پخش زنده
امروز: -
مصاحبه پژوهشی:
ضرورت بهره وری در ضایعات غذایی(1 خرداد،روزبهره وری والگوی مصرف)
براساس آمار گزارش سازمان جهانی غذا و خواربار(FAO) ایران در 12 مقوله از 13 مقوله محصولات کشاورزی مورد تولید در جهان، در فهرست 40 کشور برتر قرار می گیرد؛اما متاسفانه بررسی ها نشان می دهد که ایران از نظر ضایعات مواد غذایی در جهان مقام اول را دارد .
پژوهش خبری: از آنجاییکه ایران بدون شک یکی از بزرگترین قدرت های اقتصادی و کشاورزی
در خاورمیانه و آسیای مرکزی است و براساس آمار گزارش سازمان جهانی غذا و خواربار(FAO) ایران در 12 مقوله از 13 مقوله محصولات کشاورزی مورد تولید در جهان،
در فهرست 40 کشور برتر قرار می گیرد؛ اما متاسفانه بررسی ها نشان می دهد که ایران از
نظر ضایعات مواد غذایی در جهان مقام اول را دارد و جزو سه کشوری است که بیشترین میزان
ضایعات مواد غذایی را در جهان دارند. همچنین آمارها نشان می دهد که حدود 30% مواد غذایی در
ایران ضایع می شود که این مقدار غذای 15میلیون نفر است و ارزش این حجم از
ضایعات بین 5 تا 8 میلیارد دلار برآورد می شود. اگر متوسط تعداد نفرات هر خانه را
حدود 5 نفر در نظر بگیریم می‌توان گفت هر خانواده ایرانی به طور متوسط بیش از غذای
یک نفر ضایعات دارد.
با نگاهی ژرفتر به دو کفه عرضه و تقاضای مواد غذایی، می توان ابعاد پنهان بسیار دیگری را نیز در آنها مشاهده کرد: ضایعات مواد غذایی فروکاهنده بخش چشمگیری از منابع مالی و طبیعی تخصیص یافته برای حمایت از امنیت غذایی کشور است. در واقع، دولت در این بخش میلیاردها دلار از اعتبارات یارانه ای خود را صرف تامین اراضی، آب شیرین، واردات کشاورزی، تجهیزات کشاورزی می کند. مثلاً در سال 1394 بودجه تخصیص یافته به بخش کشاورزی شامل یک ردیف 681.74 میلیون دلاری از محل یارانه های هدفمند و 209.14 میلیون دلار دیگر برای حمایت از واردات کشاورزی بوده است. همچنین در سال 1394 1.714 میلیارد دلار از بودجه دولت نیز برای احداث زیرساخت های کشور در بخش کشاورزی تخصیص یافته است .
به رغم همه این حمایت ها و سرمایه گذاری ها، نتایج حاصل چندان مطلوب نبوده اند. سوال اینجاست که این مسئله در سال های اخیر به یک معضل بزرگ اقتصادی تبدیل شده است؛ چرا؟ این مشکل از کجا ناشی می شود؟ چه تدابیری باید اندیشید که این مسئله را کمی بهبود بخشد؟ این گزارش بر اساس مصاحبه با دکتر شیخی، کارشناس اقتصادی حوزه کشاورزی در 13 اردیبهشت تهیه شده است.
نگاهی به ضایعات مواد غذایی در سطح ملی
اطلاعات حاصل از گزارش های موجود در زمینه ضایعات غذایی در ایران بسیار متنوع هستند. گزارش مراجع رسمی کشور در سال 1388 نشان دهنده متوسط 18.85 درصد ضایعات در محصولات کشاورزی بوده است. بر اساس این گزارش، ارزش ضایعات محصولات کشاورزی برابر با حدود 25 درصد درآمد ملی از صادرات نفت درآن سال بوده است. در سطح ملی بیشترین ضایعات متوجه میوه ها و محصولات باغی و کمترین ضایعات متوجه شیلات و غذاهای دریایی می گردد. در آن زمان برمبنای ماده 18 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی، دولت موظف به کاهش50 درصدی سطح ضایعات در بخش کشاورزی بوده که متاسفانه این هدف محقق نشده است.
