ـ بعد از انقلاب زنان هویت واقعی خود را پیدا کردند و فهمیدند که نقش تربیتی مهمی دارند.

- قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در مراحل نهایی تصویب در مجلس است.

- اعطای مرخصی زایمان در بعضی از ادارات اجرایی شده ولی هنوز فراگیر نشده است.

ـ تاکید امام خمینی(ره) بر برابری بین قرآن و زنان و نقش تربیتی هر دو: « زن انسان ساز است؛ قرآن انسان‌ساز است.»

ـ زنان باید در تمام مقدرات جمهوری اسلامی دخالت کنند؛ از کلان تا جزء

ـ طرح بیمه زنان خانه‌دار از مهم‌ترین طرح ها در حوزه زنان است که منافع آن در مقایسه با هزینه‌هایش بی­شمار است.

ـ طرح بیمه زنان خانوار به دلیل موانع عمدتا مالی هنوز به طور کامل اجرا نشده است.

ـ در زمینه تعیین سیاست‌های مورد نیاز کشور اقدامات خوبی انجام شده ولی اصلی‌ترین مشکل، عدم اجرای سیاست‌های مصوب است.

- اجرایی شدن طرح بیمه زنان خانه­ دار، مطالبه مردم و مقام معظم رهبری است.

- تغییراتی که در رابطه با زنان از سال 85 به بعد ایجاد شده است

- از مهم‌ترین تغییرات تدوین قوانین و لوایح مرتبط با سیاستگذاری در حوزه زنان و خانواده است.

پژوهش خبری صدا وسیما: وضع و جایگاه زنان بعد از انقلاب اسلامی تغییرات اساسی کرده است به گونه ای که با مرور عملکرد نهادهای ذیربط در خصوص زنان در دهه های گذشته؛ این امر به خوبی قابل مشاهده است. شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری از حوزه هایی است که گزارش هایی در این زمینه دارند در این پژوهش نگاهی داریم به عملکرد؛ دستاوردها و اقدامات انجام شده در حوزه زنان. این گزارش مروری دارد بر اقدامات و عملکرد جمهوری اسلامی ایران در حوزه زنان و طی یک دهه گذشته با تاکید بر عملکرد شورای فرهنگی اجتماعی زنان و سایر نهادهای مرتبط می‌پردازد.

معرفی شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی

شورای فرهنگی اجتماعی زنان، نهادی است که به منظور سیاستگذاری و برنامه ریزی کلان، در مسایل فرهنگی و اجتماعی زنان و ایجاد هماهنگی های لازم در این امور، بر اساس مصوبه یکصد و پانزدهمین جلسه مورخ 19 /3/ 1366 شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده و از تیر ماه سال 1367 کار خود را آغاز کرده است .

یکی از ویژگی‌های برجسته شورای فرهنگی و اجتماعی زنان این است که همه اعضای آن، مسئولان درجه اول دستگاه‌های درگیر با مباحث زنان هستند؛ اعم از وزارت ورزش و جوانان، وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، و... نمایندگان قوه قضاییه، قوه مقننه و دو نماینده که به طور خاص که رییس‌جمهور تعیین می‌شوند. همچنین برخی از مراکزی که در دل قوه قضائیه و مجریه و مقننه نمی‌گنجد ولی در ارتباط با زنان و خانواده به شدت تأثیرگذاری دارند مثل حوزه‌های علمیه، بسیج، صدا و سیما و... هم در شورا نماینده دارند.

بنابراین این شورا یک ماهیت فراقوه ای دارد و با توجه به ترکیب اعضا کاملا تخصصی است و ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف فعال در حوزه زنان و نیز تعیین سیاست‌های مورد نیاز کشور در مبحث زنان و خانواده از مهم ترین مسئولیت های این شورا است.

عملکرد شورای زنان و خانواده و نهادهای مرتبط با حوزه زنان در یک دهه گذشته از نگاه خانم دکتر فرشته روح افزا:

آنچه بعد از انقلاب در حوزه زنان و خانواده مطرح می شود این است که زنان چه رشدی بعد از انقلاب کردند؟ قبل از انقلاب خانم­ ها دانشگاه می ­رفتند، حضور اجتماعی در محیط ­های کار داشتند و منزوی نبودند اما تحولی که بعد از انقلاب اتفاق افتاد این است که زنان هویت واقعی خود را پیدا کردند.

