چین و هند ، بازخوانی یک مناقشه

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما ،مناقشات ارضی، برنامه نظامی و هسته ای چینی ها برای کمک به تقویت ارتش پاکستان با هدف کشاندن هندی ها به دو عرصه جنگ و نهایتا فعالیت های گسترده نهادهای امنیتی چین در شمال هند برای ایجاد ناآرامی بین گروه های قومی جدایی طلب شمال شرق هند از جمله مواردی بود که هندی ها همیشه از آنها به عنوان عوامل تهدید چین علیه خود یاد می کردند.

در دهلی نو، تهدیدی که از سوی ارتش چین متوجه هند بوده تا سال 1988 جدی و بالقوه تلقی می شد. 

هرچند دیدار تاریخی راجیو گاندی، نخست وزیر هند از پکن در سال 1988 و دیدار او با دنگ شیائوپینگ رهبر وقت چین روند ارتقای روابط دو طرف را به جریان انداخت. از آن زمان به بعد بود که روند اعتمادسازی بین دو طرف آغاز شده و تشکیل گروه کاری مشترکی برای حل و فصل مناقشات ارضی در دستور کار طرفین قرار گرفت. دو طرف همچنین توافق کردند مانع از تأثیرگذاری تفاوت دیدگاه ها در مسائل ارضی بر ارتقای مراودات تجاری و فرهنگی شوند. 

با توقف کامل همکاری های اطلاعاتی، نظامی چین با گروه های شورشی هند پس از سال 1988 و خصوصاً پس از ایجاد تحولات عمیق و جدی در مناسبات بین المللی با سقوط اردوگاه کمونیسم در اوایل دهه 90 میلادی روابط هند و چین به حال عادی بازگشت اما امروز چین از مهم ترین دغدغه های سیاستگذاران امنیت ملی هند محسوب می شود.

هند و چین، دو قدرت بزرگ آسیا در کوههای شرق هیمالیا رو در روی هم قرار گرفته اند. چین به طور گسترده وضعیت جاده های خود را در منطقه مرزی با هند بهبود بخشیده و فرودگاههای خود را از سمت منتهی به تبت گسترش می دهد. بر اساس گزارش سال دو هزار وپانزده وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون)، چین در این منطقه موشکهای میان برد هسته ای مستقر کرده و دست کم سیصد هزار نظامی در نقاط مختلف فلات تبت به حالت نیمه آماده باش  هستند.

این در حالی است که هند در تحقق طرح ده ساله خود برای تقویت تسلیحاتی در منطقه هنوز در نیمه راه است.

دو ماه گذشته ،گشت زنی های مرزی جدید نیروهای پیاده نظام هند در ایالت آروناچال پرادش آغاز شد. گشت زنی نیروهای جدید، بخشی از برنامه افزایش حدود هشتاد هزار نیرو به نظامیان مستقر در این منطقه بود .

هند در این منطقه شش جنگنده سوخو 30 مستقر کرده است و به گفته کارشناسان، موشک های کروز براهموس را نیز در آن منطقه برای هرگونه عملیات آماده کرده است .    

ایالت آروناچال پرادش - جایی که  هند و چین سال هزار و نهصد و شصت دو در این منطقه به مدت کوتاهی درگیر جنگ شدند-  امروز در نقشه های چین، بخشی از خاک آن کشور رسم  شده است.

این ایالت در شرقی ترین بخش هندوستان واقع شده اما چین بر این ایالت ادعا ارضی و حاکمیت دارد و ان را جزو تبت می داند.

گفته می شود خط مرزی فعلی بین چین و هند همان خط پیشنهادی معروف مک ماهان می باشد.

در عین حال حمایت آمریکا از هند به عنوان نقطه اتکای خود در آسیا، ضریب اختلافات دیپلماتیک و درگیری های مرزی را بالا برده است.

 در دسامبر 2016 سیاستمداران هندی در گزارشی اعلام کردند : « هند نمی تواند احتمال تهاجم بزرگ نظامی را در ایالت آروناچال پرادش کلاً رد کند. »

در این گزارش پیشنهاد شده است که دهلی نو باید خود را برای مبارزه در آن منطقه در صورت حمله چین آماده کند. 

 سال هاست که بیشتر رسانه های متمایل به حزب بهاراتیا جاناتا ( bjp ) ،درباره توطئه های چین و حتی رزمایش نظامی دو کشور نزدیک مرز هشدار می دهند. 

با این همه ،بسیاری از رسانه ها و سیاستگذاران شبه قاره ،امکان بروز رویارویی در منطقه اروناچال را کم اهمیت جلوه می دهند. آن منابع می گویند : تسلیحات اتمی هر دو کشور مانع از بروز جنگ تمام عیار خواهد شد و نوع اراضی و ارتفاعات این منطقه حتی وقوع یک جنگ متعارف را دشوار می سازد. 

