سیاست ترامپ در شرق آسیا

        به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما،  دیدار اخیر جیمز متیس وزیر دفاع دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از دو کشور کره جنوبی و ژاپن به عنوان اولین سفر خارجی وزیری از کابینه ترامپ، بیانگر اهمیت روز افزون جایگاه شرق آسیا در سیاست منطقه ای واشنگتن  است. 

در این مقاله مجید وقاری - کارشناس مسایل شرق آسیا ،  اهمیت این جایگاه را بررسی کرده است .

با عنایت به سنگینی فضای مناقشه در شبه جزیره کره ، انتخاب وزیر دفاع به جای وزیر امور خارجه و سفر به شرق آسیا به جای سفر به اروپا و یا غرب آسیا، از تلاش واشنگتن برای اطمینان بخشی به متحدانش یعنی کره جنوبی و ژاپن برای دفاع از آنان در برابر تهدیدات منطقه ای از جمله چین و کره شمالی حکایت دارد.

تعهدات واشنگتن و توقع متحدان 

تاکید وزیر دفاع امریکا بر متعهد بودن واشنگتن به بند پنجم پیمان امنیتی واشنگتن -توکیو در همین راستا صورت گرفت. 

با این حال آمریکا در راستای سیاست مهار چین و همچنین مقابله با آنچه تهدیدات موشکی و هسته ای کره جنوبی می داند نگاه متفاوتی به دو متحد خود یعنی ژاپن و کره جنوبی دارد. زیرا بستر و زمینه مقابله و رویارویی هر یک با چین متفاوت است. 

دلایل این واقعیت عباتند از : 

1- در مورد ژاپن، آنکه این کشور در مقایسه با کره جنوبی از ناسیونالیسم افراطی  و تهاجمی بخصوص در برابر چین برخوردار است که از دیدگاه واشنگتن، می تواند در برابر سلطه طلبی های پکن بایستد.

اخیرا با رشد دیدگاههای ناسیونالیستی در ژاپن، برخی با ادامه حضور نظامی آمریکا درکشورشان نیز مخالفند و آنرا نوعی برخورد تحقیر آمیز با مردم ژاپن تلقی می کنند. به همین دلیل آمریکا با چین هراسی و بزرگ نمایی تهدیدات موشکی و هسته ای کره شمالی، می کوشد ادامه حضور نظامی خود را درژاپن توجیه و فشارهای ناسیونالیست ها را متوجه چین کند.  

2- در واقع ژاپن از قدرت اقتصادی و مالی و سطح تکنولوژی بالاتری از کره جنوبی برخوردار است که نه تنها به سرعت می تواند ارتش قدرتمندی دربرابر چین تشکیل دهد؛ بلکه شریک مناسبی برای آمریکا در تولید ادوات و موشک های پیشرفته همچون موشک‌های نوع "اس‌ام-3 ضد بالستیک " تلقی می شود که اخیرا طی رزمایشی مورد آزمایش قرار گرفت. 

ژاپن در ازا همکاری با آمریکا می کوشد امتیازاتی همچون ورود به بازارهای تسلیحاتی را کسب کند که امریکا هم چراغ سبز آن را نشان داده است. 

3-  ژاپن در دریای چین شرقی با چین اختلاف ارضی دارد و این مساله در هر دو کشور، حیثیتی شده و می تواند جرقه ای برای رویارویی جدی توکیو و پکن باشد. 

شینزو آبه نخست وزیر ژاپن در سفر دوره ای خود به چند کشور منطقه جنوب شرق آسیا، ازجمله فیلیپین تلاش کرد تا کشورهایی را که با چین اختلافات مرزی در دریای چین جنوبی دارند با توکیو همراه کند و حلقه محاصره چین را تنگ تر کند. به همین دلیل دولت پکن واکنش تندی به مداخلات نخست وزیر ژاپن در امور دریای چین جنوبی نشان داد. 

4- بحث دیگر مربوط به  توجه امریکا به توکیو در مورد چین سابقه استعماری ژاپن در منطقه و ادامه بحث مربوط به بردگان جنسی است. این مسئله همچنان از موارد مهم اختلافی میان توکیو و پکن محسوب میشود.

