17 مرداد،روزخبرنگار(رسالت،مسئولیت و وظایف خبرنگار متعهد و انقلابی)

خبرنگار هر چند واژه آشنا برای همه است اما هنوز بسیاری از مردم مرارت ها و دشواری های این شغل پرمخاطره را نمی دانند. خبرنگار و روزنامه نگار با خلق بهترین آثار و واژه ها در تلاش است درد و مشکلات همه مردم را بازگو کند اما وقتی که به مشکلات خود می رسد چیزی نمی نویسد. خبرنگاران همواره در بحران ها در کنار نیروهای امدادی به عنوان نخستین افراد حاضر می شوند. اخبار و اطلاعاتی که آنان از این حوادث منتشر می کنند در توزیع کمک رسانی و امدادی نقش بسزایی ایفا می کنند. در دنیای کنونی این خبرنگاران رسانه ها هستند که با تیزهوشی ودقت، نقش واسطه بین مردم و مسئولان را ایفا می کنند. آن ها، از یک طرف درد دل مردم را می شنوند و به مقامات بالا انتقال می دهند، و از سوی دیگر، پاسخ های مسئولان را به آگاهی مردم می رسانند. نقد عملکرد خوب یا بد حاکمان در رسانه ها، از دیگر وظایف خبرنگاران است که به بالندگی نظام و نیز پاسخگو بودن مسئولان یاری می رساند. آنان در این راه حتی زخمی و کشته هم می شوند. مناطق بحران و جنگ ها همواره محل حضور خبرنگاران است و البته خبرنگاران زیادی از رسانه های ایرانی در دفاع مقدس و سایر تحولات انقلاب اسلامی به شهادت رسیدند. آنان با رشادت و فداکاری های خود در دفاع مقدس از بین گلوله ها، خمپاره ها و میدان های مین، گزارش و خبر تهیه می کردند. در آمار بنیاد شهید 244 شهید، 50 جانباز و 12 آزاده خبرنگار به ثبت رسیده است و این نشان دهنده حضور فعال این قشر در عرصه های خبری نقاط جنگی و بحرانی است.

ـ در بین 25 شغل برتر دنیا، شغل خبرنگاری در رتبه ششم قرار دارد.

ـ خبرنگار نقش بسیار مهمی در انتقال پیام امید آفرین در مخاطب دارد،

آنچه در قوانین بین‌المللی برای خبرنگاران پیش‌بینی شده است، عمدتا به مواقع بحرانی و مخاصمات مسلحانه بازمی‌گردد؛ چنانکه کنوانسیون لاهه در سال ۱۹۰۷ بر لزوم حمایت از روزنامه‌نگارانی که به اسارت درمی‌آیند تاکید کرد و حقوقی را برای روزنامه‌نگاران در زمان آزادی برنشمرد. 

کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو مصوب ۱۹۴۹ نیز که از جمله منابع اصلی حقوق بشردوستانه به شمار می‌روند، اشاره صریح و مستقیمی بر مسئله حمایت از روزنامه‌نگاران و خبرنگاران ندارند و تنها می‌توان آنها را مشمول قواعد کلی این کنوانسیون در زمینه حمایت از غیرنظامیان، مجروحان و اسرا دانست اما پروتکل اول الحاقی ۱۹۷۷ به کنوانسیون‌های ژنو به طور خاص موادی را به خبرنگاران جنگی اختصاص می‌دهد. این پروتکل بر خلاف اسناد قبلی به تعریف خبرنگار پرداخته است. اصطلاح خبرنگار که در پروتکل الحاقی به کار برده شده است، شامل همه اشخاصی می‌شود که با رسانه‌ها در ارتباط هستند، از جمله گزارشگران، فیلمبرداران، تکنسین‌های صدا و عکاسان. 

مطابق این پروتکل، خبرنگارانی که در مناطق درگیر جنگ به ماموریت‌های حرفه‌ای خطرناک اشتغال دارند، به عنوان غیرنظامی مورد حمایت هستند و از همان حقوقی که به غیرنظامیان تعلق می‌گیرد، برخوردارند؛ البته به شرطی که اقدامی که مغایر وضعیت آنها به عنوان غیرنظامی باشد، انجام ندهند. همچنین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در بیست و پنجمین اجلاس سالانه خود در سال ۱۹۷۰ قطعنامه ۲۶۷۳ را تصویب کرد که به موضوع حمایت از خبرنگارانی اختصاص داشت که در مناطق درگیر در مخاصمات مسلحانه به ماموریتی خطرناک اشتغال دارند. این قطعنامه بر ضرورت تدوین سند بین‌المللی بشردوستانه‌ای که اختصاصا به مسئله حمایت از خبرنگاران شاغل به ماموریت‌های خطرناک در مخاصمات مسلحانه بپردازد، تاکید می‌کند.

