چیستی روابط آنکارا و تل آویو و مسئله ایران

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما، روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال نوشت: مقامات آمریکایی بر این باورند توافق ترکیه و اسرائیل به این جهت حاصل شده است که دو طرف افزون بر منافع اقتصادی و امنیتی مشترک، ضرورت مانع شدن از گسترش جنگ سوریه و نظارت بر فعالیتهای ایران در منطقه را مد نظر داشته باشند.

این روزنامه در مطلبی به قلم ند لوین نوشت: اسرائیل و ترکیه پس از شش سال خصومت تصمیم گرفته اند روابط کامل دیپلماتیک را از سرگیرند که این اقدام زمینه را برای آغاز مجدد همکاری این دو متحد آمریکا و کاهش محاصره نوار غزه توسط اسرائیل فراهم می کند. مقامات اسرائیلی و ترکیه ای اواخر روز یکشنبه اعلام کردند در مذاکرات رم به توافقی دست پیدا کرده اند که روز دوشنبه در بیت المقدس و آنکارا به طور عمومی اعلام خواهد شد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل برای دیدار با جان کری وزیر امور آمریکا و گفتگو در خصوص این توافق در رم حضور داشت.

تلاش برای آشتی بین ترکیه و اسرائیل در حالی صورت گرفته است که تهدیدهایی برای هر دو طرف وجود دارد. ترکیه و اسرائیل با جنگ سوریه در مرزهای خود، ظهور گروه افراطی دولت اسلامی(گروه تکفیری صهیونیستی داعش) و آنچه بسیاری از دولت های منطقه خط مشی نظامی و سیاسی تهاجمی ایران توصیف می کنند، روبرو هستند.

این توافق به کنترل های شدید اسرائیل بر مرزهای غزه که تحت اداره حماس قرار دارد پایان نمی دهد. این کنترل های شدید از سال دو هزار و هفت برای کنترل نظامی حماس به اجرا در آمده و ترکیه خواستار لغو این محدودیتهاست. در عین حال، ترکیه در مصالحه ای که به چند ماه بن بست پایان داد،  اجازه می یابد از طریق بندر اسدود  کمک هایی به غزه ارسال کند.

ترکیه همچنین اجازه خواهد داشت یک بیمارستان دویست تختخوابی، نیروگاههای جدید، ساختمانهای مسکونی و دیگر تاسیسات زیر بنایی به شدت مورد نیاز را در نوار جنگ زده غزه احداث کند.

یک مقام ارشد ترکیه گفت اسرائیل همچنین این امکان را برای ترکیه فراهم خواهد کرد تا اجرای طرح های مهم توسعه ای را در کرانه غربی رود اردن آغاز کند.

کرانه غربی از سرزمین های فلسطین است که کنترل مرزهای آنجا نیز در اختیار اسرائیل قرار دارد. یک مقام اسرائیلی گفت علاوه بر این، ترکیه و اسرائیل روابط نظامی و اطلاعاتی برقرار می کنند. روابط نظامی و اطلاعاتی ترکیه و اسرائیل در دهه های هزار و نهصد و نود و اوایل دهه دو هزار افزایش یافته بود.

روابط ترکیه و اسرائیل سال دو هزار و ده قطع شد. ده شهروند ترکیه و یک آمریکایی ترک تبار در زمان حمله کماندوهای اسرائیلی به یک کشتی ترکیه ای کشته شدند. این کشتی حامل فعالانی بود که سعی داشتند با شکستن محاصره غزه، از طریق دریا وارد نوار غزه شوند.

نتانیاهو در پی در خواست باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا سال دو هزار و یازده با تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور فعلی ترکیه از وی عذرخواهی کرد. مذاکرات جدی برای پایان دادن به اختلافات اواخر سال گذشته آغاز شد. این مذاکرات به تشویق آمریکا ولی بدون مداخله مستقیم این کشور برگزار شد. 

مقامات آمریکایی گفتند این توافق در نهایت به این دلیل حاصل شد که ترکیه و اسرائیل متوجه شدند منافع اقتصادی و امنیتی دارند. ضرورت مانع شدن از گسترش جنگ سوریه و نظارت بر فعالیت ایران در منطقه از جمله این منافع است.

در حالی که ترکیه و اسرائیل تعداد معدودی متحد در منطقه دارند، هر دو تلاش می کنند به هم نزدیک شوند. روابط نزدیک ترکیه با روسیه نیز ماه نوامبر قطع شد زمانی که ترکیه یک فروند بمب افکن روسیه را که نزدیک مرز ترکیه در حال بمباران نیروهای مخالف اسد بود سرنگون کرد.

