بورس کالا در مسیر توسعه افقی و عمودی بازار

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ حامد سلطانی‌نژاد درباره فرآیند عرضه در بورس کالا گفت: وقتی فروشنده کالایش را عرضه می‌کند براساس تناسب دوره تسویه و نوع عرضه‌ای (سلف، نقد یا نسیه) که دارد، مشخص می‌کند در چه دوره‌ای به پولش برسد، اگر قرارداد عرضه نقدی باشد بعد از آن دوره تسویه که در عرضه‌های داخلی، (T+3) از امروز تا 3 روز و بعد از 72 ساعت کاری می‌تواند پولش را دریافت کند و به تناسب در ترم قرارداد یا اطلاعیه عرضه، مشخص می‌کند که کالا را در چه مدتی عرضه می‌کند و 3 روز بعد کالا را تحویل می‌دهد.

 

وی افزود: اگر در این تاریخ مشخص شده، کالا را تحویل نداد یا کالا را با کیفیت تعریف شده تحویل نداد، با ضمانتی که نزد بورس کالا دارد، ضرر و زیان خریدار جبران می‌شود. اگر خریدار در دوره تسویه (3 روز کاری) به تعهداتش عمل نکرده و پول را پرداخت نکند، بورس کالا از خریدارهم یک سپرده شرکت در حراج دریافت کرده که آن را به نفع فروشنده مسدود می‌کند.

 

مدیرعامل بورس کالای ایران افزود: این اتفاقی است که در معاملات و بازار نقد می‌افتد. دوره تسویه در بازار داخلی t+ 3 و در بازار صادراتی t +5 است. اگر عرضه سلف باشد ترتیب دریافت پول در دوره t + 3 خواهد بود اما تحویل کالا در همان دوره‌ای که اعلام می‌شود شکل خواهد گرفت. اگر معامله نسیه باشد تحویل کالا زودتر اما دریافت پول دیرتر خواهد بود که در اطلاعیه عرضه اعلام می‌شود. اتاق پایاپای بورس نظارت می‌کند تا هم پول به موقع پرداخت شده و هم کالا با همان کیفیت و کمیت مشخص شده در اطلاعیه عرضه تحویل شود. یکی از مزیت‌های عرضه در بورس کالا وجود اتاق پایاپای است که از درگیر شدن در ریسک‌های طرف مقابل مصون می‌دارد.

 

سلطانی نژاد اظهار داشت: میزان مالیات پرداختی مشخص است، همان 9 درصد ارزش افزوده است و از سوی دیگر به میزانی که عرضه‌کنندگان در بورس کالایشان را عرضه می‌کنند براساس ارتباطی که بورس کالا با سازمان امور مالیاتی دارد از 10 درصد معافیت مالیاتی می‌توانند بهره‌مند شوند و براساس آماری که بورس کالا به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌دهد، این سازمان در جریان میزان معافیت مالیاتی عرضه‌کنندگان قرار می‌گیرد. این آمار به شکل مکانیزه ارائه می‌شود، برخی از حوزه‌های مالیاتی ممکن است نتوانند از سامانه مکانیزه مالیات استفاده کنند که در این صورت اگر به شکل مکتوب هم از بورس کالا استعلام کنند، بورس کالا به آنها پاسخ می‌دهد.

 

حامد سلطانی‌نژاد اظهار داشت: زمانی عرضه‌کنندگان در بورس کالا دولتی بودند اما حالا با خصوصی شدن شرکت‌ها نمی‌شود آنها را دولتی تلقی کرد. به هر حال عرضه‌کنندگان عمده بورس کالا، یا بخش خصوصی هستند یا بخش‌های عمومی، به طور نمونه، ساختاری که درحال‌حاضر در شرکت‌های پتروشیمی حاکم است بیشتر خصوصی است. انتظار می‌رود برای بخش خصوصی عرصه خوبی ایجاد شود اما گاهی رانت‌هایی ایجاد شده یا به دلیل حواله‌ای بودن، فرصت‌های رقابت از بخش خصوصی گرفته می‌شود و نقش رقابتی دولت پررنگ‌تر می‌شود.

