تلاش کاخ سفید برای اعلام نقض برجام از سوی ایران

دیوید کوهن معاون سابق سیا گفت: «نگران کننده»‌است که به نظر می رسد ترامپ می خواهد قبل از آن که جامعه اطلاعاتی به شواهدی دست پیدا کند، نتیجه گیری کند. 

کوهن در گفتگو با شبکه تلویزیونی سی ان ان گفت:‌ «این اقدام با روند اطلاعاتی مغایر است. اگر جامعه اطلاعاتی ما به سبب سیاسی کاری تضعیف شود دلیلش این است که رئیس جمهور این را می خواهد و این اقدام سبب زیر سوال رفتن روند مفید بودن جامعه اطلاعاتی درباره همه مسائل می شود.»

در اقدام دیگری که یادآور موضوع عراق است، دولت آمریکا در حال تحت فشار قرار دادن آژانس بین المللی انرژی اتمی برای ارائه درخواست های تهاجمی تر به منظور تحقیق درباره سایت های نظامی در ایران است، درست همانند همان کاری که تیم جورج دبلیو بوش کرد و  خواستار بازرسی های سرزده تر از پایگاه ها و کاخ های صدام شده بود.

هیلی در بازگشت خود به نیویورک در گفتگو با خبرنگاران گفت:‌ «ایران آشکارا اعلام کرده است که اجازه دسترسی به سایت های نظامی خود را نخواهد داد اما بر اساس برجام، تفاوتی بین سایت های نظامی و غیر نظامی وجود ندارد. 

مچنین مکان های بی شمار اعلام نشده ای وجود دارند که تاکنون بازرسی از آنها صورت نگرفته است. این یک مشکل محسوب می شود.»

برخلاف موضوع عراق و دولت بوش -که آنها با جامعه اطلاعاتی آمریکا بر سر شواهد مرتبط با تشلیحات کشتار جمعی عراق اختلافات شدیدی داشتند-، هم اکنون در میان اعضای جامعه اطلاعاتی و نهادهای اطلاعاتی خارجی، وزارت امور خارجه، آژانس بین المللی امرژی اتمی و پنج کشور دیگر امضا کننده برجام و همچنین اتحادیه اروپا در این باره اجماع کلی وجود دارد که شواهد قابل توجهی وجود ندارد که نشان دهد ایران تعهدات خود را در قبال توافق هسته ای نقض کرده باشد. تهران کمی پس از امضای توافق هسته ای در وین، زیرساخت های هسته ای و همچنین ذخایر سوخت هسته ای خود را تعدیل کرد.

با این حال، به نظر می رسد ترامپ -که طی دوران کارزار انتخاباتی از توافق هسته ای انتقاد کرده بود- مصمم به برچیدن آن است.

در روز هفدهم ماه ژوئیه، که جدیدترین ضرب الاجل برای تأییدیه رئیس جمهور آمریکا برای تأیید برجام محسوب می شود، اعلام این تأییدیه به مدت چندین ساعت به تأخیر افتاد. این در حالی است که مقامات امنیت ملی بلندپایه ترامپ رئیس جمهور را در دقیقه نود ترغیب به امضای این تأییدیه کردند.

رئیس جمهور آمریکا گفت:‌ «ببینید، من احترام زیادی برای رکس و تیم او قائل هستم. آسان تر است که بگوییم آنها پایبند هستند. بسیار آسان تر است. اما این یک اقدام اشتباه است. آنها پایبند نیستند.» 

او افزود: «و ما خواهیم دید که چه اتفاقی رخ خواهد داد اما من شگفت زده خواهم شد اگر که آنها پایبند باشند.»

ترامپ گفت: دولتش در حال انجام دادن بررسی های «مهم» و «مفصل» درباره این موضوع است.

ریچارد نفیو -که هماهنگ کننده سیاست تحریم ها در وزارت امور خارجه تحت ریاست جمهوری اوباما و همچنین یکی از اعضای تیم مذاکره کننده آمریکا بر سر برجام بود- گفت نهادهای دولتی در همه دوران ها این بررسی ها را انجام می دهند. او گفت تفاوتی که در دوران ریاست جمهوری ترامپ در این باره وجود دارد این است که به آنها گفته شده است نتیجه گیری چه باید باشد.

نفیو -که در حال حاضر در دانشکده امور عمومی و بین المللی دانشگاه کلمبیا تدریس می کند- گفت:‌ «پشت صحنه، ماشین عظیمی وجود دارد که گزارش ها را ارائه و شرایط را برای دولت و کنگره به روز می کند.» او افزود:‌ «ما افسران و تحلیل گران اطلاعاتی در نهادهایی داریم که هر روز به بررسی گزارش های دریافتی درباره اوضاع داخلی ایران می پردازند تا بتوانند به نمونه هایی از عدم پایبندی دست یابند.»

او خاطرنشان کرد:‌ «فکر می کنم آنچه که هم اکنون در حال رخ دادن است این است که از این افسران اطلاعاتی خواسته شده است به اتاق تحلیل بروند و از آنها پرسیده می شود چه چیزی را فراموش کرده اید؟ چه چیزی را دست کم گرفته اید؟ من به واقع فکر می کنم اگر این یک سوال صادقانه باشد، مشکلی نیست . اما به نظر می رسد درون دولت که در تلاش برای یافتن مبنایی برای خارج شدن از توافق هسته ای است، اختلافاتی وجود دارد.»

او پیش بینی کرد، تحلیل گران اطلاعاتی اگر بیش از اندازه تحت فشار قرار گیرند، استعفا خواهند داد.

