ایالت های آمریکا حاضر به لغو تحریم های ایران نیستند

وزارت امور خارجه آمریکا به تازگی با مسئولان هر یک از ایالت های این کشور تماس گرفت و خواستار همکاری آنان برای تجدیدنظر در تحریم های ایران شد اما این تلاش ها شروع خوبی نداشته است. 

چالش غافلگیرکننده در اجرای توافقنامه ایران: تحریم هایی که در سطح ایالتی اعمال شده است

توافق تاریخی موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) که تابستان گذشته بین ایران و گروه پنج به علاوه یک به دست آمد، به این معناست که ایران سلاح هسته ای تولید نخواهد کرد. هرگز پیش از این هیچ کشوری مانند ایران، که پذیرفته است به جهان اطمینان دهد همه فعالیت های هسته ایش با اهداف صلح آمیز غیرنظامی صورت می گیرد، چنین محدودیت های شدید و نظارت بر برنامه هسته ای خود را قبول نکرده بود. این توافق در صورت اجرای کامل، موفقیت بزرگی محسوب می شود - موفقیتی که هم مانع از جنگ با ایران می شود، و هم با کاهش تحریم ها موجب تقویت تجارت بین المللی می شود، چرا که همگرایی تدریجی ایران به سوی بازارهای جهانی را در پی دارد. 

اجرای رسمی این توافقنامه ماه ژانویه و پس از آن آغاز شد که آژانس بین المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهدات هسته ای خود از جمله محدود کردن غنی سازی اورانیوم را تایید کرد. آمریکا تحریم های اقتصادی مرتبط با هسته ای را لغو کرد و این کار را با رفع تحریم های ثانویه علیه نهادهای خارجی که خدمات تجاری، بانکی و بیمه ای و خدمات دیگر در اختیار ایران قرار می دهند شروع کرد. به موجب برجام، کشورها هم اکنون مجاز به مبادلات تجاری با ایران در بخش انرژی، کشتی سازی، خودروسازی، و بخش خدمات مالی هستند، در حالی که پیش از این، مجاز به چنین کاری  نبودند. با وجود این، آمریکا بیشتر تحریم های یک جانبه خود را علیه ایران به خاطر پیشینیه حقوق بشر این کشور و حمایت از تروریسم حفظ کرده است. همین مسئله موجب محدودیت قابل توجه شرکت های آمریکایی برای مشارکت در اقتصاد ایران شده است. 

مدیریت موفقیت آمیز بخشی از برجام که مربوط به تحریم هاست، مستلزم حفظ پایبندی سیاسی و تدبیر دولت آمریکاست. لغو تحریم ها که در ازای محدودیت فعالیت های هسته ای به ایران وعده داده شده است، رکن اصلی این توافقنامه است. هم اکنون که چهار ماه از اجرای توافقنامه سپری شده است، ایران از این مسئله شکایت دارد که لغو تحریم ها مزایای اقتصادی که انتظار می رفت به همراه نداشته است؛ امری که بخشی از آن به علت پیچیدگی مجموعه تحریم هایی که در طول سالها علیه ایران اعمال شده است، و بخش دیگر به خاطر از سرگیری مخالفت نیروهای قدرتمند سیاسی است که به تلاش برای منحرف کردن توافقنامه از مسیر خود ادامه می دهند. یکی از چالش های احتمالی در اجرای برجام ناشی از تحریم های اقتصادی است که در سطح ایالتی در آمریکا اعمال شده است؛ تحریم هایی که چندان شناخته شده نیستند.

علاوه بر تحریم های فدرال که قوه مجریه و کنگره آمریکا علیه ایران اعمال کرده اند، دو سوم ایالت های آمریکا نیز تحریم های خاص خود را علیه این کشور اعمال کرده اند. «مؤسسه امور بین المللی و عمومی واتسون» در دانشگاه براون اعلام، اجرا و انقضای این تحریم های ایالتی را از طریق ابتکار موسوم به «طرح اجرای (تحریم های) ایران» پیگیری می کند. در این طرح تحقیقی، دامنه و تاثیر تحریم های اعمال شده در سطح ایالتی بر اجرای برجام مورد بررسی قرار می گیرد.

در حال حاضر چهار نوع تحریم در سطح ایالتی وجود دارد: تحریم انعقاد قرارداد، سلب سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری، سلب سرمایه گذاری در بخش بیمه و ممنوعیت های بانکی -و بیشترین تدابیر برای جلوگیری از سرمایه گذاری صندوق های بازنشستگی و انعقاد قراردادهای دولتی با شرکت هایی صورت می گیرد که در ایران فعالیت تجاری می کنند. 32 ایالت آمریکا و منطقه کلمبیا تدابیری را علیه ایران اعمال کرده اند، اما سطح اجرا و تاثیر این تدابیر با یکدیگر متفاوت است. 