هر چند دولت ژاپن اخیرا با عذر خواهی از دولت کره جنوبی تلاش کرد مساله بردگان جنسی را پایان دهد اما در داخل کره جنوبی هم به این مساله انتقاد شد و چین نیز معتقد است ژاپن نمی تواند با دادن مبلغی پول جنایات سربازان این کشور در جنگ جهنی دوم را ضد زنان و دختران چینی و کره ای پایان یافته بداند  .

1- در خصوص کره جنوبی ،این کشور  با چین اختلاف ارضی ندارد و از شرایط و بستر مناسب همچون ژاپن برای رویارویی با چین برخوردار نیست .

از اینرو عمده تمرکز آمریکا بر کره جنوبی برای مقابله با کره شمالی است .از این منظر کره جنوبی به محل استقرار هواپیماها و موشکهای پیشرفته آمریکا از جمله  جنگنده های "اسپری" و موشکهای پیشرفته "تاد" تبدیل شده است .علاوه براین ،برگزاری رزمایشهای پی درپی آمریکا با کره جنوبی فرصت مناسبی را برای تثبیت حضور نظامی واشنگتن در منطقه شرق آسیا فراهم می کند.

آمریکا حدود 36 هزار نیروی نظامی در کره جنوبی مستقر کرده و براساس پیمان دفاعی مسئولیت دفاع از امنیت ملی این کشور را نیز بر عهده دارد.

2- دیگر آنکه احزاب مخالف دولت در کره جنوبی براین باورند که این کشور با پذیرش استقرار سامانه موشکی "تاد" در کره جنوبی ،پیام روشنی را به پکن ارسال می کند که همانا تشدید ضدیت سئول با چین است و این پیامدهای غیر قابل جبرانی برای کره جنوبی خواهد داشت.

احزاب مخالف در کره جنوبی براین اعتقادند که تداوم رشد اقتصادهای مبتنی بر صادرات و جذب سرمایه کشورهای منطقه همچون ژاپن -کره جنوبی و چین، نیازمند برقراری آرامش در منطقه است و ایجاد بحران به نفع هیچ یک از کشورها نیست.

بخصوص آنکه اقتصاد کره جنوبی با اقتصاد چین از جمله در بخش گردشگری در هم تنیده اند و ایجاد تقابل میان سئول و پکن می تواند آثار و تبعات اقتصادی برای هر دو طرف بخصوص کره جنوبی داشته باشد .  

اما از آنجا که حزب حاکم سائه نوری کره جنوبی وامدار آمریکا برای ادامه قدرت در کره جنوبی است با وجود مخالفتهای داخلی بر استقرار سامانه موشکی تاد در این کشور اصرار دارد.

در پی استیضاح خانم پارک گئون های رئیس جمهوری کره جنوبی و احتمال تایید آن از سوی دادگاه قانون اساسی این کشور رقابتها برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری در کره جنوبی آغاز شده است که مشخصا به دو بخش موافق آمریکا و مخالف این کشور و متمایل به چین تقسیم میشوند .

هیات حاکمه کره جنوبی برای خوش خدمتی به واشنگتن و تایید ادامه حاکمیت سائه نوری از  هر نوع همکاری با  دولت آمریکا برضد چین استقبال می کند .

اما احزاب مخالف همصدا با مردم کره جنوبی نه تنها با استقرار سامانه موشکی تاد در این کشور مخالفند بلکه بر تقویت مناسبات با چین تاکید دارند .زیرا برقراری امنیت را در چارچوب همکاری های منطقه ای تعریف می کنند.

نکته قابل توجه اینکه ژاپن و کره جنوبی به عنوان دو متحد آمریکا در مواردی همچون مساله بردگان جنسی با هم اختلاف دارند و تاکنون تلاشهای چین برای ایجاد تفرقه میان آنها بی نتیجه بوده است .دولت ژاپن با عذرخواهی و پرداخت غرامت به کره جنوبی سعی کرد به مساله بردگان جنسی پایان دهد و به تقویت روابط سئول و توکیو کمک کند اما مخالفتهای داخلی در کره جنوبی آنرا بی اثر کرده است .

در این شرایط دولت ترامپ رئیس جمهوری آمریکا برای همراه کردن دو کشور با سیاستهای خود در قبال چین و کره شمالی با محدودیتهایی نیز روبرو است .

