توسعه ابزار مالی اسلامی ؛ الزام های ورود به دالان های مالی جهان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ؛ با این رویکردها ، کشورمان می تواند به راهبر جهانی توسعه ابزار مالی و حسابداری اسلامی تبدیل شود.
رئیس انجمن مالی اسلامی حاکم شدن رویکرد بین الملی بر سیستم بانکی و بازارهای مالی کشور را ملزم به تحقق پنج عامل می داند .
دکتر علی صالح ابادی مدیرعامل بانک توسعه صادرات می گوید : برخی از اشکالات حوزه بانکی در ایران به موانع و مشکلات ساختاری برمی گردد و بخشی از این مشکلات ساختاری نیز به مسائل اقتصادی و اثار آن بر سیستم بانکی مربوط است.

صالح آباد می افزاید : اصلاحات زیادی بعد از بحران مالی در ساختار بانک های جهان اعمال شده که عقب افتادن سیستم بانکی ایران از این اصلاحات چالش های بسیاری در سیستم بانکی ایجاد کرده است.

در حالی که امروزه در دنیا بازارهای مالی اعم از پول و سرمایه و بیمه بصورت هماهنگ و جامع مدیریت می شوند، ضعف ساختاری و نبود نظارت جامع بر بازارهای مالی یک چالش جدی برای نظام مالی و سیستم بانکی ایران به شمار می آید.

رئیس انجمن مالی اسلامی ایران تاکید می کند : اگر ما میخواهیم از منابع مالی خارجی استفاده کنیم و برای دستیابی به اهداف بالادستی به تامین مالی بین المللی احساس نیاز می کنیم، باید یکی از بسترهای مهم این امر را که امکان دسترسی به بازارهای مالی است بطور کامل فراهم کنیم.

صالح آبادی گفت : حاکم شدن رویکرد بین الملی بر سیستم بانکی و بازارهای مالی کشور را نیازمند تحقق 5 عامل است که وجود موسسات رتبه بندی بین المللی یا استفاده از موسسات رتبه بندی بین المللی در کشوراز ان موارد محسوب می شود.

امروزه بانک ها نمی توانند به سیستم مبادلات جهانی وصل شوند، مگر اینکه از خدمات این موسسات استفاده کنند و رتبه اعتباری خود را توسط این نهادها به ثبت برسانند.

وجود موسسات حسابرسی بین المللی نیز مهم است: نهادها و شرکت های ایران باید بتوانند با این موسسات همکاری کنند؛ به این صورت که حساب های آنها در موسسات حسابرسی بین المللی ارزیابی و تایید شود.

صالح آبادی می گوید : دسترسی به نرم افزارهای روز و بسترهای بین المللی شدن عامل سوم است و یکی از این نرم افزارها سوئیفت بود و سایر نرم افزارها هم به همین شکل باید مورد استفاده قرار بگیرند.

وی درباره عامل 4 یعنی تطابق ساختار بانک ها با استانداردهای بین الملل می گوید : به طور مثال نهادهای مالی و به ویژه بانک ها باید واحد تطبیق داشته باشند. همانطور که اخیراً صورت های مالی داخلی در حال تطبیق با استانداردهای IFRS هستند، حاکمیت شرکتی مطابق با نرم های بین المللی در کشور اجرا شود و عامل 5 حضور نهادهای مالی خارجی در ایران است ، حضور نهادهای مالی به شکل شعب و نماینده این نهادها در کشور باعث توسعه رقابت در سطح نظام مالی ما خواهد شد.

حسابداری اسلامی و همگرایی با ابزار مالی اسلامی

سید علی حسینی عضو هیئت مؤسس انجمن مالی اسلامی ایران هم می گوید : حسابداری اسلامی نیاز جدی بازار های ملی و سرمایه اسلامی است. این نوع حسابداری از سال 1970 به صورت علمی مطرح شده است و با توسعه شفافیت و مفاهیم اخلاقی به تقویت زیربنایی بازار مالی و سرمایه اسلامی کمک می کند.

