جزایر فالکلند یا مالویناس؟!

جزایر فالکلند (مالویناس) در زبان انگلیسی (Falkland Islands) و در زبان اسپانیایی مالویناس (Islas Malvinas) مجمع‌الجزایری در آمریکای جنوبی است که در اقیانوس اطلس جنوبی قرار گرفته، و مرکز آن شهر "استانلی" است. جزایر فالکلند (مالویناس) در برگیرنده دو جزیره بزرگ و مهم فالکلند شرقی و فالکلند غربی و نزدیک به ۷۷۶ جزیره کوچک است، که روی‌هم‌ رفته ۱۲,۱۷۳ کیلومتر مربع پهناوری دارند و در فاصله ۴۸۳ کیلومتری کرانه‌های شرقی آرژانتین قرار گرفته‌اند. انگلیس از حدود سال 1833 میلادی و از دوره استعمار این جزایر را به نوعی تحت اشغال دارد و آن را جزیی از سرزمین های خود می­داند. طبق آمارهای رسمی این جزایر نزدیک 3000 نفر جمعیت دارد.

پیشینه مناقشه فالکلند (مالویناس)

نزدیک دو قرن از مناقشه انگلستان و آرژانتین بر سر جزایر فالکلند (مالویناس) می گذرد. به طور دقیق تر این مناقشه به سال 1820 میلادی باز می گردد. انگلیس در رابطه با جزایر فالکلند (مالویناس)، ادعا می کند که یک دریانورد بریتانیایی برای اولین بار در سال 1592 میلادی آنجا را شناسایی و تقریباً یک قرن بعد در سال 1690 میلادی اولین انگلیسی بر جزایر مزبور گام نهاده است. مطابق این ادعا اولین استقرار فرانسوی‌ها در مالویناس نیز تا سال 1764 محقق نشده است. این کشور مستعمره فالکلند (مالویناس) را دو سال بعد به اسپانیا واگذار می کند و از آن زمان به بعد مورد اختلاف میان انگلیس و اسپانیا و سپس بین انگلیس و آرژانتین بوده است. طبق برداشت انگلیس، « جان استرانگ» ناخدای انگلیسی اولین کسی بود که در سال 1690 میلادی بر این جزایر خالی از سکنه قدم گذاشت و آنجا را به افتخار « ویسکانت فالکلند» رئیس خود، «فالکلند» نامگذاری کرد.

اما آرژانتین ادعا می‌کند در زمان استقلال این کشور از اسپانیا، جزایر فالکلند (مالویناس) به این کشور تعلق گرفته است. « ماریو پاچو اودونل» مورخ آرژانتینی در تشریح علل تاریخی حاکمیت آرژانتین بر جزایر «مالویناس» معتقد است: پس از انقلاب ماه می سال 1810میلادی، موضوع استقلال آرژانتین مطرح شد؛ در آن زمان جزایر « مالویناس» در اشغال اسپانیا بودند و در زمان انتقال حاکمیت، این جزایر به صورت خودکار به قسمتی از این کشور آمریکای جنوبی تبدیل شدند. در آن زمان جزایر « مالویناس» از لحاظ سیاسی تحت حاکمیت دولت آرژانتین قرار گرفت و این کشور نیز از جزایر مذکور به عنوان محلی برای نگهداری مجرمان خطرناک استفاده می‌کرد. در 2 ژانویه 1833میلادی، ناو جنگی انگلیسی تحت عنوان « کلیو» وارد مرز آبی جزایر « مالویناس» شد. فرمانده این ناو جنگی با ارسال پیامی به رئیس‌جمهور وقت آرژانتین اعلام کرد که به نام پادشاه انگلستان برای تصرف مالکیت جزایر مذکور به منطقه آمده است. دولت وقت آرژانتین تلاش کرد در مقابل این تهاجم ایستادگی کند، اما به علت غلبه نیروهای نظامی انگلیس بر نیروهای آرژانتینی از لحاظ تعداد، ارتش این کشور آمریکای جنوبی تسلیم شد.