امام خمینی(ره) می­ فرمایند: «زن انسان ساز است؛ قرآن انسان ساز است.» یک برابری بین قرآن و نقش تربیتی زنان تعریف می ­کنند و در جای دیگر می ­فرمایند: زنان باید در تمام مقدرات جمهوری اسلامی دخالت کنند؛ از کلان تا جزء. ایشان نظرشان این بود که زنان باید دخالت کنند. مقام معظم رهبری هم فرمودند که زنان در راهپیمایی ­های اول انقلاب پیشتاز بودند. یک خاطره دارند ایشان که در جلسه اندیشه­ های راهبردی مطرح کردند که ما می­ خواستیم در مشهد راهپیمایی کنیم زنان پیش قدم شدند و مردان هم خجالت کشیدند و وارد شدند. نقش کلیدی زنان در اوایل انقلاب مشهود بود. خانم های ما هویت و جایگاه خود را پیدا کردند و فهمیدند که نقش تربیتی مهمی دارند.

این اثر تربیتی مختص خانواده نیست و این نقطه ای است که امام و رهبری هم به تاسی از قرآن روی آن دست گذاشته اند .... بلافاصله بعد از انقلاب ما با هجمه‌های زیادی روبرو شدیم بیشترین کشته‌های 17 شهریور زنان بودند. حضور پررنگ خانم‌ها در صحنه‌های انقلاب همراه با فرزندان خردسالشان چشم‌گیر بود.

زنان فهمیدند که هیچ محدودیتی برای حضور شان نیست و می‌شود همه جا با عفاف و حجاب و حفظ شخصیت هویت یافته‌شان حضور موثر داشته باشند. عرصه­ های مختلف که زنان در جامعه بعد از انقلاب حضور یافتند از دانشگاه‌ها و مراکز علمی تحقیقاتی و پزشکی و هنری و فرهنگی و سیاسی فراگیر است.

تغییرات نظام در رابطه با زنان از سال 58 به بعد

دکتر فرشته روح افزا: تغییراتی که در رابطه با زنان از سال 85 به بعد در کشور ایجاد شده است را می توان در سطوح مختلف مورد نظر قرار داد که از جمله مهم‌ترین آن سطح تدوین قوانین و لوایح مرتبط با سیاستگذاری در حوزه زنان و خانواده است. ابتدا یک موضوع رصد می­ شود و بعد روندهای آن پیش بینی می ­شود و بر اساس آن قانون نوشته می ­شود و اجرایی می ­شود. مهم‌ترین مصوبات در سطح شورای فرهنگی اجتماعی زنان و نحوه اجرای آن­ها عبارتند از:

ـ ستاد ملی زن وخانواده آیین‌نامه تشکیل «ستاد ملی زن و خانواده» در جلسه مصوب جلسه 682 مورخ 26/ 11/ 89 و براساس مصوبه 14/ 10/ 89 شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌ تصویب رسیده است.

ستاد ملی زن و خانواده از نظر علمی و فرهنگی در شورای عالی انقلاب فرهنگی است و خروجی این ستاد که کجا باید اجرایی شود و وظایف هر دستگاهی به معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری سپرده شده است و بودجه هم دیده شده و بودجه­ اش تا سال 94 بسته شده بود . این نشان می­دهد که کل موضوعاتی که در ارتباط با زنان و خانواده است (اعم از سلامت، ارتقای شغلی، خانواده، خانه ­داری به عنوان یک شغل و ... ) روی آن کار شده و دسته ­بندی شده و آیین ­نامه ­های آن به طور کامل و کاربردی طراحی شده است و قسمت راهبردها و کاربرد آن به قسمت دولتی ما ابلاغ شده است و مسئولیت آن را معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری به عهده گرفته است.

ما نماینده هایی در شورای عالی انقلاب فرهنگی داریم که از طریق شورا انتخاب می ­شوند. شورایی انتخاب می شوند و قوانین و طرح های مصوب در شورا تدوین شده و به معنای این نیست که همه چیز انجام شده است و دیگر جای کار نداریم. اینها قدم ­های اولیه است که برداشته شده و خلاهای زیادی هنوز هست که باید قدم ­های بعدی هم پیرو اینها برداشته شود.

- قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در مراحل نهایی تصویب در مجلس شورای اسلامی است.

- اعطای مرخصی زایمان و مرخصی شیردهی براساس قوانین و مقررات مربوط و بحث قانون، دو هفته مرخصی زایمان برای همسران (پدرها) درنظر گرفته شده که در بعضی از ادارات اجرایی شده است و هنوز فراگیر نشده است. بحث عاطفی بین زن و شوهر اینجا خیلی بیشتر می شود و این یکی دو هفته در استحکام خانواده خیلی تاثیر دارد.

در خارج از کشور آقایان وقتی همسرانشان دارند بچه بدنیا می­ آورند در کنار همسرانشان هستند و این حمایت عاطفی از همسر در تحکیم روابط زوجین خیلی موثر است.

- تشکیل چهل واحد تعاونی فارغ التحصیلان دانشگاهی و تشکیل چهل واحد تعاونی زنان در شهرستان‌های استان خوزستان پایلوت انجام شده و در بقیه جاها هم در حال اجرایی شدن است.