 

وی تاکید کرد: در بورس کالا هر کسی آزاد است کالایی را بخرد و محدودیتی ندارد و عرضه‌کننده فقط باید در بورس کالا پذیرش شده باشد. اگر بخواهیم مقایسه کنیم که آیا در قراردادهای دوطرفه‌ای که فروشنده کالایش را به هر خریداری که تمایل داشت، می‌فروشد بیشتر حقوق پایین‌دست و مصرف‌کننده رعایت می‌شود یا در جایی که مصرف‌کننده به راحتی با گرفتن کد می‌تواند وارد عملیات خرید شود؟ به طور قطع در صورت دوم بهتر مدیریت می‌شود.

 

سلطانی نژاد گفت: اتفاقا بورس برای اینکه رانت را از بین ببرد ایجاد شده، رانتی که ناشی از ارتباط‌های دوطرفه صحیح است. بورس ایجاد شده که این ارتباط‌ها را شفاف کند. اطلاعات تمام خریدارانی که در بورس خرید می‌کنند مشخص است و از ثبت احوال یا اداره ثبت شرکت‌ها اطلاعاتشان گرفته شده و تطبیق داده می‌شود، یا وقتی پولی به حسابشان واریز می‌شود عملیات پولشویی کنترل می‌شود.

 

وی گفت: یکی از دلایلی که بسیاری از عرضه‌کنندگان از بورس فرار می‌کنند همین موضوع شفافیت است. گاهی از سوی عرضه‌کننده به دلیل اینکه نمی‌خواهند زیرنظر ضوابط کالایشان را عرضه کنند رعایت نمی‌شود یا در خوشبینانه‌ترین حالت می‌خواهند شرایط دوجانبه‌ای را که با مصرف‌کننده دارند، حفظ کنند.

 

مدیرعامل بورس کالای ایران افزود: درباره محصولات کشاورزی اقدامات خوبی شده اما اینجا هم انحصار وجود دارد و خریدار فقط باید از یک شرکت بازرگانی محصول را بخرد. محصولی که از طریق کشاورز عرضه می‌شود دو حالت دارد، یا کشاورز محصول خودش را به انبار مورد پذیرش بورس کالا تحویل می‌دهد که در اینجا به نام خود کشاورز کد گرفته شده و کالا ثبت می‌شود یا عرضه به شکل فیزیکی است که در این صورت به طور معمول یک مباشر تعیین شده و کالا را جمع‌آوری کرده و عرضه می‌کند. در اینجا وقتی مباشر کالا را عرضه می‌کند باز هم در انبار مباشر کالا قرار می‌گیرد و به کالایی که عرضه می‌کند فهرستی متصل است که با اطلاعات کامل مشخص می‌شود این کالا به کدام کشاورز مربوط است، بنابراین این طور نیست که برای خرید فقط به یک نفر خاص مراجعه می‌کنند. با عرضه‌ای که انجام می‌شود، مقدار عرضه و اینکه مربوط به کدام کشاورز یا انبار است مشخص است و در نهایت هم پول به حساب خود کشاورز واریز می‌شود.

 

وی درباره اینکه آیا برای این منظور شرکت خاصی معرفی می‌شود؟ هم گفت: این موضوع بسته به طرح‌های مختلف متفاوت است، بورس کالا در طرح قیمت تضمینی ملزم است که به طور حتم مباشری داشته باشد، (کسی که تا الان خرید گندم را انجام داده است) نمی‌توان یک رویه 40 ساله فروش محصول کشاورز را به یکباره تغییر داد، چندین سال است که کشاورزان کالایشان را از طریق مباشر می‌فروشند و فرآیندی تدریجی باید طی شود تا کشاورزان عادت کنند محصولشان را در بورس بفروشند.

 

سلطانی‌نژاد گفت: فعالیت مباشر شبیه کارگزار است با این تفاوت که این مباشر خدماتی ارائه می‌دهد که از قبل هم ارائه می‌شده است. در کالاهای مختلف اگر عرضه به شکل قبض انبار باشد خود کشاورز به طور مستقیم می‌تواند محصول را عرضه کند اما درصورتی که به شکل عرضه فیزیکی باشد به طور معمول یک مباشر عرضه می‌کند منتهی بازهم مشخص است چه کسی عرضه می‌کند، همه این مراحل در قالب سامانه‌ای مشخص می‌شود.

