آیا تیغه تحریم ها ضد روسیه، همچنان تیز است؟

          به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما ، بلوک غرب به رهبری آمریکا به منظور فشار بر روسیه با همراهی اتحادیه اروپا و دیگر شرکای خود ، تحریم های گسترده اقتصادی و مالی را در مورد روسیه اعمال کرده است.

 دکتر سید رضا میرطاهر - کارشناس مسایل بین المللی ، در این مقاله به دلایل واهداف ،زمینه های تحریم مسکو و ژئوپلتیک اختلافات روسیه با اتحادیه اروپا وآمریکا می پردازد.

    

         در جدید ترین اقدام در این زمینه ، شورای اروپا از تمدید تحریم های روسیه خبر داد .این شورا در بیانیه ای اعلام کرد اتحادیه اروپا روز جمعه 28 خرداد طی نشستی با حضور نمایندگان کشورهای عضو این اتحادیه رسما تحریم هایی را که پس از الحاق جزیره کریمه به روسیه در سال 2014 علیه این کشور اعمال کرده بود را به مدت یک سال و تا 23 ژوئن 2017 تمدید کرد . تحریم های اتحادیه اروپا علیه روسیه شامل ممنوعیت سرمایه گذاری و واردات محصولات از شبه جزیره کریمه به این اتحادیه نیز می شود. اتحادیه اروپا و آمریکا از سال 2014 بر سر وقایع اوکراین و این اتهام که مسکو در امور داخلی این کشور دخالت می کند ، مجموعه تحریم های ضد روسی وضع کرده اند که با اقدام متقابل روسیه مواجه شده است . 

این در حالی است که در اقدامی بر خلاف رویه کنونی اتحادیه اروپا ، ایتالیا اقدام به گسترش روابط تجاری واقتصادی با روسیه کرده است .در این راستا "ولادیمیر پوتین"رئیس جمهوری روسیه در پایان مذاکره با "متئو رنتزی" نخست وزیر ایتالیا اعلام کرد که در حاشیه همایش بین المللی اقتصادی سن پترزبورگ ،چندین قرارداد همکاری اقتصادی به ارزش تقریبی یک میلیارد و 300 میلیون یورو بین دو کشور امضا شده است. به گفته پوتین ،روسیه و ایتالیا در صدد فعال سازی روابط در زمینه بازرگانی و مبادلات تجاری هستند.

به نظر می رسد بین اقدام ایتالیا در گسترش روابط اقتصادی با روسیه با اقدام اخیر شورای اروپا در زمینه تمدید تحریم روسیه تناقض آشکاری وجود دارد .دلیل این مساله را می توان اختلاف منافع کشورهای اتحادیه اروبط در زمینه ادامه یا پایان تحریم ها علیه مسکو دانست. در واقع اکنون در باره اعمال تحریم ها علیه روسیه  دو دیدگاه در داخل این اتحادیه وجوددارد.یک دسته از کشورها بویژه آنهایی که دارای روابط نزدیکی با آمریکا هستند هوادار ادامه تحریمها علیه مسکو تا زمان تسلیم روسها در قبال خواسته های غرب در باره اوکراین هستند . در راس این کشورها انگلیس قرار دارد که به عنوان متحد استراتژیک آمریکا محسوب می شود.در رده های بعدی کشورهای شرق اروپا بویژه جمهوری های سه گانه بالتیک ، لهستان ، چک ، اسلواکی و رومانی قرار دارند که آنها نیز با توجه به خصومت دیرینه با روسیه خواهان ادامه تحریم ها علیه مسکو هستند. با این حال دسته دیگری از کشورهای اتحادیه اروپا که تا قبل از بحران اوکراین روابط گسترده تجاری و اقتصادی با روسیه داشته اند و به دلیل کاهش یا قطع این روابط متحمل زیانهای مالی و اقتصادی زیادی شده اند ، اکنون خواهان کاهش یا لغو تحریمها علیه روسیه هستند. در راس این کشورها آلمان قرار دارد که قبلا بزرگترین شریک تجاری روسیه در اتحادیه اروپا بود. در رده های بعدی کشورهایی مانند ایتالیا ، اسپانیا ، یونان ، قبرس ،مجارستان ، اسلوونی ، کرواسی و مانند آنها قرار دارند که خواهان تجدید نظر در سیاست کنونی در قبال مسکو هستند. در واقع این کشورها ناچار شده اند در همنوایی با اتحادیه اروپا با اعمال بسته های تحریمی علیه روسیه موافقت کنند، اما در عین حال از نگاه آنها ادامه این روند توجیه ناپذیر است .

