چکیده مطلب: 
- میزان سرمایه گذاری در سال 2007 به 33 میلیارد دلار افزایش یافته و در سال 2016، ‌بالاخص در فاز دوم پارس جنوبی میزان ارزش سرمایه­ گذاری ­ها به 8/ 4 میلیارد دلار رسیده است.
- میزان تاثیرگذاری توافق اخیر اوپک در آینده از جانب بعضی عوامل با چالش مواجه است. این عوامل ممکن است تاثیر مثبت این توافق را تحت تاثیر قرار دهند یا حتی آن را خنثی کند.

پژوهش خبری صدا وسیما:وضع تحریم ها علیه ایران، ‌چند سالی است که در دستور کار مقامات غربی از جمله کشورهای آمریکا،‌ فرانسه و انگلیس قرار گرفته است و این تحریم ها با اهداف مختلفی تحمیل می شود. در 24 ژوئن 2010[1]، کنگره آمریکا،‌ تحریم های چند جانبه شدیدی را علیه ایران تصویب کرد که هدف آن فشار به بخش های مالی و انرژی ایران بوده و شرکت های خارجی را که با ایران روابط تجاری داشتند،‌ در برمی گرفت. بر اساس گزارش اخیر کنگره آمریکا در خصوص تبعات اجرای تحریم ها بر توسعه بلندمدت بخش انرژی ایران،‌ یکی از اهداف تحریم ها علیه کشور از دست دادن بیش از 60 میلیارد دلار در بخش سرمایه گذاری در میادین مختلف نفت و گاز و ناتوانایی در جذب فناوری و سرمایه­ گذاری خارجی در این بخش اعلام شده که در قانون تحریم های آمریکا برای کاهش ظرفیت تولید نفت و گاز کشور در بلند مدت اجرایی شد.لذا برای بررسی بیشتر چشم انداز سرمایه ­گذاری خارجی در بخش نفت و گاز کشور در دوره پسابرجام تلاش کردیم تا با تلخیص گزارش ماهنامه تحلیلی انرژی دوره دهم مطالعات انرژی، ‌صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نگاهی تخصصی به موضوعات ذیل داشته باشیم :

-میزان و چشم انداز سرمایه گذاری های خارجی در ایران در بخش نفت و گاز

-وضع برخی از سرمایه گذاری های خارجی در بخش انرژی کشور پس از سال 1999-وضعیت بازار فرآورده های نفتی در جهانچشم انداز سرمایه گذاری های خارجی در بخش نفت و گاز کشور در دوره پسابرجام

با اینکه تنها برخی شرکت­ های بین المللی در زمان تحریم ­ها در بخش انرژی ایران باقی ماندند، اما ناظران حوزه ­های اصلی انرژی کشور معتقدند که پیشرفت­ هایی در سایت ­های مختلف توسعه نفت و گاز ایران پس از سال 2010 حاصل شد. برخی از کارها و فعالیت­ های رها شده شرکت­های خارجی توسط برخی نهادها بومی سازی و اجرا شد. پس از برجام بخش انرژی ایران فعالانه برای بازگرداندن سرمایه گذاران خارجی تلاش می­ کند و همزمان با این توافق نامه نمایندگانی از چندین شرکت بین المللی انرژی ضمن بازدید از ایران در خصوص سرمایه گذاری آتی مذاکره و گفتگو کردند. ایران در قالب قراردادهای نفتی موسوم به IPC،‌ چارچوب سرمایه گذاری را تعیین کرد تا به واسطه آن جذابیت بیشتری برای سرمایه گذاری ایجاد شود.

ایران از اواسط سال 2016، با شرکت ­های بن المللی انرژی قراردادهای جدیدی منعقد کرده است. اجرایی شدن برجام فرصتی برای از سرگیری توسعه بخش گاز برای ایران بوجود آورد. ایران در ابتدا تزریق مجدد گاز بر میادین نفتی را به جای صادرات آن در دستور کار قرار داد که‌ در حال حاضر،‌ در حدود 6 / 3 تریلیون فوت مکعب گاز به ترکیه و ارمنستان صادر می­ شود. به واسطه تحریم ­ها،‌توسعه ال ان جی و تجارت آن در کشور مسکوت ماند و سرمایه گذاری مشترک بین بی پی و شرکت ملی نفت ایان در میدان گازی رام (واقع در 200 مایلی سواحل اسکاتلند) به منظور انتقال گاز از طریق خط لوله به اروپا اجرایی نشد. بر اساس گزارش ­های موجود،‌ شرکت ملی نفت فیلیپین اخیراً تصمیم گرفته یک کارخانه 2 میلیون تنی ال ان جی در ایران تاسیس کند که این نشان می­دهد موضوع حق انحصاری (امتیاز) لزوماً نباید مانع ایران از پیگیری پتانسیل­ های خود در تولید و صادرات ال ان جی باشد.