85/18 درصد ضایعات در محصولات کشاورزی = 25 درصد درآمد ملی از صادرات نفت
در عوض، ضایعات در سال های آینده نیز افزایش یافته است. برخی ازگزارش ها حاکی از ضایعات 35 درصدی در 100 میلیون تن محصولات کشاورزی تولید شده کشور در هر سال است. آمار و ارقام ضایعات غذایی موجود در کشور نه تنها بهتر از سطوح ثبت َشده منطقه ای و جهانی نیست، بلکه در بعضی موارد در سطحی نازلتر از این سطوح قرار می گیرد: در این زمینه می توان به 30 درصد ضایعات در نان، 25-30 (و حتی50) درصد ضایعات در میوه ها و سبزیجات،10 درصد ضایعات در برنج، 25 درصد ضایعات در خرما، و غیره اشاره کرد.
گزارش های دیگری نیز وجود دارد که حاکی از زیان های اقتصادی عظیم ناشی از ضایعات غذایی در کشور هستند: به عنوان مثال مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گزارش منتشره خود در دی ماه 1393 برآورد نموده که هزینه تحمیل شده به دولت از محل ضایعات سالانه نان به 2.857 میلیارد دلار دلار بالغ می شود.
به تصریح عباس پاپی زاده، سخنگوی کمیسیون کشاورزی در مجلس شورای اسلامی، ارزش ضایعات مواد غذایی در ایران در سال2014 تقریباً با مجموع ارقام کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی وارداتی دولت در همان سال برابری می کند. این روند کاملا مخالف مقاصد و اهداف اقتصاد مقاومتی بوده و با اهداف5 ساله برنامه توسعه ملی که الزام کننده حداقل 7 درصد رشد سالانه در ارزش افزوده محصولات کشاورزی است، نیز مغایرت دارد.
بنابراین در صورت اتلاف مواد غذایی کشور ما متحمل هزینه های فوق العاده سنگین اجتماعی- اقتصادی و زیست محیطی می شود تا بتواند مواد غذایی مورد نیاز جوامع خود را تامین کند؛ بخش زیادی از این مواد غذایی در مزارع، انبارها، حمل ونقل، فروشگاه ها و آشپزخانه ها تلف شده و از بین می رود. البته ناگفته نماند که ضعف اصلی ما در این خصوص به پنج گره اساسی برمی گردد: تحقیقات، آموزش، ترویج، اجرا، بهره برداری. نارسایی ها در هر کدام از این مراحل عاملی است برای ضایعات این چرخه اتلاف مواد غذایی. همچنین بخش اعظم ضایعات غذایی از نارسایی در فناوری های کشت، برداشت، فراوری، انباشت، حمل و توزیع مواد غذایی نشات می گیرد. کار رسانه ها هم در این خصوص ناقص است چرا که ما تنوع برنامه های مختلف آشپزی (به خانه برمی گردیم، بهونه و ..) مشاهده می کنیم، اما متاسفانه در هیچ کدام از اینها نحوه استفاده از مواد غذایی در یخچال، محیط ترو خشک، حین سفر، انبارداری و ... انجام نمی شود.
کلام آخر
ضایعات مواد غذایی یکی از مظاهر بارز فقر اقتصادی و انحراف از پایداری توسعه ملل در دیدگاه جهانی است. ضایعات مواد غذایی در حال بلعیدن و یا تخریب حیات و منابع مورد نیاز آن در کره زمین و جوامع انسانی است. بخش عمده ضایعات غذایی در کشورهای درحال توسعه و کمترتوسعه یافته از نارسایی در فناوری و نظارت بر چرخه نظام عرضه محصولات (از کشت تا مصرف) نشات میگیرد، حال آن که ضایعات غذایی در کشورهای توسعه یافته بیشتر ناشی از نگرش و رفتارهای مصرف گرایانه است.
با توجه به اینکه در کشور ما هم در فرهنگ ایرانی- اسلامی، غذا مصداق تمام معنی روزی، خیر و برکت اعطا شده از سوی خداوند متعال بوده و اسراف و یا اتلاف آن از نظر اخلاقی امری ناپسند تلقی می شود و این باور هم در نزد ایرانیان قدمتی چندهزارساله دارد. لذا در این راستا باید با بهره گیری از الگو ایرانی- اسلامی تلاش کرد تا با جلوگیری از اتلاف مواد غذایی و بهره گیری از فرهنگ صحیح و منطقی کمی بر این مشکل فایق آمد.
پژوهش خبری// زهره دانشمندی
نظر شما