      این در حالی است که آلمان در راس کشورهای مخالف تحریمها بدنبال آن هستند تا به هر ترتیب ممکن مقدمات لغو تدریجی تحریم ها علیه روسیه را فراهم کرده و بار دیگر در بازار پرسود روسیه حضوری پر رنگ پیدا کنند. در این راستا مقامات آلمانی اعلام کرده اند که در صورت مشاهده پیشرفت قابل توجه روسیه در اجرای مفاد توافقنامه مینسک و نه اجرای کامل آن، خواستار راه اندازی یک مکانیزم گام به گام برای لغو تحریمهای روسیه هستند، هر چند که در حال حاضر برلین چنین پیشرفت محسوسی را از جانب روسیه مشاهده نکرده است. اما بقیه کشورها بویژه ایتالیا که اکنون درگیر وضعیت سخت اقتصادی است اساسا این گونه شروط را مطرح نکرده و عملا با انعقاد توافقنامه های جدید اقتصادی وتجاری با مسکو ، روند لغو تحریمها علیه روسیه را آغاز کرده اند. می توان انتظار داشت که این اقدام ایتالیا با انتقاد دیگر اعضای این نهاد اروپایی بویژه متحدان آمریکا مواجه شود که آن را به مثابه نقض تصمیمات اتحادیه اروپا تلقی می کنند.

          برخلاف اختلافات بین کشورهای اتحادیه اروپا در زمینه تحریم روسیه ، در حال حاضر رویکرد غالب در اتحادیه اروپا ،ادامه تحریم ها علیه روسیه است. کما اینکه ژان کلود یونکر رئیس شورای اروپا  قبل از سفراخیر خود به مسکوتاکید کردکه این سفر موجب لغو تحریم های اتحادیه اروپا علیه روسیه نخواهد شد. یونکر با تکرار موضع اعلام شده در اجلاس اخیر گروه-7 در ژاپن اعلام کرد که تا زمانی که توافقنامه مینسک اجرا نشود، تحریم های روسیه به شکل کنونی خود باقی می مانند. 

         اتحادیه اروپا نیز هم راستا با آمریکا  اعلام کرده که شرط برداشتن تحریم ها علیه روسیه ،اجرای کامل مفاد توافقنامه مینسک -2 است که در فوریه 2015 امضا شده است. کما اینکه کما اینکه پترو پوروشنکو رئیس‌جمهوری اوکراین در اوایل نوامبر 2015 در مذاکره با ژان کلود یونکر رئیس کمیسیون اروپا ، از وی خواست تا کشورهای اروپایی درباره ادامه تحریم ها علیه روسیه به صورت متحد و یکپارچه عمل کنند. بدین ترتیب روابط روسیه و اتحادیه اروپا کماکان در محاق باقی مانده است. درواقع اتحادیه اروپا هم راستا با سمت گیری غرب در قبال روسیه ،مصمم به مقابله با سیاستهای روسیه است و به همین جهت از حربه تحریم برای تضعیف روسیه استفاده می کند.البته بهانه رسمی اعمال تحریم های گسترده اتحادیه اروپا در کنار آمریکا و برخی دیگر از کشورهای بلوک غرب  مانند ژاپن ،کانادا و استرالیا علیه روسیه ، بحران اوکراین و موضع گیری مسکو در زمینه حمایت از مخالفان جدایی طلب در شرق اوکراین است، اما روسیه این اتهام را رد می کند.در مقابل مسکو در مقابل فشارهای تحریمی غرب تسلیم نشده و کماکان بر موضع خود در قبال اوکراین تاکید می کند و در عین حال به اعمال تحریم های متقابل علیه اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای بلوک غرب مبادرت کرده است. ادامه چنین رویکردی صرفا باعث افزایش بدبینی و تنش بین روسیه وغربی ها شده و مسکو را وادار کرده تا رویکرد کلی خود در قبال غرب از جمله اتحادیه اروپا که تا قبل از بحران اوکراین شریک تجاری اول روسیه محسوب می شد را تغییر دهد. 

