مسکو - واشنگتن ، رقابت ها همچنان ادامه دارد ؛
چشم انداز مبهم روابط آمریکا و روسیه
به نظر می رسد به رغم خوش بینی های اولیه پس از روی کار آمدن ترامپ در باره آغاز روند بهبود روابط آمریکا و روسیه ، روند کنونی بر خلاف آن جریان یافته است.
به گزارش سرویس بین الملل
خبرگزاری صدا وسیما ، تا قبل از تحولات اخیر، رویکرد شخصی دونالد ترامپ بر مبنای تجدید روابط با روسیه و بهبود آن استوار بود.
همین مساله موجب شد تا چه در دوران مبارزات انتخاباتی و چه پس از آن ، رقبا و منتقدان ترامپ حملات تبلیغاتی شدیدی وی مطرح کرده و وی را به همسویی با روسیه متهم کنند. حتی هیلاری کلینتون ، نامزد دموکرات ها در مبارزات انتخابات ریاست جمهوری 2016 ، در یکی از مناظره های انتخاباتی با اشاره به ترامپ اظهار داشته بود که مسکو خواستار رییس جمهوری در آمریکا است که عروسک خیمه شب بازی روسیه باشد .
در این مقاله دکتر سید رضا میرطاهر، کارشناس سیاست در شرق اروپا - ترامپ و تجدید روابط با روسیه را بررسی کرده است.
ترامپ در جریان رقابت های انتخاباتی آمریکا، علاوه بر تحسین "پوتین" به عنوان یک رهبر قدرتمند در برابر اوباما، مواضع دوستانه در برابر روسیه را حتی به مسائل بین المللی کشاند و تعامل همراه با کاهش تنش بین واشنگتن و مسکو را سودمند خواند.در عین حال برخی از اظهارات ترامپ در مبارزات انتخاباتی وی مبنی بر اینکه ممکن است ادعای مالکیت روسیه بر شبه جزیره کریمه را به رسمیت بشناسد، وعده وی برای پایان دادن به سیاست مداخله جویی و حمایت از رویکرد روسیه در قبال جنگ سوریه، برای مسکو خوشایند بود.
ضمن اینکه روسها آشکارا از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری نوامبر 2016 ابراز خرسندی کردند. ترامپ تا قبل از پیروزی ودر جریان مبارزات انتخاباتی همواره بر کاهش تنش با روسیه و همکاری دوجانبه برای حل مسائل منطقهای و جهانی تاکید می کرد و وعده داده بود که اختلافات عمیق میان آمریکا و روسیه را ترمیم خواهد کرد. در واقع یکی از دستورکارهای اصلی ترامپ ، ترمیم روابط آمریکا و روسیه بوده است که طی چند سال اخیر بخصوص بعد از بحران اوکراین دچار تنش ها و اختلافات متعدد شده اند.
رسوایی بزرگ
دولت جدید آمریکا به ریاست دونالد ترامپ از زمان روی کار آمدن در اول بهمن (20 ژانویه 2017 ) جنجال آفرینی های زیادی را موجب شده است. با این حال جدید ترین تحول در این زمینه که در ارتباط با روسیه است موجب شوک بزرگی در آمریکا شد. روز سه شنبه 26 بهمن مایکل فلین مشاور امنیت ملی آمریکا در اقدامی دور از انتظار صرفا پس از گذشت 24 روز از سمت خود استعفا کرد . فلین بعد از پذیرش گمراه کردن مقامات ارشد کاخ سفید ، از جمله مایک پنس ، معاون رییس جمهوری آمریکا ، از یکی از مهم ترین و کلیدی ترین سمت های امنیتی در دولت این کشور کناره گیری کرد .
این تصمیم پس ازآن اتخاذ شد که دستگاه های اطلاعاتی آمریکا ازمحتوای تماس تلفنی فلین با سرگئی کیسلیاک سفیر روسیه در آمریکا در دوران انتقال دولت به دونالد ترامپ مطلع شدند . این تماس درهمان روزی صورت گرفت که باراک اوباما رییس جمهوری وقت آمریکا در واکنش به مساله تهاجم سایبری روسیه و مداخله این کشور در فرایند انتخابات سال 2016 آمریکا که از سوی اف بی آی و سیا مورد تایید گرفته ، مسکو را مورد تحریم های بیشتر قرار داد و دستور اخراج 35 دیپلمات این کشور را از آمریکا صادر کرد. . در آن هنگام فلین در تماس با سفیر روسیه در واشنگتن ، به وی اطمینان داده بود که تحریم های وضع شده علیه مسکو در دوران ریاست جمهوری اوباما ، در دولت بعدی آمریکا برچیده خواهد شد . چنین گفته و در واقع تعهدی از سوی عالی ترین مقام امنیت ملی آمریکا ،آن هم در ارتباط با روسیه ، اقدامی مغایر با قوانین فدرال و مصداق نقض امینت ملی آمریکا عنوان شده است .