نفیو تصریح کرد:‌ «جامعه اطلاعاتی از عراق درس های سختی گرفته است. و می دانم تحلیل گرانی که من آنها را می شناسم و در این تلاش ها حضور دارند قبل از آن که در سخنانشان تغییراتی ایجاد شود، استعفا خواهند داد.»

رابرت مالی -که مذاکره کننده ارشد آمریکایی در مذاکرات هسته ای با ایران بود- گفت دولت ترامپ در حال دست کم گرفتن و ناچیز شمردن اطلاعاتی است که از نهادهای اطلاعاتی دریافت می کند زیرا آنها را «افراد با نفوذ دولت پنهان» یا «افراد به جا مانده از دولت اوباما» می داند. اما مالی پیش بینی کرد برای ترامپ دشوارتر است تا گزارش های جامعه اطلاعاتی آمریکا و هم پیمانان آمریکا را نادیده بگیرد و در مسیر رویارویی با ایران حرکت کند.

او گفت:‌ «تفاوت اصلی این است که تهاجم به عراق رخ داد و این بدین معناست که هم افکار عمومی آمریکا و جامعه اطلاعاتی این کشور شاهد یک صحنه مشابه در گذشته بوده اند و به همین دلیل ممکن است به صورتی بسیار متفاوت تر از دفعه قبل، واکنش نشان دهند.»

مسیر دیگری که دولت ترامپ برای حمله به برجام از آن استفاده می کند، بر موضوع بازرسی ها از سایت های نظامی ایران متمرکز است. بر اساس توافق هسته ای، آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند شواهدی از فعالیت های مظنون در هر سایتی به ایران ارائه کند و خواستار توضیح درباره آن شود. اگر این توضیح مورد پذیرش آژانس قررار نگیرد،  تهران دو هفته فرصت دارد تا درباره مفاد روند صدور مجوز برای دسترسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی مذاکره کند. اگر دولت ایران از این کار خودداری کند،  اعضای کمیسیون مشترک برجام می توانند به دسترسی اجباری رأی دهند و ایران سه روز برای پایبندی به این روند فرصت دارد.

مالی گفت:‌ «یک ساز و کار وجود دارد که بسیار دقیق و مفصل است.»او در عین حال گفت:‌ «افرادی در حاشیه دولت وجود دارند و افرادی که در تلاش برای تأثیر گذاری در پرونده ایران هستند و می گویند باید به آنها اجازه داده شود بدون دلیل خواستار بازرسی از هر سایت حساسی شوند تا بتواند حد و مرزهای توافق هسته ای را سنجید.»

هیلی طی سفر خود به وین اعلام کرد رفتار ایران در گذشته در استفاده از سایت های نظامی برای انجام دادن فعالیت های مرتبط با توسعه مخفی هسته ای سبب ایجاد شک و گمان می شود. اما لورا راکوود مشاور سابق حقوقی در بخش پادمان های آژانس بین المللی انرژی اتمی (که به فعالیت های بازرسی مشغول بود) گفت: آمریکا یا هر عضو دیگر آژانس باید شواهدی متقن و جدید ارائه کنند تا سبب ارائه درخواست برای بازرسی شود.

راکوود که هم اکنون مدیر اجرایی مرکز خلع سلاح و عدم اشاعه در وین است، گفت:‌ «اگر آمریکا اطلاعاتی متقن در اختیار داشته باشد که برای آژانس بین المللی انرژی اتمی مفید است. اگر آمریکا اطلاعاتی صحیح در اختیار دارد نه اطلاعات جعلی که آنها در سال دو هزار و سه تلاش کردند از آن استفاده کنند، در آن صورت فکر می کنم آژانس این موضوع را بررسی خواهد کرد.»

او همچنین گفت: «اما اگر آنها برای تولید شواهد تلاش کنند یا این که اگر آنها تلاش کنند آژانس را تحت فشار قرار دهند تا خواستار دسترسی شود، فکر می کنم این اقدام پیامدهای منفی در پی خواهد داشت.»

ترامپ می تواند هر گونه مخالفت ایران با بازرسی های جدید را بهانه قرار دهد و از آن برای اجرای تهدیدهایش برای عدم تأیید برجام در ماه اکتبر استفاده کند. در آن صورت، این کنگره آمریکاست که تصمیم می گیرد که آیا باید تحریم های جدیدی را علیه ایران وضع کند یا خیر و سپس ترامپ باید آنها را امضا و به قانون تبدیل کند که این اقدام نقض احتمالی برجام محسوب می شود. حسن روحانی رئیس جمهور ایران این هفته گفت اگر این اتفاق روی دهد کشورش می تواند «ظرف چند ساعت» برنامه هسته ای را از سر بگیرد.

در نهایت این که، تهران و پنج امضا کننده دیگر توافق هسته ای باید در این باره تصمیم گیری کنند که آیا برای حفظ توافق هسته ای بدون مشارکت آمریکا تلاش خواهند کرد یا خیر، موضوعی که سبب جدایی اروپا از آمریکا خواهد شد و احتمالا انگلیس نیز بین آنها گیر خواهد کرد.

کوهن گفت:‌ «به عنوان یک موضوع عملی، ما بقیه کشورهای جامعه بین المللی را با خود نداریم و هم پیمانان خود در اروپا را با خود نداریم و مطمئنا روس ها و چینی ها با ما  در اعمال فشارهایی واقعی بر ایرانی ها همراهی نخواهند کرد.»

او همچنین گفت: ‌«از این رو، بین آمریکا و لزوما دیگر کشورهای جهان برای احیای فشارها بر ایران، شکاف ایجاد خواهد شد.»