در واقع قبل از گسترش بحران اوکراین و در دوره طلایی روابط روسیه و غرب ، مسکو تعاملات قابل توجه اقتصادی ،تجاری ، مالی وحتی نظامی وتسلیحاتی با شرکای اروپایی خود برقرار کرده بود .با این همه بحران اوکراین و تنش فزاینده بین دو طرف بر سر اوکراین باعث شد تاروابط مبتنی بر همکاری و شراکت روسیه و اتحادیه اروپا به روابطی واگرایانه و مبتنی بر بدبینی تبدیل شود. 

         این رویکرد اروپاییها برای آنها زیانهای مالی هنگفتی را بدنبال داشته است.البته در این میان باید به نقش منفی دولت غربگرای اوکراین که در راستای افزایش تنش ها بین مسکو وبروکسل تلاش می کند باید اشاره کرد. بدین ترتیب باید انتظار داشت که سیاست اروپایی ها در چارچوب خط مشی کلی  غرب مبنی بر تداوم فشارها به روسیه کماکان ادامه یابد.

با این حال  هیچ نشانه های از عقب نشینی مسکو و یا تغییر رویکرد آن در قبال بحران اوکراین بچشم نمی خورد.پرسش این است که  بروکسل تا چه زمانی قصد دارد که رویکرد کنونی خود را در قبال مسکو علیرغم مخالفت برخی اعضای اتحادیه اروپا با ادامه سیاست کنونی در قبال روسیه ادامه دهد. در واقع اتحادیه اروپا اکنون در قبال مسایل امنیتی و دفاعی از جمله بحران اوکراین به تبعیت کامل از سیاست واشنگتن پرداخته است که مسلما عواقب نا مطلوبی برای این اتحادیه بدنبال خواهد داشت.

      باراک اوباما در اواسط اسفند 1394 با استفاده از اختیارات خود، تحریم های مرتبط به دخالت های روسیه در اوکراین را برای یک سال دیگر تمدید کرد. در بیانیه کاخ سفید با بیان اینکه اقدامات روسیه در اوکراین، تهدیدات بی سابقه و غیرمعمولی را متوجه امنیت ملی آمریکا کرده است، بر تمدید تحریم های روسیه تاکید شد.رییس جمهوری آمریکا با اعمال تحریم بر مقامات ارشد روسیه و دیگر شخصیت های حقیقی و حقوقی این کشور و شرکت ها در ارتباط با دولت روسیه، آنها را از سفر به آمریکا و سرمایه گذاری در این کشور منع کرد.
اعمال تحریم های آمریکا علیه روسیه از مارس 2014 و در پی الحاق کریمه به روسیه صورت گرفته است. در واکنش به این مساله وزارت خارجه روسیه در بیانیه ای تمدید تحریم های ضدروسی از سوی آمریکا را تقبیح کرد و اعلام کرد که وقت آن رسیده است که واشنگتن بی فایده بودن سیاست های تحریمی خود و خطر سیاست رویارویی با روسیه را بپذیرد.روسیه در عین حال بر حق خود برای دادن پاسخ به این اقدامات امریکا مطابق با منافع اش تصریح کرد.

 اقدام تحریمی جدید آمریکا علیه روسیه، به معنای عزم غرب برای ادامه فشارهایی است که ظرف دو سال گذشته برای به زانو در آوردن مسکو در قضیه اوکراین اعمال شده است. غربی ها مصمم هستند به هر نحو ممکن با روسیه به تقابل پرداخته و به همین جهت از حربه تحریم برای تضعیف هر چه بیشتراین کشور استفاده می کنند. بهانه رسمی اعمال تحریم های گسترده آمریکا به همراه اتحادیه اروپا و برخی دیگر از کشورهای بلوک غرب  مانند ژاپن ،کانادا و استرالیا علیه روسیه ، بحران اوکراین و موضع گیری مسکو در زمینه حمایت از مخالفان در منطقه دونباس( لوهانسک و دونتسک )در شرق اوکراین است. کاخ سفید همواره لغو تحریم ها علیه روسیه را به پایبندی کرملین به توافقات مینسک منوط کرده است، در بخشی از توافقنامه مینسک، از روسیه خواسته شده است در بازپس گیری مناطق تحت اشغال جدایی طلبان و برگزاری انتخابات محلی در آن مناطق به دولت اوکراین کمک کند.باراک اوباما به بهانه حمایت مسکو از جدایی طلبان اوکراین و مسلح کردن آنها که واشنگتن از این اقدام به عنوان جنگ پنهان یاد می کند، تحریم های خود علیه روسیه را بیشتر کرده است. 