به طور کلی خبرنگار در محل وقوع رویدادها، چشم و گوش رسانه و چشم و گوش مردم است. او باید با استفاده از ویژگی های خدادادی و نیز خصوصیاتی که در دوره های آموزشی دیده، به کشف حقیقت ها بپردازد و آن را در کمترین زمان به مخاطبان خود برساند. خبرنگار خوب، خبرنگاری است دارای این ویژگیها باشد :

1ـ ذوق و استعداد

یکی از مهم ترین ویژگی های خبرنگار، داشتن عشق و علاقه و قریحه خبرنگاری است. بر این اساس، کسی باید وارد عرصه جذّاب و در عین حال پر مخاطره خبرنگاری شود که ضمن داشتن این استعداد ذاتی، از هنر واژه گزینی، شمّ خبری، حوصله زیاد و نگاه موشکافانه و دقیق نیز برخوردار باشد و با پرهیز از احساسات، بکوشد رویدادها را همان طور که اتفاق افتاده منتشر کند، نه آن طور که خود می خواسته اتفاق بیفتد.

2ـ سرعت

سرعت در تصمیم گیری و انتقال سریع خبر، از ویژگی های اساسی خبرنگاری است. حساسیت کار اطلاع رسانی، نیاز مخاطبان به دانستن سریع و به موقع خبرها برای اتخاذ تصمیم درست و نیز افزایش رسانه ها و رقابت میان آن ها، بر ضرورت «سرعت» در کار خبررسانی افزوده است. کمترین تعلل در انعکاس سریع رویدادها، به کاهش اعتبار رسانه و در ادامه، مرگ رسانه و بی خاصیت شدن آن می انجامد. البته باید توجه داشت که هیچ گاه نباید سرعت انتشار را جانشین صحت و درستی خبر کرد؛ زیرا دروغ پراکنی، در نهایت به ضرر کمپانی خبری خواهد بود و اعتماد مخاطبان را به رسانه کاهش خواهد داد.

3ـ حق طلبی

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در حدیثی فرموده است: «حق را بگو و در راه خدا از ملامت هیچ ملامت گری نهراس». ویژگی حق محوری، حق طلبی و حق گویی، از مهم ترین ویژگی های یک خبرنگار موفق و خداترس است. در مقابل، سخن چینی، بدگویی و به جان هم انداختن مردمان، از ویژگی های نکوهیده ای است که هر انسان عاقلی از آن ها بیزاری می جوید. پس چه نیکوست که صاحبان بنگاه های خبری و نیز خود خبرنگاران، همواره به دنبال واقعیت باشند و از جنجال آفرینی و بد کردن مردم با هم بپرهیزند.

4ـ تلاش برای جذب مخاطب

خبرنگار و گزارشگر در نگهداری و جذب مخاطب رسانه ملی اهمیت زیادی دارد و سرمایه‌گذار برای جذب بیشتر مخاطب به دنبال بکارگیری کارکنان زبده خبری خواهد بود. 

5ـ تبلور جلوه های فرهنگ ایرانی ـ اسلامی

نمادهای همچون ارزشگرایی، دینداری، صداقت، راستگویی، تواضع، فروتنی، ادب و ... ازجلوه های فرهنگ ما ایرانیان است که در رسانه ما در جمع خبرنگاران و گزارشگران باید متبلور باشد. بنابراین استفاده از این مواردی فرهنگی در گزارش‌های خبری در رسانه ما باید ارزش باشد.

1ـ روشنگری و فرهنگ‌سازی در حوزه رسانه و جامعه 

2ـ استیفای حقوق مردم و لزوم آگاه‌سازی آن‌ها 

3ـ نیل به واقعیت و بیان حقیقت

4ـ راستی و درستی در انجام وظیفه

5ـ برخورداری از هنر شنیدن و هنر انتقاد کردنِ درست و مناسب 

6ـ دخالت ندادن عواطف و احساساتِ غیر کارشناسی در تبیین وقایع و اطلاع‌رسانی 

7ـ برخورداری از عدالت رسانه‌ای

8ـ بیان حرفه ای در اخبار و گزارش ها

9ـ مقابله با انحراف و بدبینی افکار عمومی و قلب واقعیات و حقایق 

10ـ احترام به سلائق و علائق مردم

11ـ دوری از کپی برداری و سرقت ادبی و نقض حقوق مالکیت معنوی همکاران خویش

پر واضح است که در دنیای کنونی دشمنان و نظام سلطه به دنبال نفوذ هستند و در این راه هزینه‌های بسیار زیادی را برای نفوذ می‌دهند. امروز هم خبرنگاران در خط مقدم جبهه فرهنگی و نفوذ فرهنگی دشمن به کشور قرار دارند بنابراین انتظار می‌رود مسئولان اگر خواستار اثر گذاری و ایجاد شرایطی برای تعمق بیشتر در حوزه فرهنگ هستند به فعالان این عرصه توجه ویژه‌ای داشته باشند. اکنون خبرنگاران متعهد و انقلابی به عنوان رکن اصلی رسانه‌ها، نیازمند حمایت جدی مسئولان نه در کلام که منتظر عمل آن‌ها هستند و تا شاید روزی امیدها و وعده‌ها به نتیجه برسند.

پژوهش خبری// گروه فرهنگی