 

وی افزود: به طور معمول هم تاجر و هم تولیدکننده می‌تواند در بورس کالا فعالیت کند، منتهی نوع عرضه و محل تحویل کالا باهم متفاوت است، وقتی تولیدکننده است به طور حتم، شرایط تحویل کالا متفاوت می‌شود، این موضوع‌ها از جمله مباحث مهمی است که بورس کالا با انجمن‌ها پیش می‌برد. اینکه چه کسی تولیدکننده است یا مصرف‌کننده، باید به آن پرداخت.

 

وی درباره اینکه هنوز معاملات سیمان در بورس کالا به طور جدی شکل نگرفته و رونق ندارد، هم اظهار داشت: به دلیل اینکه معاملات دوطرفه و دوجانبه بیشتر وجود دارد. چون با مازاد سیمان روبه‌رو هستیم خود این شرکت‌ها با شرکت‌های دیگر معامله می‌کنند. با انجمن سیمان قرار گذاشته‌ایم این کالا از طریق بورس کالا عرضه شود. اما سال‌ها است می‌شنویم که سیمان قرار است در بورس کالا عرضه شود و هنوز اتفاقی نیفتاده است.مازاد عرضه مشکلی برای این شرکت‌ها ایجاد کرده که خریدار خارجی با نرخ خیلی پایین محصول را می‌خرد. در حالی که اگر به شکل نظام‌یافته محصول را عرضه کنند بازی همدیگر را می‌توانند ببینند.

 

مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: ساختار سنتی هم حاکم است، قدری مقاومت در تغییر شیوه فروش به طور معمول وجود دارد اما اگر مزایای آن برای این صنعت توضیح داده شود استقبال می‌کنند.

 

وی درباره برنامه عرضه سیمان هم گفت: برای رینگ صادراتی هم بحث بازاریابی را انجام داده‌ایم و هم مشتری‌ها مشخص است؛ اینکه ابتدا سیمان یا کلینگر عرضه شود در دست بررسی است. مشتری‌ها بیشتر کشورهای همسایه هستند که نیازهایشان متفاوت است، برخی از مشتری‌ها به سیمان و برخی دیگر به کلینکر بیشتر نیاز دارند.

 

سلطانی نژاد همچنین درباره عبور از بازار سنتی به سمت الکترونیکی شدن بورس کالا و بین‌المللی شدن این بازار گفت: برنامه عرضه‌های کالاهای وارداتی در بورس کالا را داریم. بیشتر کالاهای کشاورزی که برای تنظیم بازار و برای اینکه از التهاب بازار جلوگیری شود، در بورس عرضه می‌شود. به طور نمونه بخشی از شکر مصرفی را وارد می‌کنیم، اگر آنچه را که وارد می‌کنیم برای فروش در آینده در بورس ثبت سفارش کنیم بازار آرامش پیدا می‌کند. در رینگ صادراتی هم به دنبال این هستیم که برخی تابلوهای مشترک با برخی بورس‌های دنیا را ایجاد کنیم.

 

سلطانی نژاد گفت: فرآیند عرضه محصولات در بورس کالای ایران تحت تاثیر عوامل مختلف و بسته به نوع عرضه متفاوت است. به طور معمول هر شرکت یا عرضه‌کننده‌ای که در این بورس پذیرش شده باشد، می‌تواند کالایش را در بورس کالا عرضه کند و براساس نوع قرارداد یا اطلاعیه عرضه در مدت زمان مقرر به پولش دست یافته و طلبش را دریافت کند.

 

این درحالی است که با وجود مزایایی از این قبیل، برخی عرضه‌کنندگان تمایل چندانی به عرضه در بورس کالا ندارند، از سوی دیگر برخی از این عرضه‌کنندگان مدعی هستند که درباره عرضه برخی محصولات انحصار ایجاد شده و در اختیار گروهی خواص است.