ارتباط مستقیم تلفنی میان مسئولان دفاعی هند و چین، و دیدارهای مکرر بین مقامات بلندپایه این دو کشور از جمله گردهمایی که به طور ثابت در مرز دو کشور برگزار می شود، به کاهش فشارها در این خصوص کمک کرده است. تجارت دوجانبه چین و هند که از چند میلیارد دلار در یک دهه پیش به هفتاد و نه میلیارد دلار در سال دو هزار وشانزده رسید نیز تقویت کننده روابط دو کشور است. 

از دیدگاه چین، مناقشه ارضی با هند، با دیگر نگرانی های مرزی و نظامی این کشور از جمله مناقشه با تایوان فرق می کند. 

پکن بارها تاکید کرده : چین و هند درباره مسئله مرزی با یکدیگر توافق دارند و برای حفظ صلح و آرامش در این منطقه مرزی همکاری خواهند کرد. همچنین دو کشور بر این عقیده اند که مذاکرات در خصوص موضوع مرزی از طریق همکاری برای رسیدن به هدفی مشترک نتیجه بخش خواهد بود. 

به گفته رسانه های منطقه ،ارتش چین می تواند با توسل به زور این منطقه را اشغال کند، اما حفظ آن در درازمدت بسیار دشوار خواهد بود.

هند در سال 1962 به دلیل اختلافات ارضی در برابر چین در جنگی خونبار اما برق آسا تن به شکست داد و روابط چین و پاکستان همیشه تابعی از شرایط حاکم بر مناسبات دهلی نو با پکن بوده است. 

دستیابی پاکستان به توانمندی هسته ای در اواخر دهه 80 میلادی عاقبت با آزمایش هسته ای در چاقای در سال 1998 به منصه ظهور رسید. این زمانی بود که پاکستانی ها علاوه بر اقدامات خود در جهت آموزش و تجهیز شورشیان مخالف دولت هند در ایالت های شمالی آن کشور و خصوصاً دامن زدن به مناقشات کشمیر به اهرم فشار دیگری علیه دهلی نو دست یافت. 

از دید طراحان جنگی پاکستان زرادخانه هسته ای، موشکی آن کشور صرفاً سلاحی بازدارنده در برابر هند و برای جلوگیری از به کارگیری تسلیحات هسته ای هند علیه پاکستان نیست بلکه نشان دادن توانمندی استراتژیک اسلام آباد در برابر دهلی نو است که مانع از به کارگیری قوه قهریه علیه پاکستان برای جلوگیری از حمایت ارتش پاکستان از شورشیان نفوذی به خاک هند است.

در حالی که مقامات اسلام آباد همواره تاکید کرده اند که هدف برنامه هسته ای پاکستان تضمین صلح در جنوب آسیا و ایجاد توازن قدرت در این منطقه است، اما نگرانی های دهلی همچنان ادامه دارد. 

با این حال گزارش های موسسه های بین المللی مطالعات صلح نظیر موسسه استکهلم ،حاکی است که پاکستان حدود 125 کلاهک هسته ای در اختیار دارد.

نکته دیگر آنکه از حدود دو دهه گذشته پکن گام به گام به اسلام آباد نزدیک شده است . کمک های فنی و علمی هسته ای ، پیمان توسعه بندر گوادر و سرمایه گذاری چین در پاکستان ، جملگی نشانگر مناسبات رو به رشد دو طرف بر اساس منافع ملی و تقویت امنیت منطقه است. 

اما در حال حاضر استعفای نواز شریف از مقام نخست وزیری اش ، تاحدودی بر نگرانی های پکن افزوده است. 

امروز هندی ها ، تبدیل به وزنه ای در دیپلماسی جنوب آسیا برای آمریکا شده اند.  هند به عنوان مهمترین شریک استراتژیک ایالات متحده در منطقه و عامل فشار و کنترل چین و درگیر کردن پکن در چالش های آن حوزه به شمار می رود.  هند در حیطه های دفاعی در حال تقویت توان خود هستند تا مانع از تکرار شکست نظامی سال 1962 خود در برابر ارتش چین شده و راهی برای مقابله با حمایت پاکستان از شورشی های نفوذی به خاک هند بیابند. 

هندی ها همچنین پس از جنگ 1962 با چین تا امروز می گویند :" گروه های شورشی از طریق ایالت مرزی یونون راهی چین شد و پس از آموزش و تجهیز توسط نیروهای امنیتی چین به خاک هند باز می گردند."