وی می افزاید : حسابداری اسلامی نوین در مقابل حسابداری مرسوم قرار دارد و توسعه اقتصاد اسلامی و حسابداری اسلامی ، تدوین چارچوب نظری ، تنظیم اصول و قواعد مورد قبول ، نشر مبانی حسابداری اسلامی ازطرق مختلف ، ایجاد ساختارهای رسمی و تربیت نیروی انسانی ، آموزش نظری مبانی حسابداری اسلامی و آموزش نحوه عمل های حسابداری مبتنی برمعارف اسلامی می تواند دورنمای مناسبی را برای این شیوه حسابداری بر پایه واقعیت های دین اسلام ترسیم کند.

حسابداری اسلامی همراه نظام اقتصادی اسلامی و ناشی ازاموزه های قران کریم است که نشان می دهد چگونه یک کسب و کار را در راه مباح و جایز توسعه دهیم و کنتر ل کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) می گوید : همزمان با پیشرفت فرهنگ اسلامی ، نظام اقتصادی اسلامی و تمام فعالیت­های آن نیز گسترش یافت و توسعه و بسط تجارت در داخل و خارج از جهان اسلام موجب ارتقا و بهبود سازوکار حسابداری مورد پذیرش در رابطه با وجه نقد، کالاهای دریافتی و توزیع شده است و این موضوع با معرفی زکات در سال 624 میلادی از اهمیت بیشتری برخوردار شد و نیاز به نگهداری حساب­ها را به منظور محاسبه و پرداخت زکات ضروری کرد.

رئیس کمیته حسابداری و حسابرسی اسلامی انجمن مالی اسلامی ایران در باره توسعه حسابداری اسلامی معتقد است : توسعه حسابداری در دولت اسلامی همراه با زکات بود، بنای رسمی آن با اهداف حکومتی (دولتی) آغاز به کار کرد که شامل حسابداری مربوط به دامداری (با تاکید بر دام و چارپایان) ، ساخت و ساز ، شالیزارهای برنج ، انبار کالا سکه (حسابداری ارز) ، چراگاه­ها و منابع طبیعی و حسابداری خزانه می شود.

مدیرعامل بورس انرژی در ادامه افزود: توسعه و پیاده ­سازی سیستم­های حسابداری در دولت اسلامی از طریق رویه­ های الزام­ آور جهت ثبت رویدادها پشتیبانی می­ شد ، رویدادهای مالی باید به سرعت و به محض وقوع ثبت و گزارش­های دوره ای باید تهیه و با گزارش­های دوره قبل مقایسه شود.

با افول قدرت های اسلامی، اقتصاد اسلامی نیز رو به افول نهاد و جایگاه خود را به نظام مرسوم امروزی که بر تمام اقتصاد جهان چیره و غالب است تقدیم کرد. اما اقتصادهای اسلامی در دوره نوین در کنار اقتصاد مرسوم کنونی شروع به توسعه و پیشرفت کرد و به طور خاص با اسلامی­ سازی (اسلامی­ کردن) برخی کشورها همچون پاکستان و ایران و به طور قابل ملاحظه ای با انتقال ثروت به شرق آسیا پس از افزایش قیمت نفت خام در اوایل دهه 1970 میلادی قوت و شدت بیشتری به خود گرفت.

وی گفت : نیاز به بانکداری اسلامی و نهادهای مالی و به تَبَع آن نیاز به یک سیستم حسابداری که برای این نهادها مناسب باشد قوّت گرفت، برای مثال سیستمی که دستیابی به اهداف تطابق با شریعت را در خود جای داده باشد. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری یافت که حسابداری مرسوم قادر به رفع احتیاجات موسسات و نهادهای مالی اسلامی در زمینه مسئولیت­های اقتصادی-اجتماعی خود مطابق با موازین شریعت نبود. اولین نوشتارها در زبان انگلیسی و در زمینه ادبیات موضوع حسابداری اسلامی را می­توان مربوط به پژوهشگران در سال 1981 میلادی دانست. در آن سال عبدالمجید یک نظریه آزمایشی برای انجام عملیات حسابداری بانک­های اسلامی ارائه کرد.