        در مقابل مسکو در مقابل فشارهای تحریمی غرب تسلیم نشده و کماکان بر موضع خود در قبال اوکراین تاکید می کند و در عین حال به اعمال تحریم های متقابل علیه اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای بلوک غرب مبادرت کرده است.البته در این میان آمریکا نقش اصلی را در تشویق به ادامه این روند ایفا می کند.
در مجموع آمریکا به عنوان سردمدار غرب ، رویکرد خصمانه ای را علیه روسیه در ابعاد مختلف در پیش گرفته  و اقدامات همه جانبه ای را برای اعمال محدودیتهای مختلف علیه مسکو با یاری متحدان اروپایی و غیر اروپایی خود صورت داده است.این اقدامات عرصه های سیاسی ، دیپلماتیک ، اقتصادی وتجاری وامنیتی و نظامی در بر می گیرد هدف آمریکا در بعد اقتصادی این است که با اعمال انواع تحریمها و  با تضعیف مداوم اقتصاد روسیه در نهایت کرملین را وادار کند تا علاوه بر پذیرش شرایط مد نظر غرب در زمینه حل بحران اوکراین ، دست مسکو را از دیگر نقاط مانند سوریه نیز کوتاه کند. مقابله واشنگتن با مسکو به تحریم اقتصادی خلاصه نشده است.در واقع آمریکا تلاش می کند از راههای دیگری از جمله کاهش در آمد نفتی روسیه از طریق اعمال مکانیزم هایی برای کاهش مداوم بهای نفت ،مسکو را تحت فشار قرار داده و آن را بیش از پیش تضعیف نماید.طبق گزارشها در سال 2015 زیان روسیه از محل کاهش بهای نفت بیش از صد میلیارد دلار بوده و با ادامه این روند باید در سال 2016 شاهد ادامه کاهش در آمدهای نفتی اش باشد.البته مسکو در مقابل فشارهای تحریمی غرب تسلیم نشده و کماکان بر مواضع خود در قبال مسائلی مانند بحران اوکراین و بحران سوریه تاکید می کند.

بدین ترتیب ظاهرا واشنگتن به این جمع بندی رسیده که چاره ای جز ادامه سیاست کنونی خود یعنی گسترش تحریم ها علیه روسیه ندارد. با این حال ادامه چنین رویکردی صرفا باعث افزایش بدبینی و تنش بین دو کشور شده و روسیه را وادار کرده تا رویکرد کلی خود در قبال غرب از جمله آمریکا را تغییر دهد.

      تمدید تحریم های غرب علیه روسیه را می توان نوعی جنگ اقتصادی علیه مسکو دانست .هدف این جنگ ، تضعیف اقتصاد روسیه ، ایجاد تنگناهای  مالی  برای کرملین ، افزایش نارضایی داخلی در روسیه و در نهایت وادار کردن مسکو به پذیرش شرایط مد نظر غرب است.غربی ها در عین حال برای دستیابی به اهداف خود ، جنگ روانی را نیز علیه روسیه گسترش داده و مدام ضمن تحقیر این کشور، آن را بمنزله تهدیدی بزرگ برای امنیت جهانی قلمداد می کنند.
هدف از این اقدامات نمایش روسیه به عنوان یک کشور تجاوزگر و خطرناک است که ادعاهای ارضی علیه اروپای شرقی دارد و به هیچ وجه قابل اعتماد نیست تابدین ترتیب اقدامات خصمانه غرب علیه روسیه توجیه شود. دلیل این مساله مخالفت روسیه با سلطه گرایی غرب  است ، مسکو ارزش های غربی را که به مثابه ارزش هایی جهان شمول تبلیغ می شوند قبول نداردو خواهان احترام به قواعد بین المللی از جانب غربی ها است. در واکنش به کارزار رسانه ای و تبلیغاتی غرب ، روسیه توپ را به زمین غربی  انداخته  و آنها را به تلاش برای سلطه گری بر جهان و تحمیل ارزش های خود متهم کرده است.