ژاپن و کره جنوبی به رغم همراه شدن با سیاستهای ترامپ ضد چین در مورد پیامدهای تشدید بحران در منطقه و تاثیر آن  بر وضعیت اقتصادی خود آگاه هستند.

اقتصاد این کشورها تجارت محور است و سرمایه گذاری های هنگفتی ژاپن در چین کرده است و متقابلا این کشور نیز در ژاپن و کره جنوبی سرمایه گذاری کرده است. بنابراین سئول -توکیو و پکن بیش از آنکه به سمت تشدید بحران حرکت کنند به نظر می رسد درصدد مدیریت بحران باشند .

علاوه براین، مخالفتهای مردمی در هر دو کشور ژاپن و کره جنوبی با تشدید همکاری های نظامی با آمریکا و دامن زدن به بحران در منطقه احزاب حاکم لیبرال دمکرات در ژاپن و سائه نوری در کره جنوبی را به احتیاط بیشتر در همراهی با سیاستهای آمریکا ضد چین ترغیب می کند.

مهار چین ؟ !       

       به نظر برخی کارشناسان ، پکن نیز نشان داده است که در مدیریت بحران " خنثی کردن سیاستهای مهار چین از سوی آمریکا " موفق عمل می کند و همین موضوع باعث میشود که واشنگتن سرانجام ناگزیر به همکاری با پکن شود.

این موضوع به گونه ای ژاپن و کره جنوبی را در مورد ایجاد چنین وضعیتی نگران می کند. زیرا چین که برنامه تبدیل شدن به قدرت اول جهان را در سر دارد به هیچ عنوان قصد رویارویی با آمریکا را ندارد و این باعث میشود چین نیز وارد معامله با آمریکا شود .

تاجر مسلک بودن ترامپ نیز احتمال معامله و همکاری سئول و واشنگتن را دور از ذهن نمی کند.

در این شرایط احزاب حاکم در ژاپن و کره جنوبی نگران هستند که بازنده فشارهای ترامپ بر چین و استفاده ابزاری از آنها باشند .زیرا ترامپ هنوز به واقعیتهای منطقه شرق آسیا اشنا نیست و مواضع وی در مورد چین عمدتا در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مطرح شد و احتمالا در عمل تعدیل خواهند شد.

با این حال دولت ملی گرای ژاپن می کوشد تا از مواضع ضد چین ترامپ ،برای تقویت قدرت نظامی توکیو استفاده کند.ملی گرایان در ژاپن براین اعتقادند که این کشور به رغم داشتن سرمایه و تکنولوژی از تاثیر گذاری سیاسی برخوردار نیست و تقویت موقعیت منطقه ای و بین المللی ژاپن  را داشتن ارتش قوی و همکاری نظامی با آمریکا می دانند .به همیبن دلیل دولت ژاپن به سرعت در حال تقویت نیروهای نظامی خود و مشارکت دادن آنها در ماموریتهای فرامرزی است .

هر چند ژاپن و کره جنوبی دو متحد آمریکا هستند اما این کشور برای مهار چین سیاست یارگیری و توسعه همکاری با کشورهای پیرامونی چین همچون ویتنام ،فیلیپین و میانمار را نیز در دستور کار خود دارد .

آمریکا سالها پیش در فیلیپین پایگاه نظامی (کلارک و سوبیک ) را داشته و اکنون می کوشد ضمن تقویت آنها موقعیت نظامیش را نیز در منطقه جنوب شرق آسیا مستحکم کند.

حضور میانمار در کنار آبراه راهبردی مالاکا که عمده تجارت و واردات چین از این آبراه صورت می گیرد از دیگر بسترهای اعمال فشار از سوی آمریکا بر چین محسوب میشود.

به گونه ای که باراک اوباما رئیس جمهوری قبلی آمریکا دوبار به میانمار سفر کرد و کوشید با کاستن از نفوذ چین در میانمار موقعیت آمریکا را در این کشور تقویت کند. 

ویتنام نیز هر چند مورد حمله آمریکا قرار گرفت اما اخیرا آمریکا توافقنامه امنیتی با دولت هانوی امضا کرد تا بیش از پیش چین را با استفاده از کشورهای درجه دو در حوزه های پیرامونی این کشور محدود کند.