عضو هیئت مؤسس انجمن مالی اسلامی ایران می گوید که حسابداری اسلامی در بستر نوین خود می­تواند به عنوان فرآیند حسابگری و حسابداری تعریف شود که اطلاعات لازم را به ذینفعان ارائه می­دهد و آن­ها را قادر می کند تا اطمینان یابند نهاد تجاری آنها درعین حال که اهداف اجتماعی-اقتصادی خود را دنبال می­نماید، به­ طور مداوم تحت نظارت قانون اسلامی و شریعت نیز عمل می­کند.

حسابداری اسلامی بر خلاف حسابداری مرسوم با گروه بزرگی از ذینفعان سروکار دارد ( در حالی که حسابداری رایج به دنبال کسب منفعت گروهی خاص (برای مثال یک نهاد مالی به تنهایی) است. در نتیجه حسابداری اسلامی با منافع اجتماع به عنوان یک کُل سروکار داشته و دغدغه جامعه را در سر دارد.
یکی از بزرگترین تفاوت­ها بین نهادهای مالی اسلامی و نهادهای مالی مرسوم (به طور خاص بانک ها) و روشی که حسابداری در آنها متمایز می­شود، می تواند مقایسه ترازنامه­ های آنها باشد. اگر چه صورت­های مالی اسلامی به طور کلی طبقه­ بندی یکسانی همچون صورت های مالی مرسوم ارائه می­دهند امّا در قالب، ذات و مهم­تر از آن هدف، تفاوت و تمایز دارد.

حسابداری اسلامی دارای مبنای مذهبی است در حالی که حسابداری مرسوم بر پایه سکولاریسم است. همچنین حسابداری اسلامی تحت قوانین اسلامی، که ناشی از قرآن و سنّت است عمل می کند اما حسابداری مرسوم تحت قوانین نوین تجارت که برآمده از فرهنگ هستند عمل می­کند. این پایه ­و اساس منجر به ایجاد تفاوت­های دیگری می­شود که «اهداف ارائه اطلاعات» یکی از آن تفاوت­ها است.

حسابداری مرسوم در ابتدا دغدغه ارائه اطلاعات درباره تخصیص بهینه منابع کمیاب دارد امّا حسابداری اسلامی علاوه بر این موضوع دغدغه رعایت اصول شریعت و دسترسی به اهداف اسلامی همچون ابعاد اقتصادی-اجتماعی رویدادهای اقتصادی و معاملات تجاری را نیز در بر می گیرد. به عنوان مثال حسابداری اسلامی به دنبال کسب اطمینان از جلوگیری از وقوع رویدادهای اقتصادی همچون ربا یا بهره نامعقول و بسیار بالا ، غَرر یا عدم اطمینان و میسر یا قمار (شامل انواع قمار) را هم شامل می شود.

نهادهای مالی اسلامی باید از شریعت پیروی کنند، در نتیجه آنها به سیستم حسابداری احتیاج دارند که بتواند این نیاز را پوشش دهد. مشکل این امر در این حقیقت نهفته است که دانشگاهیان فعال در حوزه حسابداری و سایر فعالان با حسابداری اسلامی آشنا نیستند و از نحوه پیاده ­سازی آن در عملیات جاری خود اطلاع کافی ندارند. به همین دلیل است که امروزه رویه­ های حسابداریِ به ­اجرا گذاشته­ شده در بانک­ های اسلامی به طور عمده با فقدان قانون­گذاری روبه­رو هستند و رویه­ های چندگانه­ ای را تولید کرده­ اند.

فردا ؛ رونمایی نخستین جایزه مالی اسلامی

نخستین جایزه مالی اسلامی ، فردا در دومین همایش انجمن مالی اسلامی رونمایی می شود.