میزان سرمایه­ گذاری بخش انرژی ایران از 1378 تا 1395

بر اساس گزارش اخیر کنگره، میزان سرمایه­ گذاری­ های بخش انرژی ایران در فوریه 1999 (1378) در حدود 8 / 1 میلیارد دلار برآورد شده است. این میزان در سال 2007 به حدود 33 میلیارد دلار و در سال 2016 بالاخص در فاز دوم پارس جنوبی به تقریب به 8/ 4 میلیارد دلار رسید.

در جدول ذیل نام برخی از پروژه ­های مهم نفت و گاز،‌ نام شرکت،‌ ارزش سرمایه گذاری و هدف تولید و خروجی پروژه ­ها به اختصار بر اساس مندرجات گزارش اخیر کنگره،‌ ارایه شده است. شایان ذکر است،‌ درستی و صحت میزان سرمایه­ گذاری­ های اشاره شده در بخش انرژی ایران به دلیل محرمانه بودن برخی از قراردادها،‌در کنگره راستی آزمایی نشده و صرفاً‌ منابع آن بر اساس منابع متعدد مجلات نفت و گاز،‌گفتگوهای کنگره با برخی از مسئولان شرکت­ ها و گزارش ­های دفتر حسابرسی دولت آمریکا به ویژه گزارش 13 ژانویه 2015 (GAO-15-258R) بوده است.

تقریباً 60 درصد از تولید نفت ایران از میادینی استخراج می­شوند که 60 سال پیش اکتشاف شده­اند. بنابراین،‌ سرمایه ­گذاری خارجی جدید عمدتاً به بخش اکتشاف زمین شناسی میادین موجود سوق داده می­شود تا پتانسیل بالقوه کل منابع موجود شناخته شود و برنامه­ های تولید مطلوب­تری تبیین شوند. براساس قراردادهای نفتی IPC، 29 میدان نفتی به مناقصه خواهد رفت که 21 میدان آن خشکی و 8 میدان دیگر دریایی است. 17 میدان کاملاً توسعه یافته و بهبود ضریب بازیافت آن به مناقصه گذاشته خواهد شد و 12 میدان دیگر شناخته شده نیز هنوز توسعه نیافته ­اند.

ذخایر 6 / 33 تریلیون متر مکعبی گاز طبیعی ایران نیز عمدتاً از میادین خشکی غیرهمراه است. ذخایر گازی دریایی ایران در میادین همراه (19درصد) و غیرهمراه (19درصد) موجود است و سایر میادین بزرگ گاز طبیعی شامل میادین کیش،‌ پارس جنوبی،‌تابناک،‌ فروز،‌ کنگان و فردوسی است. تحت قراردادهای IPC پروژه ­های گاز طبیعی ایران به مناقصه گذاشته شده که 8 پروژه خشکی و 13 پروژه دیگر دریایی است. کلیه پروژه ­های خشکی هم اکنون در حال اجرا هستند،‌ اما میادین گازی و میادین دریایی عموماً توسعه نیافته ­اند.

تاثیر توافق اوپک و غیراوپک بر بازار نفت و موانع فراروی آن

با توجه به طی کردن روند نزولی قیمت نفت از 20 ژوئن 2014،‌همه نگاه ­ها به عکس العمل اوپک نسبت به این امر معطوف شد. در این دوره زمانی، ‌اوپک سقف تولید30 میلیون بشکه در روز را برای سازمان تصویب کرده بود،‌ البته تمامی اعضا با حداکثر توان خود تولید می­کردند. با ادامه سقوط قیمت نفت،‌ بعضی از اعضاء پیشنهاد دادند که اوپک 500 هزار بشکه در روز سقف تولید خود را کاهش دهد و سطح تولید را به 5 / 29 میلیون بشکه در روز برساند. در 27 نوامبر 2014 اجلاس 166 اوپک برگزار شد که اولین اجلاس اوپک بعد از سقوط قیمت نفت بود و در حالی که در این مقطع قیمت­ ها نسبت به نقطه اوج آن،‌ حدود 35%‌ کاهش یافته و به سطح 70 دلار در بشکه رسیده بود،‌ اوپک تصمیمی را برای کاهش تولید نگرفت و سقف تولید 30 میلیون بشکه در روز را تمدیدکرد. نکته قابل توجه اینکه بعد از هر اجلاس اوپک و عدم تصمیم­ گیری،‌روند نزولی قیمت­ ها تشدید می­شد از این رو توان تاثیرگذاری اوپک بر بازار نفت شدیداً با چالش مواجه شد.