به موجب قوانین ایالت کالیفرنیا، صندوق های بازنشستگی این ایالت حق سرمایه گذاری در شرکت هایی را ندارند که در بخش انرژی یا دفاعی ایران فعالیت تجاری می کنند. اهمیت عملی این قانون قابل توجه است: «نظام بازنشستگی کارکنان دولتی کالیفرنیا» و «نظام بازنشستگی معلمان» این ایالت  از جمله بزرگترین صندوق های بازنشستگی در آمریکا هستند، و هر دو از سرمایه گذاری در هر شرکت و هر جایی که دست کم 20 میلیون دلار در بخش انرژی ایران سرمایه گذاری کرده است، منع شده اند. نتایج این طرح تحقیقی نشان می دهد قانون ایالت کالیفرنیا برای سلب سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری این ایالت در ایران ممکن است مانع از سرمایه گذاری وجوهی بالغ بر سه میلیارد و 500 میلیون دلار  در ایران شود. قانون سلب سرمایه گذاری در بخش بیمه در ایران نیز ممکن است مانع از سرمایه گذاری شش میلیارد دلار دیگر در ایران شود. 

به همین ترتیب، «قانون سرمایه گذاری فلوریدا» صندوق های بازنشستگی را ملزم به سلب سرمایه گذاری در شرکت هایی می کند که فعالیت های تجاری مرتبط با بخش نفت در ایران انجام می دهند، که موجب  سلب سرمایه گذاری به ارزش بیش از یک میلیارد دلار در ایران می شود. برخی ایالت ها  به صندوق های سرمایه گذاری خود اجازه می دهند در صورتی که تبعیت از قانون سلب سرمایه گذاری بر خلاف تعهدات مالی آنها محسوب می شود، از عمل به این قانون خودداری کنند. اما  قانون ایالت فلوریدا چنین اجازه مشروطی به صندوق های سرمایه گذاری خود نمی دهد. علاوه بر این، تحریم های بانکی تصویب شده در سال 2012  مانع از حفظ حساب کارگزاری مؤسسات مالی فلوریدا در مؤسسات مالی بین المللی می شود که با بانک مرکزی ایران ارتباط دارند یا در صنایع دفاعی و هسته ای مشارکت دارند.

ما در تحقیق خود بررسی کرده ایم که آیا ممکن است این قوانین تحریم های ایالتی لغو شود، و اگر لغو شود، این کار چه زمانی و چگونه انجام خواهد شد. شماری از ایالت های آمریکا مفادی را در قوانین تحریم های خود علیه ایران در مورد امکان انقضای تحریم ها متناسب با اقدام دولت فدرال گنجانده اند (اقدامی مانند خارج کردن ایران از فهرست حامیان تروریسم، لغو همه تحریم های آمریکا). 

تحریم ها در سطح ایالتی ممکن است مانع اجرای برجام شود و اختیاراتی را که رئیس جمهور بر اساس قانون اساسی در زمینه سیاست خارجی دارد، تحت تاثیر شدید قرار دهد. توافقنامه هسته ای ایران ایجاب می کند آمریکا «مقامات ایالتی یا محلی را فعالانه ترغیب کند تا تغییرات ایجاد شده در سیاست آمریکا را مد نظر قرار دهند... و از اقداماتی که مطابق با این تغییر سیاست ها نیست، خودداری کنند.» ماه گذشته، وزارت امور خارجه آمریکا با ارسال نامه به فرمانداران هر یک از ایالت های آمریکا،‌ از آنان خواست تحریم هایی را که علیه ایران اعمال کرده اند بر اساس این تغییرات بازنگری و اصلاح کنند.  

در این نامه آمده است قابل درک است که هدف از تحریم های ایالتی «ایجاد انگیزه در ایران برای تغییر رفتار خود به شیوه های معین است»، اما از آنجا که توافقنامه برجام برای رفع همین نگرانی های امضا شده است، نیازی به سلب سرمایه گذاری در سطح ایالتی و ممنوعیت انعقاد قراردادها مرتبط با ایران نیست. 

تاکنون فرماندار ایالت کارولینای شمالی این درخواست دولت اوباما را به شدت رد کرده است. برخی از ایالت های دیگرنیز احتمالاً از لغو تحریم هایی که علیه ایران اعمال کرده اند، خودداری خواهند کرد، و نتیجه نهایی احتمالاً به چالش ها و اعتراضات حقوقی بستگی خواهد داشت. در گذشته، دیوان عالی آمریکا با پیشگیری از اعمال تحریم های ایالتی، از نقش قوه مجریه در اجرای سیاست خارجی حمایت کرده است. اگر دیوان عالی فعلی آمریکا  به این مسئله رسیدگی کند، شاید اوضاع تغییر کند. ما در طرح تحقیقی خود به پیگیری تغییرات، از جمله اعتراضات و چالش های قضایی ادامه خواهیم داد. 

موانعی که در سطح ایالتی در مسیر اجرای توافقنامه هسته ای ایران قرار دارد، تاکنون غیرقانونی نبوده است،‌اما ممکن است موجب دشوار شدن شدید اجرای برجام شود. ایالت های آمریکا برای مشارکت در سیاست خارجی مهیا نشده اند، و در مورد اعمال تحریم ها علیه ایران، چنین اقدامی ممکن است بیش از پیش باعث شود ایران، آمریکا را متهم به شکست در اجرای توافقنامه کند، و در نهایت آینده برجام را در معرض خطر قرار دهد. 

آمریکا و پنج شریک بین المللی این کشور به دقت برای پایان دادن به نگرانی امنیتی که از سوی ایران احساس می شد یعنی امکان ساخت تسلیحات هسته ای در ایران پایان دادند. اما ایالت هایی که می خواهند از تحریم ها برای تغییر دامنه گسترده تری از رفتار ایران استفاده کنند، توافقنامه هسته ای را در معرض خطر قرار داده اند.