پیامدهای اجرای فاینانس یک میلیاردیورویی چینی‌ها در صنعت مخابرات کشور

محدود شدن بازار تولیدکنندگان داخلی تجهیزات مخابراتی با اجرای فاینانس یک میلیارد یورویی چینی‌ها

پژوهش خبری صدا و سیما: صنعت مخابرات جزء صنایعی است که شاخص سرمایه به اشتغال پایینی دارد بدین معنی که در ازای یک سرمایه گذاری ثابت در صنعت مخابرات تعداد شغل بیشتری نسبت به بسیاری از صنایع دیگر مثل فولاد، سیمان و پتروشیمی و مانند آن ایجاد می شود. در واقع این صنعت به شدت به نیروهای کاری محقق و پژوهشگر نیاز دارد. «کاربر» و «دانش‌بر» بودن این صنعت به‌جای «سرمایه‌بر» بودن آن کمک بسزایی به اشتغال متخصصین درکشور می‌کند. لذا داشتن یک سیاست صنعتی همه‌جانبه جهت توسعه و تقویت توانمندی داخلی در این زمینه، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. با این وجود، شرکت مخابرات ایران که در سال‌های اخیر در زمینه‌ توسعه زیرساخت‌های مخابراتی برنامه‌ جامعی را اجرا نکرده است، پس از برجام، با هدف عقب نماندن از توسعه زیرساخت‌ها به سرعت رایزنی‌هایی با تامین‌کنندگان خارجی برای خرید تجهیزات و خدمات فنی از آنها آغاز کرده است. بطوری که براساس اظهارات داوود زارعیان، سخنگوی شرکت مخابرات ایران در6 ماهه اخیر این شرکت توانسته است با انعقاد قرارداد فاینانس خارجی یک میلیارد یورویی با یک تامین‌کننده بین المللی قطعات و تجهیزات، نیازهای خود را تامین نماید . بنابه گفته سخنگوی شرکت مخابرات ایران، علاوه بر این قرارداد فاینانس، شرکت‌های ایتال‌تل، قزاق‌تل و کی.تی کره جنوبی نیز توافقاتی برای همکاری‌های مشابه با این شرکت داشته‌اند که از جزئیات این توافقات اطلاعی در دست نیست.

اگرچه جزئیات این قرارداد فاینانس رسانه‌ای نشده است اما اطلاعات موجود و اظهارات فعالان حوزه مخابرات حاکی از آن است که این فاینانس خارجی از کشور چین صورت می گیرد و شرکت مخابرات به دنبال توسعه زیرساخت های خود در کشور با خرید تجهیزات مخابراتی از شرکت چینی هوآوی از محل فاینانس یک میلیارد یورویی چین با سود 6 درصد است. درباره این قرارداد نکات زیر قابل ذکر است:

1- امضای این قرارداد باعث نگرانی شدید تولیدکنندگان توانمند تجهیزات مخابراتی در کشور شده است زیرا تصمیم شرکت مخابرات ایران برای توسعه زیرساخت های مخابراتی در کشور می توانست بازار خوبی برای شرکت های توانمند داخلی و رشد و توسعه آنها در حوزه مخابرات باشد؛ بازاری که با این قراداد فاینانس در اختیار چینی ها قرار می گیرد. به عنوان مثال، فرامرز رستگار، رئیس سندیکای صنعت مخابرات ایران در این باره معتقد است که حدود نیمی از تجهیزات مورد نیاز شرکت مخابرات که قرار است تحت فاینانس یک میلیارد یورویی از چین خریداری شود، بخصوص تجهیزات مرتبط با توسعه بستر IP برای شبکه تلفن ثابت و همچنین زیرساخت NGN، قابلیت ساخت در داخل کشور توسط تولیدکنندگان داخلی را دارد و در صورتی که تامین این قطعات از طریق تولیدکنندگان داخلی انجام شود می تواند فرصت بزرگی برای رشد و توانمندی و حتی شکل‌گیری شرکت های جدید و افزایش اشتغال در این بخش باشد.

2- نکته دوم در باره این قرارداد سود بالای فاینانس آن و قیمت‌های غیررقابتی تجهیزات است. در واقع سود 6 درصدی این فاینانس در بین فاینانس‌های خارجی سود بالایی به شمار می رود. ضمن آنکه خرید از یک تامین‌کننده واحد باعث می‌شود در عمل شرکت چینی بتواند براحتی محصولاتش را با قیمت دلخواه و معمولا بالاتر از حد متعارف به کشور بفروشد. لذا به‌نظر می‌رسد قرارداد مذکور حتی از منظر صرفه‌ اقتصادی نیز چندان قابل دفاع نباشد.

3- قرارداد فاینانس، سرمایه‌گذاری خارجی محسوب نمی‌شود و اساساً سرمایه‌گذاری خارجی با فاینانس تفاوت‌های بسیاری دارد. قرارداد فاینانس بدین مفهوم است که یک بانک یا موسسه تجاری خارجی وامی را به‌منظور عملیات معینی به کشور و یا شرکت مشخصی پرداخت کرده و درواقع کنترلی روی هزینه کردن آن ندارد و لذا تعهدی نیز برای به ثمر نشستن طرح نداشته و در سررسیدهای تعیین‌شده‌ای اصل‌ و سود آن را از طرف قرارداد دریافت می‌کند و منافع‌اش با منافع اقتصادی کشور مقصدگره نمی‌خورد.

4- شاید بتوان اصلی ترین دلیل این اقدام شرکت مخابرات را جذابیت فاینانس چینی دانست. اما واقعیت آن است در صورت شفاف‌سازی و تعیین سازوکارهای لازم می توان از سرمایه‌گذاران داخلی برای بخش قابل توجهی از این طرح توسعه استفاده نمود. همچنین بسیاری از سازندگان داخلی تجهیزات مخابراتی می توانند ضمانت‌های کافی را برای تولید تجهیزات و انجام تعهدات لازم بدهند.

جمع بندی:

صنعت مخابرات یکی از صنایع کلیدی و مهمی است که می تواند موتور محرکی برای توسعه اقتصاد دانش بنیان، کمک به رشد اقتصادی و اشتغال متخصصان در کشور باشد. بنابراین به نظر می رسد شرکت مخابرات ایران نیاز است در گام اول با شفاف‌سازی و همکاری با تشکل‌های بخش‌ خصوصی، زمینه لازم برای حضور پررنگ‌تر سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان داخلی در امر توسعه زیرساخت‌های مخابراتی در کشور را فراهم نماید. با توجه به اینکه ایجاد اشتغال و خروج از رکود یکی از اولویت‌های اقتصادی فعلی کشور محسوب می شود و همچنین با عنایت به مرسوم بودن استفاده از بازار تقاضای داخلی برای رشد صنایع در کشورهای مختلف، انتظار می رود که مسئولین شرکت مخابرات ایران از این فرصت برای توسعه شرکت‌های مخابراتی داخلی و ایجاد اشتغال استفاده نمایند.