روند نزولی قیمت­ ها در سال 2016 نیز ادامه یافت و در 20 ژانویه 2016 قیمت سبد اوپک به 48/ 22 دلار رسید که پایین ترین سطح در چندین سال گذشته بود. در این شرایط بحث فریز نفتی مطرح شد اما با جهت گیری عربستان سعودی،‌این طرح نیز با شکست مواجه شد و در نهایت در نشست فوق العاده 170 که در 28 دسامبر 2016 و در حاشیه نشست مجمع جهانی انرژی در کشور الجزایر برگزار شد،‌ اعضای اوپک توافق کردند که سطح تولید در دامنه 5/ 32 تا 33 میلیون بشکه در روز محدود شود و کمیته ­ای برای مطالعه و بررسی چگونگی محدود نمودن تولید تا اجلاس 30 نوامبر اوپک تشکیل شود. 

- اجلاس 171 اوپک و توافق کاهش تولید

در 30 نوامبر 2016 اجلاس 171 اوپک دز وین اتریش برگزار شد و اعضای اوپک تصمیم گرفتند که بر اساس توافق الجزیره،‌ هدف تازه تولید 14 کشورعضو اوپک یعنی رقم 5/ 32 میلیون بشکه در روز را به منظور شتاب در روند کاهش مازاد عرضه و پیشبرد ایجاد توازن دوباره در بازار نفت‌، از ابتدای ژانویه 2017 اجرا کنند. این کنفراس همچنین تصمیم گرفت که یک کمیته بلندپایه نظارتی مرکب از وزیران نفت و با کمک دبیرخانه اوپک به منظور نظارت بر اجرای این توافق تشکیل دهد. علاوه بر این، توافق شد که تولیدکنندگان غیراوپک نیز به مقدار 600 هزار بشکه در روز از تولید خود بکاهند که 300 هزار بشکه آن را روسیه متقبل شد. در جدول زیر میزان تولید مورد توافق در اجلاس 171 اوپک میان اعضا ارایه شده است. 

اعضا توافق کردند که سطح تولید خود را نسبت به ماه نوامبر 5/ 4% کاهش دهند. توافق شد که سطح تولید مرجع برای آنگولا همان میزان تعیین شده در سپتامبر 2016 باشد و این کشور نسبت به سطح تولید ماه سپتامبر تولید خود را 5/ 4% کاهش دهد. علاوه بر این توافق شد که ایران نسبت به بالاترین سطح تولید دردوره قبل از تحریم­ها،‌ تولید خود را 5/ 4% کاهش دهد. بالاترین سطح تولید ایران در دوره قبل از تحریم­ مربوط می­شد به ژوئیه 2005 که سطح تولید ایران به 975 / 3 میلیون بشکه در روز رسیده بود که با 5/ 4 درصد کاهش، سطح تولیدی برای ایران 797 / 3 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شد. چون ایران در آن مقطع زمانی هنوز به این سطح تولید نرسیده و حدود 90 هزار بشکه در روز کمتر از آن تولید می­کرد، توافق شد که ایران می­تواند سطح تولید کنونی خود را 90 هزار بشکه در روز افزایش دهد. اندونزی کاهش تولید را نپذیرفت و عضویتش در اوپک به حالت تعلیق درآمد و کشورهای لیبی و نیجریه نیز از تصمیم اوپک مستثتی شدند. آمار مرجع نیز متوسط تولید منابع ثانویه اعلام شده توسط دبیرخانه اوپک اعلام شد.

