چشم انداز روابط واشنگتن -مسکو در دوره ترامپ

        به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما، سرانجام پس از چندماه مناظره و کشمکش بین نهادهای داخلی در امریکا، باراک اوباما رئیس جمهوری این کشور روزجمعه 30 دسامبر 2016 با صدور فرمانهایی مجازاتها و تحریمهای جدیدی را علیه روسیه اعمال نمود که به روشنی روابط دوکشور را وارد مرحله جدیدی ساخته است. واکنش تعجب برانگیز ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در مقابل این اقدام اوباما و موضع دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب امریکا در این زمینه، به پیچیدگی و ابهام بیشتر این شرایط انجامیده است. 

در این مقاله دکتر سیدمهدی حسینی متین، کارشناس مسایل بین المللی ، با اشاره به آخرین تحولات و اقدامات صورت گرفته از سوی امریکا برضد روسیه در هفته اخیر، شرایط کم سابقه کنونی و چشم انداز آتی مناسبات امریکا و روسیه در دوره ترامپ را مورد تحلیل وبررسی قرار می دهد. 

 

       نخستین بار پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری امریکا ژنرال «جیمز کلاپر» مدیر شورای اطلاعات ملی و «چارلز جانسون» وزیر امنیت داخلی این کشور با انتشار بیانیه مشترکی، در 7 اکتبر 2016 اتهاماتی را به روسیه نسبت دادند مبنی براینکه، هکرهای روسی با هدف دخالت در انتخابات واخلال در نظام انتخاباتی امریکا با دستور مقامات ارشد روسیه اقدام به نفوذ در رایانه های دولتی وغیردولتی ایالات متحده کرده اند که هک کردن ایمیل «جان پودستا» رئیس ستاد انتخاباتی خانم کلینتون و انتشار محتوای آن یکی از آنهاست. در همین حال، در رسانه های امریکا گزارشهایی منتشر شد مبنی براینکه، درجلسات توجیهی مدیران جامعه اطلاعاتی امریکا با رهبران کنگره، رئیس اف بی آی درخصوص هدف این اقدامات مداخله جویانه روسیه درانتخابات امریکا مبنی بر کمک به پیروزی ترامپ ابراز تردید کرده است. بعبارتی درحالی که سیا و شورای اطلاعات ملی امریکا معتقدند هدف مقامات روسیه کمک به ترامپ در انتخابات بوده است، اف بی آی در این زمینه به دیده تردید می نگرد. 

از سوی دیگر، «جیمز کومی» رئیس جمهوریخواه «اف بی آی» که در ماه ژوئیه 2016 خاتمه وبسته شدن پرونده مربوط به ایمیلهای هیلاری کلینتون را اعلام کرده بود، دراقدامی سؤال برانگیز در روز 28 اکتبر 206 (10 روز تا انتخابات) اعلام نمود که پرونده ایمیلهای خانم کلینتون را بخاطر قضیه غیرمرتبط دیگر بازگشایی کرده است.

این درحالی بود که شرایط خانم کلینتون در نظرسنجی ها بسیارخوب وپیروزی وی بافاصله زیاد تقریباً قطعی بود. به نظر می رسد این اقدام، آغازگر شرایط مبهم کنونی تلقی می شود. به این ترتیب و بطورطبیعی، ارزیابی اولیه اف بی آی مبنی بر ابراز تردید درخصوص دخالت روسیه در انتخابات به سود ترامپ نیز این فرآیند را تکمیل نمود زیرا شائبه جناحی بودن اقدامات جیمز کومی را بیش از پیش نزد دموکراتها تقویت کرد. 

در اقدامی دیگر پس از انتخابات ، در روز 9 دسامبر 2016 «جان برنن» رئیس سیا با انتشار یک ارزیابی قطعی مدعی شد که این سازمان به این جمع بندی رسیده است که مقامهای روسیه در باهدف کمک به پیروزی دونالد ترامپ نامزد حزب جمهوریخواه و شکست خانم کلینتون نامزد دموکراتها اقدام به مداخله در انتخابات کرده اند. 

 مداخله هدفمند هکرها    

       این بار توضیح رئیس سیا حاکی از جهت دار وهدفمند بودن مداخلات هکرهای روسی بود. 