مذاکرات اسرائیل و ترکیه پس از تیرگی روابط آنکارا با مسکو - یکی از بزرگترین شرکای تجاری آنکارا _ آغاز شد. ترکیه از آن زمان درصدد تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود و نیز کاهش وابستگی به گاز روسیه بوده است.

ترکیه و اسرائیل در زمان مذاکرات خود در خصوص پیشنهاد احداث یک خط لوله صحبت کردند. این خط لوله گاز اسرائیل را به ترکیه و از آنجا به اروپا منتقل می کند. این طرح جزو توافقی که روز دوشنبه اعلام می شود نیست. در عین حال، پیش بینی می شود مذاکرات در مورد احداث این خط لوله ادامه یابد.

اسرائیل نیز به نوبه خود مدتی مدید منزوی بوده است. این انزوا ناشی از محاصره غزه و نیز بی میلی تل آویو به مذاکره در مورد توافقی بوده است که به فلسطینی ها امکان خواهد داد کشور خود را تاسیس کنند. با این حال، اسرائیل بارها از طریق میانجی ها تلاش کرده است مانع درگیری با حماس شود. اسرائیل از سال 2014 هیچ میانجی نداشته زیرا روابط مصر و حماس تیره شده است.

اوفرا بنگیو Ofra Bengio محقق ارشد در مرکز مطالعات آفریقا و خاورمیانه دایان و استاد دانشکده « تاریخ خاورمیانه » در دانشگاه تل آویو گفت :« ترکیه که به حماس اجازه داده است در خاک این کشور دفتر داشته باشد، اکنون در موضعی قوی برای ایفای نقش یک میانجی قرار دارد.»

مقامات ترکیه تلاش کرده اند بین ابراز همبستگی با فلسطینی ها و تلاش ها در جهت اعمال نفوذ بر سرنوشت غزه توازن برقرار کنند.

مقامات اسرائیلی گفتند مقامات ترکیه ای به آنها اعلام کرده اند به غیر از این توافق، کاری انجام نخواهند داد که موجب شود حماس به اجرای برنامه ریزی یا هدایت  فعالیت نظامی بر ضد اسرائیل بپردازد. مقامات ترکیه ای گفتند این توافق به حماس اشاره ای نمی کند. مقامات ترکیه ای گفتند هیچ قولی برای مهار کردن حماس را تایید نمی کنند.

حماس از وارد شدن به مذاکرات سازش با اسرائیل خودداری و از سال 2008 تاکنون سه بار با اسرائیلی جنگ کرده است.

اردوغان روز جمعه در استانبول با خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس دیدار کرد تا رئوس این توافق را به اطلاع وی برساند. مقامات ترکیه ای گفتند اردوغان به مشعل اطمینان خاطر داد آنکارا با وجود دست برداشتن از درخواست خود مبنی بر پایان یافتن محاصره غزه، به حمایت از فلسطینی ها ادامه خواهد داد. 

احمد یوسف از مقامات حماس به خبرگزاری معان فلسطین گفت:« اردوغان به حماس اعلام کرد هر کاری ممکن بوده برای لغو یا کاهش این محاصره انجام داده است.»

پیش بینی می شود افزایش دسترسی ترکیه به غزه موجب اجرای طرح های مهمی شود.

نامیک تان سفیر پیشین اسرائیل در آمریکا و از اعضای هیئت مدیره شرکت ساختمانی  STFA Investment گفت :« ما آماده رسیدگی به همه مشکلات غزه از جمله مشکلات مسکن، زیر ساخت ها، آب و برق هستیم.»

سولی اوزل استاد دانشگاه قدیر هاس استانبول گفت:« این وضع به ترکیه امکان می دهد اعلام کند دست کم محاصره فلسطینی ها در غزه را کاهش داده است و به این شکل وجهه خود را در منطقه بهبود دهد.»

در عین حال، کادر رهبری ترکیه مجبور است در بحبوحه مخالفت های مردم با اسرائیل، به پیامدهای داخلی این موضوع در ترکیه نیز رسیدگی کند.

اوگور یلدریم یکی از وکلای خانواده های کشته شده در حمله اسرائیل روز یکشنبه گفت موکلانش اگر اجازه نیابند پرونده ها بر ضد اسرائیل را پیگیری کنند، از دریافت غرامت خودداری خواهند کرد.