جنگ فالکلند (مالویناس)

در سال 1966 آرژانتین و انگلیس برای حل این مناقشه مذاکراتی آغاز کردند که این مذاکرات تا قبل از جنگ فالکلند (مالویناس) تداوم یافت. جنگ فالکلند در روز دوم آوریل سال 1982 میلادی و با حمله نیروهای آرژانتین به نیروهای انگلیسی مستقر در این جزیره آغاز شد و بیش از دو ماه ادامه یافت. نیروهای آرژانتین در مدت کوتاهی موفق شدند جزایر فالکلند (مالویناس) را به تصرف خود در آورند، ولی پس از گذشت دو ماه و اعزام چندین کشتی جنگی و زیردریایی اتمی انگلیسی به منطقه، نیروهای آرژانتین مجبور شدند در 14 ژوئن همان سال، فالکلند (مالویناس) را تخلیه کنند، هر چند که بر حاکمیت خود بر این جزایر همچنان تاکید دارند. در جریان این جنگ 255 نظامی انگلیسی، 649 نظامی آرژانتینی و سه غیرنظامی از ساکنان جزایر فالکلند (مالویناس) کشته شدند.

موفقیت نیروهای انگلیسی در این جنگ باعث تقویت موضع حزب محافظه­کار این کشور تحت رهبری مارگارت تاچر شد و یک سال بعد وی توانست بار دیگر در انتخابات پارلمانی انگلیس پیروز شود. پس از پایان درگیری‌های نظامی، روابط دیپلماتیک دو کشور تا اواخر سال 1989 همچنان قطع بود؛ ولی از اوایل دهه 1990 گفتگوها میان دو کشور آغاز شد و مقرر گردید اختلافات موجود از طرق سیاسی و بر اساس خواست ساکنان جزیره حل و فصل شود.

 گاهشمار تحولات سیاسی انگلیس و آرژانتین

علی ‌رغم بهبود روابط دو کشور در دهه های اخیر، منازعه بر سر این جزایر همچنان ادامه دارد و به مناسبت‌های مختلف باعث تشدید تنش سیاسی میان دو کشور می­شود­ که برخی از این تحولات عبارتند از:

- اعطای امتیاز شهروندی انگلیس به کلیه ساکنان جزایر فالکلند (مالویناس) از سال 1993

- تصویب قانونی در پارلمان آرژانتین مبنی بر مالکیت این کشور بر جزایر فالکلند(مالویناس).

- کشف حوزه نفتی با ارزش در آب‌های شمالی مالویناس و صدور مجوز اکتشاف نفت از سوی دولت انگلیس به شرکت‌های نفتی در آب‌های ساحلی جزایر فالکلند(مالویناس) در سال 2010 و آغاز عملیات اکتشاف و حفاری از سوی شرکت‌های نفتی انگلیسی.

- اعلام دولت محلی فالکلند (مالویناس) در آوریل 2012 مبنی بر برگزاری همه پرسی درخصوص وضعیت سیاسی و حاکمیت آتی این سرزمین در مارس 2013

- برگزاری مراسم سی امین سالگرد جنگ میان انگلیس و آرژانتین در آوریل 2012 ، تظاهرات معترضین آرژانتینی در مقابل سفارت انگلیس در بوئنوس آیرس و صدور بیانیه ها و اتخاذ مواضع تند بعدی مقامات دو کشور علیه یکدیگر در این ارتباط.

- شکایت رئیس جمهوری آرژانتین از انگلیس به سازمان ملل متحد در خصوص اقدامات یک جانبه انگلیس و نظامی ساختن منطقه اطلس جنوبی.

- مخالفت آرژانتین با حضور نظامی انگلیس، صحبت از تحریم کالاهای مستعمره‌های انگلیس و ایجاد محدودیت در تردد و پهلوگیری کشتی‌های حامل پرچم فالکلند و انگلیس در بنادر و آبهای آرژانتین.

- یکی دیگر از اقدامات تحریک‌آمیز مقامات انگلیس، سفر شاهزاده ویلیام نوه ملکه بریتانیا به فالکلند(مالویناس) بود. هر چند وزارت دفاع انگلیس هدف از این سفر را دوره آموزش معمولی خلبانی نوه ملکه عنوان کرده، ولی این اقدام موجب خشم مقامات آرژانتین و مردم این کشور شده است. وزارت امورخارجه آرژانتین در واکنش به این سفر گفت: جای تأسف دارد که انگلیس یکی از اعضای خانواده سلطنتی را با لباس جنگی به مالویناس اعزام می­کند و هم‌زمان کشتی جنگی خود را نیز به آب‌های منطقه می­ فرستد.

