای تقویت حضور دریایی ناتو در دریای سیاه انجام داده و در حال مذاکره با ناتو برای ایجاد ناوگان این سازمان در دریای سیاه است.به گفته"یوری نیتکاچوف" کارشناس نظامی روسی ،حضور نظامی آمریکا در مسیر ناو‌های روسیه و همچنین نزدیکی پایگاههای نظامی-دریایی آن یک تهدید بالقوه بشمار می روند. رومانی ضمن همسایگی اوکراین ،دارای مرز آبی گسترده ای در دریای سیاه بوده واز کشورهای مهم این حوزه آبی شناخته می شود . با این حال این اقدامات با مخالفت شدید مسکو مواجه شده و آن را به مثابه تلاش ناتو برای تضعیف و به مخاطره افکندن امنیت ملی روسیه تلقی کرده است. به گفته «اولگ شودکوف» کارشناس نظامی روسی ،به رغم این واقعیت که مجموع توان نظامی نیروهای ناتو و متحدانش، بیش از توان ناوها و نیروهای روسیه در دریای سیاه خواهد بود، اما اعزام و استقرار موشک ها و هواپیماهای بیشتراز جانب روسیه در منطقه مانع تهدیدات خواهد شد.

مساله تقویت حضور ناتو در رومانی بویژه پس از بحران اوکراین و گسترش روزافزون ابعاد آن مورد توجه قرار گرفته است. آمریکا با افزایش رویارویی بین روسیه و ناتو تلاش کرده تا کشورهای شرق اروپا را به افزایش بودجه نظامی خود تشویق کرده و ساختار کنونی نظامی این کشورها را تغییر دهد و با ساختاری بندی مجدد، به تقویت نیروهای نظامی بومی و نیز نیروهای ناتو بپردازد.

فروش تسلیحاتی بی سابقه به رومانی نیز در این چارچوب صورت گرفته است.

هر چند کشورهای اروپای شرقی بویژه لهستان تجربیات تلخی در رابطه با روسها داشته اند و نوعی بدگمانی تاریخی در روابط دو جانبه همواره سایه افکنده است ، اما آمریکا به طور آشکار به آتش بدگمانی و خصومت بین لهستان و رومانی با روسیه می دمد. از دیدگاه مقامات عالی نظامی لهستان ، بهترین راه برای اینکه هرگز حمله ای از سوی روسیه علیه لهستان انجام نشود، نشان دادن قدرت و توانمندی بازدارندگی قوی است.اکنون دولت راست گرای لهستان و دولت رومانی ، چاره را در مقابل به ادعای آنها ، توسعه طلبی روسیه ، پناه بردن به آمریکا می دانند .

با این حال تجربه نشان داده که حفظ امنیت منطقه ای صرفا در سایه تعامل و مذاکره بین کشورهای آن منطقه و نه با دخالت خارجی مسیر خواهد بود./

===================================