تغییرات سیاسی در عربستان و احتمال تنش آفرینی بیشتر ریاض

مدتهاست که زمزمه جنگ قدرت در دربار پادشاهی عربستان سعودی به گوش می رسد؛ جنگی که در واقع میان دو ولیعهد سعودی یعنی «محمد بن نایف» و «محمد بن سلمان» در جریان بود. از آنجایی که «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی دارای سن و سال بالایی است و در عین حال از بیماری های مختلفی از جمله آلزایمر نیز رنج می برد، بنابراین طبیعی است که شاهزادگان تشنه قدرتِ سعودی برای تصاحب کرسی پادشاهی پس از ملک سلمان، به جان یکدیگر بیفتند. 

برکناری محمد بن نایف ولیعهد عربستان سعودی و انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد جدید این کشور هم اکنون به این دلیل تیتر اول رسانه های جهان را به خود اختصاص داده است که از یک سواین تصمیم پادشاه در حالی اتخاذ شده است که منطقه خلیج فارس شاهد بحرانهای بزرگی است که با قطع رابطه عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر با قطر به این بحرانها اضافه شده است و از سوی دیگر برای اولین بار در تاریخ عربستان حکومت از پدر به پسر منتقل شد در حالی که انتقال تخت و تاج در عربستان قبلا از برادر به برادر منتقل می شد ولی ظاهرا بحرانهای موجود در این کشور و اختلافات داخلی  آل سعود بعد از شکست های مکرر محمد بن سلمان در جنگ یمن و ظهور دیگر بحرانهای اقتصادی و منطقه ای در این کشور زمینه های این تغییر را زودتراز موعد مقرر فراهم کرده است.

«مجتهد» فعال و افشاگر توییتری عربستانی نیز چند روز قبل در صفحه توییتر خود گفته بود که شاه عربستان تصمیم دارد به زودی به نفع پسرش، محمد بن نایف را از ولیعهدی برکنار کند و انتخاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد را هم «کودتای محمد بن سلمان» توصیف کرده بود.

فعال معروف عربستانی در توییتر خود نوشته که به همه کسانی که امید به زوال آل سعود دارند این اتفاق را تبریک می گویم و در عین حال ادامه داد که بحران قطر بن سلمان را تشویق کرد تا محمد بن نایف را برکنار کند زیرا می دانست ضعیف تر از آن است که در برابر این تصمیم مقاومت کند.

مجتهد همچنین تاکید کرد که یکی از نگرانی های پیش رو از بازداشت های گسترده در میان اعضای خاندان پادشاهی و اتخاذ تصمیمات صوری برای بهبود جایگاه محمد بن سلمان خواهد بود.

به گفته مجتهد، تا چند روز دیگر سلمان بن عبدالعزیز به سود پسر خود از قدرت کنار خواهد رفت و محمد بن سلمان به زودی شاه عربستان می شود.

مجتهد با به راه انداختن هشتگ «کودتای محمد بن سلمان» همچنین نوشت خشم زیادی در خاندان پادشاهی بعد از تصمیم اخیر به وجود آمده و با وجود نگرانی گسترده ای که ایجاد شده مشخص نیست که این تصمیم با مقاومت اعضای خاندان پادشاهی مواجه خواهد شد یا اینکه این خشم کنترل می شود.

روزنامه ایندیپندنت نیز درهمین زمینه نوشت: گرچه پیشتر انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان پیش بینی شده بود ولی چنین اقدامی در زمانی که این کشور با ایران و قطر  دچار تنش شده و در باتلاق جنگ یمن گرفتار شده است، بسیار شگفت آور بود.

قبلا برای چنین اقدامی تبلیغات شده بود هر چند که برای بسیاری از سعودی ها این تغییر قدرت برای شخص شاهزاده محمد که عکس هایش تمامی دیوارها، پنجره های ماشین ها و آگهی های تبلیغاتی در سرتاسر کشور را پر کرده و بسیاری از امور کشور در دستانش است، غیر قابل انکار است.

رفت و آمدهای متعدد بن سلمان به آمریکا و دیدار با دولتمردان این کشور، ورود به ماجراجویی یمن و آغاز جنگ تمام عیار علیه مردم بی دفاع و بی گناه این کشور و همچنین اعمال نفوذ در اتاق های تصمیم گیری و تصمیم‌سازی عربستان سعودی از جمله سلسله اقدامات سالهای اخیرِ شاهزاده متکبر سعودی محسوب می شود که در مسیر رسیدن به آرزوی دیرینه اش یعنی به تن کردن ردای پادشاهی، انجام داده است که با صدور فرمان تعیین بن سلمان به عنوان ولیعهد سعودی، وی یک قدم دیگر به تحقق خواسته خود نزدیک شد .

از آنجایی که طبق فرمان سلمان، محمد بن نایف علاوه بر ولایت عهدی، از همه مناصب دیگر مثل وزارت کشور و معاونت ریاست شورای وزیران کنار گذاشته شد به نظر می رسد که ملک سلمان در حقیقت با این انتخاب تصمیم گرفت تا با خلع ید کامل محمد بن نایف، هرگونه ارتباط او با دستگاه های حکومتی را قطع کند تا وی از هیچگونه قدرتی برای مقابله با بن سلمان، برخوردار نباشد و در واقع، ملک سلمان با این اقدام پروژه به زیر کشیدن محمد بن نایف از ساختار قدرت در عربستان سعودی را به تدریج جلو برد و سیاست کاهش اختیارات وی را اجرایی ساخت  و از همین رو بسیار سخت است اینگونه تصور شود که مسأله تعیین محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد سعودی بدون حمایت های خارجی صورت گرفته باشد  وجای هیچ شکی نیست که در پشت پرده انتصاب بن سلمان به ولایت عهدی واقعیت هایی نظیر حمایتهای بی دریغ دولتمردان آمریکایی نهفته است.

محمد بن سلمان در همین زمینه چندی قبل با لفاظی های ناشیانه اش علیه جمهوری اسلامی ایران و بیان اینکه ریاض قصد دارد نبرد را به داخل مرزهای ایران بکشاند، تلاش کرد تا این پیام را به آمریکایی ها مخابره کند که حامی یکی از اصلی ترین سیاستهای آنها یعنی سیاست «مقابله با ایران» است.

بن سلمان با این اقدامات در حقیقت به آمریکا این پیام را داد که «ایران هراسی» و «شیعه هراسی» جزو اولویت های اصلی اش در صورت تکیه زدن بر کرسی پادشاهی وی است.

از سوی دیگر، اکنون با انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان سعودی، ابعاد باج 110 میلیارد دلاری عربستان سعودی به ایالات متحده آمریکا با امضای توافقنامه خرید تسلیحات نظامی از واشنگتن، بیش از پیش نمایان شد.

درهر صورت باید گفت که انتخاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد سعودی برای جانشینی ملک سلمان نشان می دهد که از این پس نمی توان انتظار فروکش کردن اقدامات افراطی خاندان سعودی در منطقه را داشت. محمد بن سلمان، شاهزاده ای افراطی، متکبر، ماجراجو و جنگ طلب است که با افزایش گسترده اختیاراتش پس از ولایت عهدی، بدون شک مسیر تازه ای را برای تحقق اهداف توسعه‌طلبانه خود در منطقه پیش خواهد گرفت.

----------------------

بررسی و تحلیل/ امین نجار