درنهایت روز 16 دسامبر 2016 «باراک اوباما» رئیس جمهوری امریکا در یک کنفرانس مطبوعاتی اختصاصی درخصوص این موضوع، ابعاد مختلف اقدامات روسیه را تشریح و نظر جامعه اطلاعاتی امریکا را مبنی بر مداخله روسیه برای تأثیرگذاری بر انتخابات را مورد تأیید وتأکید قرار داد واعلام نمود که همانطور که در سپتامبرگذشته در حاشیه اجلاس ایپک به ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه گفته است، این اقدام روسیه بدون پاسخ نخواهد ماند و بزودی مجازاتهایی را علیه روسیه اعمال خواهد کرد. 

براساس قول اعلام شده اوباما، وزارتخانه های خارجه و خزانه داری روزجمعه 30 دسامبر2016 با انتشار چند سند ودستورالعمل، مجازتها و تحریمهای جدیدی را علیه روسیه اعمال و 35 نفر از دیپلماتهای این کشور را نیز اخراج کردند.

سند وزارت خارجه شامل اخراج دیپلماتهای روسی بعنوان عنصر نامطلوب و بسته شدن دوساختمان است و سند وزارت خزانه داری شامل تحریم 7 شرکت و 2 مقام روسی است. درهمین حال، سند سومی نیزباعنوان «گزارش تحلیلی مشترک» (JAR) در 13 صفحه ازسوی وزارت امنیت داخلی، مدیراطلاعات ملی (شامل سیا و15 نهاد دیگر) و اف بی آی منتشر شد که با قاطعیت مدعی هدفمند بودن اقدامات روسیه در انتخابات به سود ترامپ است. 

دراین میان واکنش های مکرر دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب امریکا از اهمیت شایان توجهی برخوردار بوده است.

وی درچند نوبت و به ترتیب واکنشهایی به این مضمون ابراز داشته است: 

«  1 -  این موضوع مضحک است وفکر نمی کنم این اطلاعات (دخالت روسیه در انتخابات) درست باشد؛ 

2- من باور نمی کنم زیرا این اطلاعات سیا دقیق نیست همانطور که اطلاعات این سازمان درمورد سلاحهای کشتارجمعی عراق درست نبود؛ 

3- از اقدام پوتین درخودداری از اقدام متقابل برای اخراج دیپلماتهای امریکایی تمجید نمود وباردیگر پوتین را فردی هوشمند نامید؛

4- این اتهام (دخالت روسیه) خیلی جدی است ومن از سازمانهای اطلاعاتی (سیا واف بی آی) می خواهم که مطمئن شوند. فکر می کنم اگر آنها مطئن نیستند ناعادلانه است زیرا من چیزهایی درمورد هکینگ می دانم که دیگران نمی دانند؛ ومانند آن. »

       اقدام شگفت انگیز رئیس جمهوری امریکا در آخرین روزهای حضور در کاخ سفید در مجازات روسیه شرایط و روند تحولات در روابط امریکا و روسیه را دریکی از پیچیده ترین و ناپایدارترین مراحل تاریخی خود در تاریخ معاصر قرار داده است.

این ناپایداری بگونه ای است که صبح روزجمعه 30 دسامبر 2016 باراک اوباما روسیه را دشمن امریکا می خواند که مستحق مجازات و تحریم است و عصرهمان روز دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب، پوتین رئیس جمهوری روسیه را به عنوان دوست می ستاید. 

در این زمینه ترامپ حتی از این فراتر رفته وبگونه ای موضعگیری کرده است که اعتمادش به پوتین بیش از اعتماد به سازمانها ونهادهای اطلاعاتی 16 گانه امریکاست. 

درخصوص این مجازاتها، نظریات و دیدگاههای متفاوتی بیان شده است که ذیلاً می توان آنها را به چند محور دسته بندی نمود: 

یکم: اوباما وتیم اش از یکسو با اقدامات دیرهنگام اما ظاهراً ضروری خود تمایل دارند میراث سیاست سیاست خارجی و امنیت ملی خود را حفظ وشکست رویکرد خود برای بازسازی روابط با روسیه را که پوتین مسبب آن تلقی می شود بی پاسخ نگذارد، 

دوم، از سوی دیگر، با این مجازتها وسنگ اندازی ها از اقدامات باصطلاح مخرب وغیرقابل پیش بینی احتمالی دونالد ترامپ در آینده بویژه درمورد روسیه پیشگیری نماید، 

سوم، دراین بین واکنش ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه مبنی بر عدم توسل به اقدامات متقابل درجهت اخراج دیپلماتهای امریکایی نیز حرکتی هوشمندانه وحساب شده بود که این اختلافات داخلی در امریکا درخصوص نقش روسیه در انتخابات را تشدید نموده است. 