در عین حال ، وزارت دادگستری آمریکا چند هفته پیش نیز هشدار داده بود که ممکن است فلین از سوی روس ها برای همکاری ، تحت فشار قرار گرفته باشد .بدین ترتیب پس از کمتر از یک ماه ترامپ ، اصلی ترین دستیار امنیتی خود را در ارتباط با پرونده ای شبه جاسوسی و همکاری های پشت پرده با یک دولت غیر دوست ، از دست داد . این رویداد، آسیب سنگینی چه از حیث حیثیتی و چه از نظر امنیتی به دولت ترامپ وارد کرد .
در واقع اثبات رابطه پنهانی فلین با سفیر روسیه ، رییس جمهوری آمریکا را بار دیگر اما این بار به صورت جدی در مظان اتهام سنگین همکاری با یک دولت غیر دوست یعنی روسیه قرار داد.بویژه اینکه مایکل فلین طرفدار بهبود روابط با روسیه بوده است.
روند ساختاری
استعفای فلین نشان می دهد که جریان ضد روسی در بین هیات حاکمه آمریکا یا ساختار مستقر Stablishment به قدری قوی و با نفوذ است که می تواند موجب کنار رفتن بالاترین مقام امنیتی دولت جدید آمریکا آنهم کمتر از یک ماه بعد از تشکیل دولت جدید شود. همین جریان قدرتمند نیز پیش از این ترامپ را واداشت تا در برابر الحاق کریمه به روسیه موضعی متفاوت از گذشته اتخاذ کند .در دوران رقابت های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ، ترامپ تلویحا ، این الحاق را پذیرفته بود . اما بعد از ورود به کاخ سفید ، ترامپ اعلام کرد تا زمانی که روس ها در کریمه باقی بمانند ، تحریم های وضع شده علیه روسیه در دولت اوباما ادامه خواهد یافت . در مقابل مسکو در جدید ترین موضع گیری خود اعلام کرد که روسیه هیچ گاه قصد ندارد تا در باره تمامیت ارضی خود با طرفهای خارجی مذاکره کند.با توجه به وضعیت کنونی ترامپ ناچارخواهد بود تا برای اثبات وفاداری و وطن پرستی خود به تحریم های روسیه ادامه دهد. طبیعتا استمرار تحریم های آمریکا و اروپا علیه روسیه ، امکان هرگونه آشتی میان مسکو و واشنگتن را بیش از پیش کاهش خواهد داد. در عین حال استعفای فلین ، بر صحنه سیاست داخلی آمریکا نیز تاثیر زیادی گذاشته است .
تاثیرات رسوایی
به نظر نمی رسد رقبای سیاسی ترامپ در هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواهان قصد داشته باشند از موضوع جنجالی حملات سایبری روسیه به آمریکا صرف نظر کنند . در حال حاضر تحقیقات دو حزبی توسط کنگره آمریکا در جریان است . با این حال برخی مقامات فعلی و سابق آمریکا که خواستند نامشان فاش نشود در گفت و گو با نیویورک تایمز اعلام کردند که هیچ مدرکی دال بر همکاری ستاد انتخاباتی ترامپ با روس ها برای هک کردن یا تلاش های دیگر به منظور تاثیرگذاری روی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیدا نکرده اند.. با این حال افشای ماجرای فلین تاثیر غیر قابل انکار خود بر روند های اطلاعاتی دولت آمریکا نهاده است. اکنون نظام اطلاعاتی آمریکا به دلیل نگرانی از درز یافتن اطلاعات مهم برای روسها ، برخی اطلاعات سری و محرمانه را از رئیسجمهوری این کشور مخفی نگه میدارد.در این راستا افسران اطلاعاتی آمریکا در برخی موارد به رئیسجمهوری شیوههای اطلاعاتی برای گردآوری دادهها را ارائه نمیدهند.بدین ترتیب می توان خودداری از ارائه اطلاعات به ترامپ را مؤید بی اعتمادی بین قوه مجریه و دستگاه های اطلاعاتی آمریکا دانست.
واقعیات جدید
رییس جمهوری جدید آمریکا با توجه به واقعیات و تحولات جدید ناچار به تجدید نظر در رویکرد قبلی خود در قبال روسیه شده است . در عین حال فشار اروپایی ها بر آمریکا برای ادامه سیاست فشار به روسیه به صورت ادامه تحریمها موجب شده است تا دولت ترامپ ناچار شود سیاست مماشات با روسیه را کنار بگذارد . کما اینکه مایک پنس معاون رئیس جمهوری آمریکا در دیدار اخیر خود با پترو پوروشنکو ضمن تاکید بر حمایت آمریکا از حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین ، تصریح نمود که آمریکا "اشغالگری روسیه و تلاشش برای الحاق کریمه" را به رسمیت نمیشناسد.