بسیاری از تحلیلگران در دهلی نو می گویند: روند کند مذاکرات دو طرف در زمینه اختلافات ارضی، ترفند پکن برای جلوگیری از دستیابی به توافق نهایی تا زمانی است که چین بتواند به طور کامل بر ناآرامی های تبت فائق آید. هر چند یک دهه می شود که دیگر اثری از ناآرامی های گسترده و فراگیر در تبت به چشم نمی خورد و برخورداری این منطقه از توجه خاص پکن و رشد اقتصادی درخور توجه موجب کاهش نارضایتی ساکنان تبت شده است اما هنوز هم دالایی لاما و دستگاه تبلیغاتی اش در این ناحیه موثر و پیروان بی شماری دارد.

در نظر داشته باشیم که در یک رخداد تاثیر گذار ، پنجاه تن که بیشترشان راهب های بودایی بودند برای محکوم کردن سیاست سرکوبگرانه مقامات چین در قبال این اقلیت اعمال می کنند، از فوریه 2011  در مناطق چینی ، خودسوزی یا برای این کار تلاش کرده اند .

در عین حال چینی ها امید دارند در پس مرگ دالایی لاما فردی وابسته به خود را در محافل مذهبی تبت به عنوان لامای بعدی به قدرت برسانند. به همین دلیل است که چینی ها با زنده نگاه داشتن مخاصمات ارضی با هند درصددند تا در صورت بروز ناآرامی در تبت پس از مرگ لاما بتوانند با اعمال فشار بر دهلی نو آنان را به خنثی کردن فعالیت های تبتی های در تبعید که در هند دولت موقت تشکیل داده اند، ناگزیر کنند. هرچند برخی کارشناسان این دیدگاه را رد می کنند. 

رقابت امروز هند و چین نیز به رقابتی اقتصادی تبدیل شده است. در حالی که چین در تولید صنایع نیمه سنگین به توفیقاتی دست یافته، هند توان خود را بر صنایع سبک و فناوری اطلاعاتی متمرکز کرده است. روزنامه آسیا تایمز در اوایل سپتامبر 2015 از عزم چین برای رقابت با هند در این عرصه و ایجاد چهارده مرکز تحقیقات فناوری اطلاعاتی در چهارده منطقه آزاد تجاری چین خبر داد. 

بر این اساس چین با هدف ترغیب شرکت های خارجی به انتقال واحدهای تولیدی سخت افزاری و نرم افزاری خود به چین برای آنان امتیازات ویژه ای از جمله حق تملک کامل بر تمامی سهام شرکت و انتقال سود کامل حاصل از فعالیت شرکت های این حیطه را برای آنان در نظر گرفته است. جذابیت بیشتر چین برای سرمایه گذاران خارجی که غول های رایانه ای مثل اینتل و IBM را به سرمایه گذاری در این کشور ترغیب کرده مایه نگرانی هندی ها شده است. دولت چین همچنان می کوشد همسایه جنوبی خود را وارد فاز جدیدتری از رقابت اقتصادی کند.

بیشتر کارشناسان اتفاق نظر دارند که خطر جنگ متعارف میان هند و چین بسیار بعید است ، اما احتمال برخی درگیری های مرزی را نباید نادیده گرفت و این درگیریها ممکن است حل و فصل مناقشه مرزی دو کشور را بسیار دشوار کند. 

یکی از مسائل مشکل ساز در روابط هند و چین و بخشی کلیدی از ادعای چین در مورد منطقه آروناچال حضور دالایی لاما رهبر روحانی بودائیان تبت و دولت تبعیدی وی در هند است. چین صومعه تاوانگ در هند را یک عامل وحدت بخش برای مبارزه تبتی ها می داند. کارشناسان می گویند ملاقاتهای مکرر میان مقامات ارشد هند و چین و نشست های منظم در مرز می تواند به کاهش فشار کمک کند.

کارشناسان هندی می گویند : در چارچوب قاعده بازدارندگی ،این واقعیت که هر دو کشور سلاح هسته ای دارند به کاهش احتمال کشمکش کمک می کند. 

جمعیت دو کشور حدود 2 میلیارد و  پانصد و چهل میلیون نفر است . این پتانسیل جمعیتی بیش از اختلاف ، نقاط مشترک را بازگو می کند .

از دید چین مناقشه مرزی با هند به دشواری نگرانی های نظامی دیگر پکن مانند مسئله دریای چین جنوبی یا حضور آمریکا در آسیا نیست. 

با وجود دهها سال بی اعتمادی ، چین اینک یکی از بزرگترین شریک تجاری هند است. حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال 2016 به حدود 82 میلیارد دلار رسید در حالی که این رقم ده سال قبل حدود 6 میلیارد دلار بود که این تاکیدی بر اهمیت روابط بهتر میان این دو همسایه آسیایی است.

با این وجود الگوی روابط دوطرف " رقابت و تعامل" است. شکلی از مناسبات محتاطانه اما ناگزیردر عین پابرجایی اختلافات.

 

.