در جلسه­ ای که بین اعضای اوپک و غیراوپک در 9 دسامبر 2016 در کشور روسیه برگزار شد،‌ تولیدکنندگان غیراوپک نیز نسبت به مقدار کاهش سطح تولید خود توافق کردند. در جدول ذیل سطح مورد توافق تولید میان اعضای غیر اوپک ارایه شده است. 

 

مدت زمان توافق در ابتدا برای یک دوره 6 ماهه بود و در ژوئن 2017 پایان می­یافت، اما در اجلاس 172 اوپک که در 25 می 2017 برگزار شد،‌ اعضا موافقت کردند که این توافق برای یک دوره 9 ماهه یعنی تا مارس 2017 تمدید شود.

- تاثیر توافق اوپک و غیراوپک بر بازار نفت

توافق اوپک و غیراوپک برای کاهش 8/ 1 میلیون بشکه در روز از تولید خود، تاثیر مثبتی بر قیمت­های نفت گذاشت. در 29 نوامبر 2016 قیمت سبد اوپک 87/ 43 دلار در بشکه بود که طی مدت کوتاهی قیمت­ها به بالای 50 دلار در بشکه رسید. طی چهار ماه گذشته[3] تولیدکنندگان اوپک پایبندی بالایی به توافق داشته ­اند. در حالی که در ادوار گذشته متوسط پایبندی تولیدکنندگان اوپک حدود 70% بوده است،‌ در طی 4 ماه گذشته بیش از 95%،‌ به توافق کاهش تولید پایبند بوده­اند که فراتر از حد پیش ­بینی­ های اولیه بود. در بین تولیدکنندگان غیراوپک نیز پایبندی فراتر از حد انتظار بوده است و در حالی که در ادوار گذشته پایبندی تولیدکنندگان غیراوپک فراتر از 40% نرفته،‌ بر اساس برآوردهای آژانس بین المللی انرژی،‌ طی چهار ماهه ژانویه تا آوریل 2017،‌ پایبندی تولیدکنندگان غیراوپک 51 درصد بوده است.

وجود مازاد عرضه در بازار،‌ مهم­ترین عامل تضعیف کننده قیمت نفت بوده است و با توجه بالای تولید کنندگان عضو اوپک و پایبندی نسبی تولیدکنندگان غیراوپک و همین طور تمدید 9 ماهه توافق کاهش تولید،‌ حجم مازاد عرضه روند کاهشی داشته است و پیش بینی می­شود طی چند ماه آینده روند کاهشی آن ادامه یابد.

- چالش­ های فراروی توافق اوپک و غیراوپک

توافق اوپک و غیراوپک برای کاهش 8/ 1 میلیون بشکه در روز از سطح تولید و تمدید 9 ماهه آن، به عنوان یک عامل تقویت کننده، تاثیر مثبت زیادی در تقویت قیمت نفت داشته است، اما میزان تاثیرگذاری آن در آینده از جانب بعضی عوامل با چالش مواجه است،‌ این عوامل ممکن است تاثیر مثبت این توافق را تحت تاثیر قرار دهند یا حتی آن را خنثی کند که در ذیل به مهم­ ترین آنها اشاره می ­شود:

1- تولید نفت آمریکا: یکی از نگرانی­ های اصلی در مورد میزان اثرگذاری توافق اخیر اوپک و غیراوپک، میزان رشد تولید نفت خام آمریکاست که درصورت تسریع رشد تولید،‌ تاثیر تصمیم اوپک را در تقویت قیمت نفت کاهش خواهد داد. تولید هفتگی نفت خام آمریکا بعد از آنکه در هفته منتهی به ژوئن 2015 به 610 / 9 میلیون بشکه در روز رسید،‌ روند نزولی به خود گرفت و تا هفته منتهی به 7 اکتبر 2016 این روند ادامه یافت و به 450/ 8 میلیون بشکه در روز رسید که 160/ 1 میلیون بشکه در روز کاهش را تجربه کرد، اما در پی افزایش قیمت ­های نفت و افزایش دکل ­های حفاری فعال در بخش نفت آمریکا،‌ تولید این کشور روندی صعودی به خود گرفت و تا هفته منتهی به 26 می 2017 حدود 892 هزار بشکه در روز افزایش یافت و به 342/ 9 میلیون بشکه در روز رسید.