ناامیدی کرملین
کرملین اکنون دریافته است که دیگر نباید امیدی به ترامپ برای دادن امتیازی بزرگ در مساله اوکراین داشته باشد. از سوی دیگر سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نیزدر نشست اخیر وزرای دفاع این پیمان در بروکسل و چه در موضع گیری های مقامات ارشد این سازمان موضع تندی نسبت به قبل در قبال روسیه اتخاذ کرده است که البته این مساله با حمایت آمریکا نیز مواجه شده است. کما اینکه "ینس استولتنبرگ"دبیر کل ناتو بر لزوم تقویت حضور نظامی ناتو در شرق اروپا به عنوان عامل بازدارندگی در برابر روسیه تاکید کرده است.
در عین حال استمرار تحریم های آمریکا و اروپا علیه روسیه ، امکان هرگونه آشتی میان مسکو و واشنگتن را بیش از پیش کاهش خواهد داد. همین مسائل نیز موجب ناامیدی روسها از ترامپ شده و بدین ترتیب آنها خود را آماده تقابل بیشتر با غرب کرده اند که اکنون به صورت مستقیم در صدد رویارویی با روسیه است. مسکو بارها اعلام کرده که تا زمانی که دولت کی یف منافع روسیه در اوکراین را تضمین نکند و ملاحظات امنیتی و نظامی و اقتصادی مسکو را برسمیت نشناسد ، سیاست کنونی خود در قبال بحران شرق اوکراین را تغییر نخواهد داد. ضمن اینکه مسکو منتقد سیاست ها واقدمات ناتو در شرق اروپا بویژه مناطق و کشورهای هم جوار با مرزهای غربی روسیه است .
کما اینکه "سرگئی لاوروف " وزیر امور خارجه روسیه با اشاره به افزایش توان جنگی ناتو نزدیک مرزهای این کشوراعلام کرد که اقدامات ناتو در مناطق مجاور روسیه عامل بی ثباتی است.به گفته وی ، ادامه وضعیت کنونی سبب افزایش بی اعتمادی بین مسکو و ناتو شده است.در واقع سازمان ناتو اقدامات قابل توجهی به صورت استقرار بی سابقه تجهیزات ونیروهای نظامی در اروپای شرقی در جوار مرزهای غربی روسیه صورت داده است.
تاثیرات منطقه ای
مسلما عدم تحقق وعده ترامپ برای بهبود روابط با روسیه، نه فقط بر روابط دو جانبه بلکه بر رایزنی ها و همکاریهای منطقه ای آنها بویژه در بحران سوریه تاثیر منفی خواهد گذاشت. قبلا ترامپ وعده داده بود که با روسیه در زمینه مبارزه با داعش همکاری خواهد کرد و مساله سرنگونی دولت قانونی سوریه را کنار خواهد گذاشت. با این حال اکنون سخن دولت آمریکا ایجاد مناطق امن در سوریه است که البته با مخالفت شدید مسکو مواجه شده است. در صورت ایجاد مناطق امن از سوی آمریکا در سوریه بویژه در بخش های شمالی این کشور که مستلزم حضور گسترده زمینی و هوایی آمریکا در سوریه خواهد بود ، این مساله نه فقط منجر به تغییر موازنه قوا در سوریه خواهد شد ، بلکه خطر بروز درگیری مستقیم با ارتش سوریه و نیروهای متحد آن را افزایش خواهد داد. ضمن اینکه ظاهرا ترامپ قصد دارد این اقدام را بدون کسب مجوز شورای امنیت سازمان ملل با توجه به مخالفت شدید روسیه با چنین اقدامی انجام دهد. بدین ترتیب آمریکا خود را در تقابل مستقیم با دولت سوریه و نیروهای متحد آن بویژه روسیه قرار خواهد داد.
جمع بندی
می توان گفت در مقطع کنونی هر گونه امیدی برای تجدید روابط روسیه و آمریکا نقش بر آب شده است. به رغم برخی ادعاها مبنی بر تلاش دولت دونالد ترامپ برای عادی سازی روابط آمریکا و روسیه ، دو کشور به یکدیگر اعتماد ندارند .
رقابت روسیه و آمریکا در حوزه های مهم ژئوپلیتیکی به ویژه در اروپا موجب شده است که این دو قدرت بین المللی درراستای منافع خود و متحدان شان رو در روی یکدیگر قرار گیرنددر عین حال .
وضعیت کنونی دال برآن است که آمریکا و روسیه به سمت رقابت فزاینده نظامی به ویژه در اروپای شرقی و دریای سیاه پیش می روند که پیامد آن برای امنیت اروپا مخاطره آمیز خواهدبود.