نقش امریکا در تنش ریاض- دوحه

تنها یک روز از پایان سفر منطقه ای ترامپ به عربستان گذشته بود که انتشار سخنانی از تمیم بن حمد امیر قطر در انتقاد از عربستان و لزوم روابط خوب با ایران و حزب الله،  موجب  به راه افتادن موجی از حملات رسانه ای علیه دوحه از سوی رسانه های سعودی وامارات شد و با وجود اعلام رسمی دولت قطر مبنی بر اینکه سایت خبرگزاری رسمی این کشور هک شده و چنین سخنانی را تمیم بن حمد نگفته است ریاض حاضر به عقب نشینی از مواضع خود علیه قطر نشد و حالا پس از گذشت دو هفته از سفر ترامپ به ریاض، عربستان با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم و دامن زدن به افراط گرایی همه روابط دیپلماتیک خود را با این کشور قطع و از دیگر کشورهای هم پیمانش خواست به ریاض بپیوندد که بحرین، امارات و مصر هم روز دوشنبه به این اقدام  پیوستند.

اکنون تنش در روابط دو کشوری رخ داده است که هر دو از دو ویژگی یکسانی برخوردار هستند اول اینکه هم عربستان وهم قطر حامی اصلی گروههای تروریستی و افراطی هستند با این تفاوت که قطر علاوه بر این سعی کرده است با رویکرد اخوانی خود هم با حماس روابط داشته باشد. دوم اینکه هر دو کشور متحد امریکایند. با توجه به این دو ویژگی این سوال مطرح است که آیا تنش در روابط دوحه- ریاض ممکن است با چراغ سبز امریکا و طرح های دولت ترامپ در منطقه مرتبط باشد؟

اهمیت این سوال در این است  که هر چند دوحه و ریاض در گذشته هم اختلافاتی در مورد مسایل ارضی ومرزی داشته اند اما به نظر می رسد در فضایی که عربستان به دنبال تشکیل ائتلافی در پوشش مبارزه با افراط گرایی علیه محور مقاومت بوده و ترامپ هم برای مقابله با ایران کشورهای عربی را به تشکیل ناتوی عربی تشویق می کرد بروز چنین اختلافات و شکافی تعجب آور باشد.

فارغ از اینکه نتیجه این تنش به حمله نظامی سعودی ها به قطر وبه قیمومیت درآوردن این کشور  منجر شود یا نشود به نظر می رسد اگر این تحولات  را از دو منظر بررسی کنیم می توان به نقش امریکا در تنش در روابط دوحه- ریاض پاسخ مثبت داد: 

1-  ترامپ برای ایجاد اتحاد میان اعراب و اسراییل علیه ایران نیاز به پیشبرد طرح سازش دارد چرا که بدون حل مسئله فلسطین هر گونه اتحادی بعید به نظر می رسد  و در این میان قطر از حماس حمایت می کند و حالا با چنین اهرم فشاری می توان هم  دوحه را از حماس و تهران دور  و هم مصر را راضی کرد که به این ائتلاف بپیوندد.  

در این باره می توان به نشانه هایی نیز اشاره کرد نخست اینکه ریاض زمانی قطع  روابط  دیپلماتیک با دوحه را اعلام کرد که عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان به مصر رفته بود. دوم اینکه رکس تیلرسون  وزیر امور خارجه امریکا در پی قطع روابط دیپلماتیک دوحه– ریاض، از کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس خواست همچنان اتحاد خود را حفظ و اختلافاتشان را حل و فصل کنند.  

سوم اینکه روزنامه سعودی الحیات نوشت مقام های سعودی و امارات برای پذیرش میانجیگری ها برای حل اختلافات، شرط و شروط تعیین کردند. این منبع همچنین به توافق نظر عربستان و مصر در خصوص ضرورت تغییر سیاست های قطر و مواضع آن در برابر ایران و در خصوص حمایت مادی و معنوی از گروه های تروریستی و پناه دادن به سران اخوان المسلمین و تندروها به عنوان شرط اصلی پذیرش میانجیگری ها برای حل بحران به وجود آمده بین قطر و کشورهای حوزه خلیج فارس و مصر، اشاره کرد و متعاقب آن هم خبرهایی از درخواست دوحه از اعضای حماس برای  ترک خاک قطر منتشر شد.

چهارم اینکه «موشه یعلون» وزیر جنگ پیشین رژیم صهیونیستی در واکنش به این تحولات اعلام کرد  ما با کشورهای عربی سنی‌مذهب جز قطر، در یک قایق هستیم و علت آن نیز این است که ایران را دشمن شماره یک خود می دانیم. 

2- اولویت ترامپ بازسازی اقتصادی امریکا و اخاذی از کشورهای عربی است:     

ترامپ در سفر به ریاض موفق شد با زمینه چینی هایی که در قبل با تهدید عربستان به سبب دست داشتن در حملات 11 سپتامبر وحمایت ازگروههای تروریستی داشته و با پشتوانه قانون جاستا، حدود 400 میلیارد دلار از عربستان اخاذی کند اولویت ترامپ بازسازی اقتصادی امریکا  است اما از طرفی عربستان با اتهام افراط گرایی روبروست از این منظر هم با قربانی شدن دوحه،  فرصت برای تبرئه موقت سعودی ها و هم زمینه برای اخاذی امریکا از قطر فراهم می شود.

باید اشاره کرد هم زمان با سفر ترامپ به ریاض مقاله های متعددی در رسانه های امریکایی مبنی بر دست داشتن قطر در حمایت از تروریسم منتشر شد که این مسئله واکنش وزیر امور خارجه قطر را به دنبال داشت که بگوید کشورش هدف توطئه قرار گرفته است. روزنامه سعودی الریاض نیز روز دوشنبه به نقل از سیا از روابط پنهانی اعضای خانواده حاکم قطر با سازمان القاعده خبر داد و با وجود آنکه 15 عامل از 19 نوزده عامل حوادث یازده سپتامبر سال 2001 میلادی سعودی بودند و ارتباط آنها با سفارت عربستان در واشنگتن روشن شده است نوشت: عبدالله بن خالد آل ثانی یکی از اعضای خانوازده  حاکم و وزیر کشور قطر از مغز متفکر حملات 11 سپتامبر حمایت کرده بود.  

این در حالی است که نشریه فارن پالسی نیز با انتشار گزارشی درباره خطر حفظ پایگاه نظامی العدید آمریکا در قطر، از درخواست ها در واشنگتن برای انتقال این پایگاه از قطر به کشور عربی دیگر در خلیج فارس  خبرداد.

حالا شاید امیر قطر برای نجات از این وضعیت راهی امریکا شود و همانند سعودی ها رشوه چند صد میلیارد دلاری به خزانه امریکایی ها بریزد تا دوحه هم از این وضعیت خلاص شود.  

-------------------------------------

رضا محمدمراد