هزینه تولید نفت شیل مهم­ترین عامل اثرگذار بر روند تولید نفت آمریکاست که طی چند سال گذشته روندی نزولی را تجربه کرده و از 73 دلار در بشکه در سال 2012 به 35 دلار در بشکه در سال 2016 رسید که حدود 9 دلار کمتر از متوسط قیمت نفت در سال 2016 است. انتظار می­رود متوسط هزینه سربه سری تولید نفت شیل آمریکا در سال 2017 با افزایش 6/ 1 دلاری به ازای هر بشکه به 5/ 36 دلار در هر بشکه برسد،‌در این صورت نیز کمتر از سطح کنونی قیمت­ ها خواهد بود. بنابراین انتظار می­رود که تولید نفت شیل در آمریکا به روند صعودی خود ادامه دهد.

2- وضعیت تولید نفت لیبی و نیجریه: در کشور لیبی و نیجریه به دلیل شرایط خاص آنها، از توافق اخیر اوپک استثناء شدند. از آنجا که این دو کشور می­توانند بدون هیچ گونه محدودیتی از طرف سازمان اوپک،‌ افزایش تولید داشته و سطح تولید خود را افزایش دهند، یکی از چالش ­های توافق اخیر اوپک محسوب می­شوند. تولید لیبی در زمان معمر قذافی به 7/ 1 میلیون بشکه در روز رسید که تحت تاثیر تحولات سیاسی ناشی از سقوط قذافی به صفر رسید،‌اما در دوران پس از قذافی،‌ در طی یک مدت کوتاه مجدداً تولید این کشور به حدود5/ 1 میلیون بشکه در روز رسید. در پی تشدید منازعات سیاسی پس از سقوط قذافی،‌ تولید مجدداً‌ کاهش یافت و به کمتر از 500 هزار بشکه در روز رسید و با نوساناتی در همین محدوده ادامه پیدا کرد. اگرچه رسیدن تولید لیبی به 5 / 1 میلیون بشکه در روز در کوتاه مدت به دلیل مسایل فنی بعید است،‌ اما در صورت فروکش کردن منازعات داخلی،‌ این کشور پتانسیل افزایش تولید تا سطح یک میلیون بشکه را دارد.

از طرف دیگر تولید نفت خام نیجریه نیز که در اوایل سال 2005 در حدود 5/ 2 میلیو نبشکه در روز بود تحت تاثیر منازعات سیاسی و مسایل فنی روند کاهشی یافت و با تشدید منازعات سیاسی در دلتای نیجر طی سال 2016 به حدود 5/ 1 میلیون بشکه د روز رسید و با نوساناتی در همین محدوده ادامه پیدا کرد. با حل اختلافات داخلی،‌ این کشور از پتانسیل افزایش سطح تولید به حدود 2 میلیون بشکه در روز برخوردار است. به طور کلی این دو کشور در صورت حل منازعات داخلی و فروکش کردن آنها، در مجموع توانیی افزایش تولید تا سطح یک میلیون بشکه در روز را دارند که در صورت تحقق آن شدیداً توافق اوپک را تحت تاثیر قرار می­دهد.

3- سطح بالای ذخیره سازی تجاری: در حال حاضر سطح ذخیره سازی­ ها بالاتر از سطح متوسط 5 سال گذشته است و برای اینکه قیمت­ ها در سطحی بالاتر از سطح کنونی قرار گیرد لازم است بخشی از آن مصرف شده و به سطح متوسط 5 سال گذشته برگردد. از اواسط سال 2016 مجموع ذخیره سازی­ های تجاری نفت کشورهای عضو OECD روند نزولی را تجریه کرده و در ماه مارس 2017 با 36 میلیون بشکه کاهش در مقایسه با فوریه 2017 به 3013 میلیون بشکه رسید که برابر با سال گذشته در همین مقطع زمانی است اما در حدود 276 میلیون بشکه بالاتر از متوسط 5 سال گذشته است. از سوی دیگر،‌ ذخیره سازی­ های تجاری در کشورهای غیر OECD نیز که حدوداً برابر با ذخیره سازی­ های OECD است،‌ بالاتر از حد متوسط 5 سال گذشته است، ‌اما به دلیل شفافیت اطلاعات در مورد ذخریره سازی­ های کشورهای OECD،‌ میزان تاثیرگذاری آن بر بازار بیش از ذخایر غیر OECD است.