- همچنین بریتانیا با اعزام یکی از پیچیده­ ترین ناوهای جنگی خود موسوم به" ای.اچ.ام.اس دانتلس" و یک زیردریایی هسته­ای به آبهای نزدیک جزایر فالکلند (مالویناس) در ژانویه 2012 دست به محاصره دریایی ساکنین این جزیره زد که با واکنش تند دولت آرژانتین روبرو شد. وزیر امور خارجه وقت آرژانتین از دولت انگلیس به دلیل محاصره دریایی مردم آرژانتین انتقاد کرد. "هکتور تیمرمان" گفت: من شاهد این بوده­ام که بسیاری می­گویند که آرژانتین جزایر فالکند را محاصره و متعاقب آن جزیره‌نشینان مالویناس را منزوی کرده است، این در حالی‌است که این گفته از حقیقت خیلی دور است و حقیقت عکس این است؛ کشوری که جزیره فالکلند (مالویناس) را محاصره کرده، انگلیس است.

وی همچنین نامتناسب بودن جمعیت نیروهای نظامی در این جزیره نسبت به مردم عادی را مورد تردید قرار داد و افزود: این جزایر یکی از نظامی­ ترین قلمروها در جهان است و در حالی که هیچ تهدید نظامی واقعی برای این جزایر وجود ندارد، چنین نظامی­ گری­ هایی قابل توجیه نیست.

روزنامه فایننشال تایمز لندن درباره اعزام ناو جنگی بریتانیا نوشت: «تصمیم دولت انگلیس به اعزام ناو «ای.اچ.ام.اس دانتلس» به اقیانوس اطلس جنوبی نشانگر این است که این کشور در آستانه سی امین سالگرد جنگ فالکلند، هیچ چیز را به بخت و اقبال واگذار نکرده است.» این روزنامه افزود: «دیوید کامرون نخست‌ وزیر انگلیس نیز با موضع‌گیری­ های قاطع خود طی ماه‌های اخیر در مورد جزایر فالکلند، دیپلمات‌ها را متعجب کرده است.» ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلیس نیز گفته است: «ما همواره آماده هستیم تا در صورت لزوم از جزایر فالکلند دفاع کنیم، البته این به معنای آن نیست که ما در حال حاضر تهدیدی از سوی آرژانتین نسبت به جزایر فالکلند احساس می کنیم.»

  اهمیت جزایر فالکلند ‏(مالویناس) ‏برای انگلیس

جزایر فالکلند‏ (مالویناس)‏ در جوار قاره جنوبگان و تنگه ماژلان قرار دارد. کارشناسان معتقدند که هدف اصلی انگلیس از اشغال جزایر مالویناس کنترل این تنگه که یکی از پنج تنگه راهبردی جهان است، می‌باشد. انگلیس با تکیه بر حاکمیت خود بر جزایر مالویناس مدعی بخش بزرگی از قطب جنوب و شیلات این منطقه شده است.  وجود منابع نفت و گاز در بخش‌هایی از آبهای ساحلی آن، به موقعیت استراتژیک این جزایر افزوده است و دست یافتن به منابع سرشار انرژی این منطقه باعث شده تا انگلستان به این سلطه باقیمانده از دوران استعمار کهن ادامه دهد. براساس نتایج تحقیقات زمین شناسان، حوزه نفتی واقع در اعماق آبهای شمال جزایر فالکلند (مالویناس) حدود 60 میلیارد بشکه نفت خام ذخیره دارد. با توجه به افزایش نسبی قیمت نفت خام طی سالهای اخیر، کاهش برداشت نفت انگلیس از ذخایر دریای شمال و عدم کاهش متوسط مصرف سوخت‌های فسیلی در انگلیس به واسطه استفاده از منابع انرژی قابل جایگزین، دولت این کشور بیش از پیش درصدد تداوم حاکمیت خویش بر این سرزمین می باشد.

از این رو شرکت انگلیسی « دیزایر پترولیوم» و دیگر شرکت‌ها برای اکتشاف و دستیابی به انرژی در سال 2011 میلادی وارد جزایر فالکلند (مالویناس) شدند.این اقدامات تحریک‌آمیز لندن اعتراضات شدید آرژانتین را به دنبال داشت، به طوری مقامات این کشور رسما علیه انگلیس به سازمان ملل متحد شکایت کردند. علیرغم اعتراضات آرژانتین این شرکت نفتی انگلیسی اعلام کرده است که چهار سال دیگر قادر به استخراج نفت از این منطقه خواهد بود. 

پژوهش خبری صدا و سیما// پژوهشگر: رحیم خجسته

* منابع در آرشیو در دسترس است.