- بررسی طرح اجرای کامل بیمه زنان خانه دار : یکی از مصوبات بسیار مهم در ارتباط با زنان که آثار و برکات آن برای کل جامعه است، طرح بیمه زنان خانه دار است. در خصوص بیمه زنان خانه دار بررسی ها انجام شد و طرح نوشته شد و به مجلس داده شد ولی هنوز به خاطر عدم تامین بودجه تصویب نشده است. اما این که این موضوع دیده شده و برایش طرح نوشته شده مزایایش خیلی زیاد است. .... « حضرت آقا هم گفته­ اند که خانه ­داری را بیمه کنید.» خانم­ها باید بابت این کار حقوق بگیرند و این در اسلام پیش بینی شده و گفته شده که زن به ازای کار در خانه اجرت‌المثل به او تعلق می‌گیرد. متاسفانه الان نمی­توان این موضوع را در جامعه مطرح کرد چون ممکن است مثل موضوع مهریه مورد سوءاستفاده قرار گیرد. بنابر این اول باید برایش فرهنگ­ سازی کرد. اما اگر خوب اجرا شود یعنی خانم ­های خانه ­دار بیمه شوند و حق بیمه به آنها داده شود این همان اجرت المثل است این امر موجب می شود هزینه طلاق و هزینه کودکان بزهکار،‌ هزینه مشکلات روحی روانی خانم­ ها و هزینه مشاوره­ ها را پایین می­آورد و حتی بر اساس تحقیقات انجام شده قطعا میزان اعتیاد را در جامعه کاهش خواهد داد .....

بنابراین طرح بیمه زنان خانوار با تمام مزایایش گرچه تصویب شده اما به دلیل موانع عمدتا مالی هنوز به طور کامل اجرا نشده است. رهبری در جلسه دوم اندیشه­ های راهبردی بر مطالبه­ گری تاکید کردند و فرمودند: ما خلأ قانونی داریم. بعضی جاها هم قانون وجود دارد ولی به درستی اجرا نمی‌شود.

اجرایی شدن طرح بیمه زنان خانه­ دار، مطالبه مردم و مقام معظم رهبری است

دهه فجر، باید به معنای گشایش باشد. باید نقاط قوت را که می­ گوئیم در کنارش مطالبه ­گری هم داشته باشیم تا قوانینی که مسکوت مانده زودتر اجرایی شود. مسئولین دولت و مجلس و نهادها وعده گشایش بدهند. این ایام بهترین فرصت برای این کار است. 

جمع بندی

آنچه برای ما مهم است و مهم‌ترین دستاورد انقلاب در حوزه زنان می‌تواند باشد؛ هویت‌یابی زنان فارغ از جنسسیت آنان است. زن امروز از زن بودن خودش ناراحت نیست. زن نقش تربیتی خود را پیدا می‌کند. اگر زن در جایگاه خودش باشد موجب ارتقای خود و خانواده‌اش خواهد شد. نتیجه آن؛ نخبگانی است که امروزه در عرصه­ های مختلف علمی؛ فرهنگی و بین ­المللی شاهد آن هستیم.

این باید جزو مولفه ­ها و شاخص ­های مهم بحث ما در حوزه زنان باشد که بدون ارتقای زنان؛ ارتقای جامعه معنا ندارد. آنچه به زن ما نشان داد که تو هستی و جنس دست دوم نیستی و ابزار نیستی و فقط جنسیت تو مطرح نیست بلکه فکر و شعور و استعداد و هنر و توانمندی و تربیت کردنت و همسرداریت و نقش های اجتماعی تو اهمیت دارد. کم نیستند زنان فرهیخته و دانشمند ما که با حفظ حریم یک زن مسلمان معتقد توانسته اند نقش و جایگاه اجتماعی فرهنگی خود را در خانواده به منصه ظهور برسانند و خود الگویی باشند که فرزندان و همسران فرهیخته و کاردان و متعهدی تربیت کنند. اما چه کسی اینها را به این مرحله می رساند جز مادر؟

هیچ مردی هم بدون داشتن فضای آرامش و حمایت عاطفی زن نمی­تواند به جایگاه مهمی در اجتماع برسد. چون قرآن آیه"لتسکنوا" را تصریح کرده است.

مطلع فجر 95 به 96 باید برنامه­ هایی برای جامعه زنان داشته باشد که زنان را به آرامش برساند. نمی­ شود زن را تحت فشار نقش های متعدد و متعارض قرار داد و از او آرامش مطالبه کرد. بنابراین شرایط زندگی و کار برای زن باید تأمین کننده آرامش او باشد تا خانواده و به طریق اولی جامعه آرامش یاید. اگر زن در جامعه تسهیلاتش افزایش یابد می­ تواند چراغ خانه را روشن نگه دارد و وقتی چراغ خانه­ ها روشن باشد چراغ شهر روشن است.

پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر: فریفته هدایتی