4- رشد تقاضای جهانی برای نفت: یکی از عواملی که می­تواند توافق اوپک را با چالش روبرو سازد،‌ میزان تقاضای جهانی در سال­های 2017 و 2018 است. یعنی اگر رشد تقاضای جهانی کمتر از مقدار پیش بینی شده باشد،‌ حتی با پایبندی بالای اوپک و غیراوپک به توافق،‌ همچنان مازاد عرضه در بازار وجود خواهد داشت. براساس برآوردهای آژانس ­های بین المللی انرژی، تقاضای جهانی در سال 2016 به مقدار 6/ 1 میلیون بشکه در روز رشد داشته و به 6 / 96 میلیون بشکه در روز رسیده است، اما پیش بینی می ­شود که در سال 2017 تقاضای جهانی رشد کمتری به سال 2016 داشته و در حد 3/ 1 میلیون بشکه در روز باشد. 

- پایبندی اوپک و غیراوپک به توافق

مسئله پایبندی اوپک و غیراوپک به توافق انجام شده یکی از مهم ­ترین عوامل تاثیرگذار بر بازار نفت خواهد بود. بر اساس آمار منتشر شده از تولید اوپک طی چهار ماهه نخست سال 2017، پایبندب تولیدکنندگان بالا و فراتر از حد انتظار تحلیلگران بازار بوده و به خصوص کاهش بیش از حد تعهد شده توسط عربستان سعودی تاثیر مثبت زیادی بر بازار داشت. علاوه بر این پایبندی تولیدکنندگان غیراوپک نیز فراتر از حد انتظار بوده است.

جمع ­بندی

از 20 ژوئن 2014 قیمت نفت روند نزولی به خود گرفت و همه نگاه­ ها به عکس العمل اوپک نسبت به روند نزولی قیمت ها معطوف شد،‌ اما اوپک طی چندین نشست که در دوره سقوط نفت برگزار کرد،‌تصمیمی مبنی بر دخالت در بازار و تحدید سقف تولید اتخاذ نکرد. در نهایت در اجلاس 171 که در30 نوامبر 2016 برگزار شد،‌تصمیم گرفت که با همکاری غیراوپک 8/ 1 ملیون بشکه در روز از تولید خود را کاهش دهد. این تصمیم تاثیر زیادی بر قسمت نفت گذاشت و طی چند روز قیمت­ ها به بالای 50 دلار در بشکه رسید. اما میزان تاثیرگذاری آن در آینده از جانب بعضی عوامل با چالش مواجه است این عوامل ممکن است تاثیر مثبت این توافق را تحت تاثیر قرار دهند یا حتی آن را خنثی کند. یکی از نگرانی ­های اصلی در خصوص میزان اثرگذاری توافق اوپک و غیراوپک میزان سطح تولید نفت آمریکاست. سطح تولید نفت آمریکا در پی افزایش قیمت­ های نفت و افزایش تعداد دکل­ های حفاری تا هفته منتهی به 26 می 2017 روند صعودی به خود گرفت. از سوی دیگر هزینه تولید نفت شیل می­تواند یکی از مهمترین عوامل اثرگذار بر روند تولید نفت باشد. پیش بینی شده هزینه سربه سری تولید نفت شیل آمریکا در سال جاری افزایش یافته و به 5/ 36 دلار به ازاری هربشکه برسد.

از دیگر عوامل میزان تاثیر توافق اوپک و غیر اوپک را می­توان وضعیت تولید نفت لیبی و نیجریه دانست. تولید لیبی در زمان قذافی 7/ 1 میلیون بشکه در روز بود اما پس از دوران وی بعد از یک دوره کوتاه مدت مجدداً به حدود 5/ 1 میلیون بشکه در روز وجود دارد. در خصوص نیجریه نیز با شدت گرفتن منازعات سیاسی سطح تولید آن از 5/ 2 میلیون بشکه در روز در سال 2005 به 5/ 1 میلیون بشکه در روز کاهش یافت. در صورت توانایی این کشور به افزایش یک میلیون بشکه در روز در سطح تولید در این صورت توافق اخیر اوپک تحت تاثیر واقع خواهد شد.

به طور کلی علاوه بر موارد فوق تغییرات سطح ذخیره سازی­ های تجاری در کشورهای توسعه یافته،‌میزان رشد تقاضای جهانی برای نفت و میزان پایبندی اوپک و غیراوپک به توافق انجام شده را می­توان از مهمترین عوامل موثر بر این توافق برشمرد.

پژوهش خبری // گروه اقتصاد