چهارم، این درحالی است که دونالد ترامپ وتیم اش معتقدند اقدامات اوباما فقط برای بستن دست وی درزمینه های مختلف وجلوگیری از عمل به وعده های انتخاباتی اش صورت می گیرد که انگیزه آن نیز شکست حزب اوباما در انتخابات است. 

ترامپ ومشاورانش نه تنها درصحت ارزیابی نهادهای اطلاعاتی امریکا درمورد دخالت روسیه تردید دارند بلکه آن را اطلاعات نادقیقی می دانند که از هرکسی به غیر از روسیه ساخته است ومی تواند منجر به فاجعه دیگری (مانند قضیه عراق) شود و باید جلو آن را گرفت. 

ضمن اینکه، ترامپ معتقد است اقدامات اوباما برای بستن دست وی برای بهبود روابط با روسیه صورت گرفته است. 

از همه مهمتر تأیید گزارش جامعه اطلاعاتی امریکا درخصوص نقش روسیه به معنای تأیید مخدوش بودن انتخابات وزیر سؤال رفتن مشروعیت قانونی ترامپ بعنوان رئیس جمهوری منتخب خواهد بود. 

لذا این دیدگاههای متضاد در امریکا در شرایط انتقالی ودرحالی که تنها چند روز تا پایان کاردولت کنونی و آغاز بکار دولت جدید باقی است، شرایط مبهم، سیال وپیچیده ای ایجاد کرده است بگونه ای که اختیار از یک دولت با برداشتهای خصمانه نسبت به روسیه درحال انتقال به یک دولت با برداشتهای دوستانه است. 

  

تفاوت های نگاه به روسیه     

      درحالی که اوباما پس از ناکامی درتوسل به سیاست «بازسازی» روابط با روسیه به سیاست «مهار» شوروی (نظریه جرج کنان) دردوره جنگ سرد نزدیک شده است، ترامپ به «الگوی رفتاری رونالد ریگان» می اندیشد و معتقد است که وی با «استراتژی تجاری» (Deal making) خود می تواند با امپراتوری شیطان هم بنشیند وگفتگو نماید وبه توافقاتی برسد که از هزینه های اقتصادی ونظامی رویارویی کنونی امریکا و روسیه بسود هردو کشور و جامعه جهانی بکاهد. 

در مجموع به نظر می رسد اقدامات اوباما برای تحریم روسیه و واکنش سرد وملایم روسیه به آن و درنهایت، انتظار رویکرد متفاوت ترامپ به روسیه بخصوص به رهبری پوتین که نویدبخش شکل گیری «محور پوتین-ترامپ» در دوره جدید است، می تواند سال 2017 را سال تغییر و دگرگونی در مناسبات امریکا و روسیه نماید. از طرفی، چنانچه نهادهای اطلاعاتی امریکا درنشست مشترک هفته آتی خود بتوانند ترامپ را نسبت به ارزیابی خود از نقش روسیه در انتخابات امریکا متقاعد سازند – که بعید است- می توان انتظار داشت که ترامپ بگونه دیگری به روسیه و پوتین فکر کند وهمچنان سنت تاریخی دشمنی با روسیه پس از جنگ جهانی دوم را ادامه دهد. 

اما دست کم به یک دلیل بسیار مهم بعید است چنین وضعیتی بوجود آید و آن این است که، تأیید ارزیابی اطلاعاتی موجود مبنی بر دخالت روسیه در انتخابات به سود ترامپ، به معنای مخدوش بودن انتخابات و زیرسؤال رفتن مشروعیت قانونی موقعیت خود وی بعنوان رئیس جمهوری منتخب خواهد شد که به هیچ روی حاضر به پذیرش آن نخواهد بود.