انجمن مالی اسلامی ایران با اهداف کاربردی و نظری در حوزه مالی اسلامی در سال قبل تأسیس شد و در حوزه بازار پول، بازار سرمایه، بازار بیمه و حسابداری و حسابرسی اسلامی فعال است و هدف اصلی آن را باید ترویج نظام مالی اسلامی در کشور است.

رویکرد اجرایی این انجمن نیز به آموزش ، پژوهش ، برگزاری همایش ها ، نشست ها و گرد همایی توجه دارد.

در این همایش همچنین جایزه ویژه مالی اسلامی به دو شخص حقیقی و حقوقی داده می شود که در زمینه نشر دانش مالی - اسلامی تلاش بیشتری کرده اند.

همچنین کتاب نخستین همایش نیز منتشر شده عرضه خواهد شد.

سایت انگلیسی زبان انجمن مالی اسلامی نیز فعال شده همچنین کتابخانه انگلیسی این انجمن نیز در این وبسایت بارگزاری شده است.
در بخشی از سایت نیز استفتائات در حوزه مالی - اسلامی در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

در بخش های مالی اسلامی حوزه بورس نیز آنتولوژی یا همان درخت واره ساز و کارها تهیه شده و ویژگی های آن با تمامی جزئیات و شاخ و برگ ها به زودی رونمایی می شود.

ابزار مالی و حسابداری اسلامی و اقتصاد مقاومتی

این تلاش ها و همایش ها باید بتواند به تبیین نظام حسابداری و مالی ویژه اقتصادی بومی و مقاومتی کمک کند و چشم انداز اینده توسعه دانش اقتصادی و

مدیریتی ایرانی اسلامی را فراهم اورد.

برنامه ششم توسعه مهمترین بستر علمی و کاربردی این رویکردها می تواند باشد و باید بر اساس اموزه های اقتصاد ایرانی و اسلامی و هم سنجی با اقتصاد مقاومتی
پیشرفت کند.
به هر حال نظام اقتصادی ایران قرار نیست فله ای شود و با تکیه بر الگوهای ناکارامد و باطل شده غربی ها و فقط بر اساس توصیه های بانک جهانی و صندوق بین المللی پول اداره گردد.

اقتصاد ایران از نظر منابع شایسته ی برترین سطوح منطقه ای و جهانی است و باید از نظر دانش و مدیریت مالی و حسابداری هم به این سطح برسد تا تمام مزیت های منابع محور و سخت در سرزمین ایران با نرم ترین فناوری ها و مزیت ها که بخش مهمی از انها را دانش بومی اقتصاد تشکیل می شد ترکیب شود.
ترکیب بهینه این موارد حتما توسعه یافتگی اقتصاد ایران را تضمین خواهد کرد اما باید ابتدا تعاریف و مفاهیم و ابزار سیاستی و اجرایی و کاربردی را شناسایی کنیم

و سپس انها را در مکان های مناسب و در زمان های مطلوب و با سرعت اثربخش بکار بگیریم.

در ان صورت می توان به اثربخشی برنامه های توسعه از جمله برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی با تمام هیکل ، امیدوار بود در غیر اینصورت باید همچنان در سراب توسعه به انتظار بنشینیم.یکصد سال برنامه ریزی در اقتصاد ایران کافی است تا فرایندهای وسیله و هدف و ابزارهای اقتصادی و سیاستی کالبد شکافی و نوسازی شود.

برنامه ریزان عادت کرده اند همیشه بدون توجه به ابزار، سیاست های ارمانی را تدوین کنند و در انتهای دوره زمانی تعیین شده هم هیچ کس پاسخگوی ناکامی ها و شکست برنامه ها نیست.
باید به این روند هم از نظر علمی و هم از نظر اجرایی و نیز از لحاظ برنامه های مدت دارپایان داده شود که ابزار مالی اسلامی و حسابداری اسلامی و اقتصاد مقاومتی ، مطمئن ترین پاسخ را می دهد.
یادداشت : اسماعیل محمدی