گزارش؛‌ آیا کودکان مسئولیت کیفری دارند؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما ،‌ طی روزهای اخیر، خبری در خبرگزاری‌ها مبنی بر صدور حکم جلب برای کودک 5 ساله‌ای در لرستان منتشر شد.

ماجرا از این قرار بود که، دو کودک هم سن و سال بیرون از خانه مشغول تفریح بودند که ناگهان یکی از آنها در حین بازی کودکانه،‌ کمی خاک به آسمان می‌پاشد که دست بر قضا مقداری از خاک به چشم همبازی‌اش می‌رود.

چشم دوست «امیر محمد» 5ساله دچار آسیب می‌شود تا جایی که خانواده‌اش  مجبور می‌شوند وی را به بیمارستان ببرند که البته تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد.

والدین کودک آسیب دیده پس از ترخیص وی از بیمارستان،‌ در اقدامی عجیب از همبازی فرزندشان شکایت می‌کنند و  قاضی پرونده نیز در اقدامی عجیب تر به اتهام ایراد ضرب و جرح بدنی غیرعمد به غیر، برای «امیرمحمد» 5 ساله حکم جلب صادر کرده و رأی به پرداخت دیه می‌دهد.

با رای قاضی دادگاه «امیر محمد» 5 ساله باید به کانون اصلاح و تربیت منتقل می‌شد و والدینش دیه صدمه به دوستش را پرداخت می‌کردند که در نهایت به دستور رئیس کل دادگستری از ورود این کودک 5 ساله به کانون اصلاح و تربیت جلوگیری شد.

انتشار این خبر در رسانه‌ها و فضای مجازی ابهامات مختلفی را درباره قانون جدید مجازات اسلامی مرتبط با تخلفات اطفال زیر 15 سال ایجاد کرد و این ابهامات تا آنجا پیش رفت که برخی قانون مذکور را نیازمند اصلاح و بازنگری دانستند.

قانون جدید مجازات اسلامی به صراحت مساله تخلف و یا جرائم مربوط به کوکان را تبیین کرده است. در ماده 2 این قانون آمده است:‌ « در جرائمی که مستلزم پرداخت دیه یا هر ضمان مالی دیگر است،‌ دادگاه اطفال و نوجوانان مطابق مقررات مربوط به پرداخت دیه و خسارت مالی حکم می‌کند.»‌

همچنین در ماده 469 این قانون هم تصریح شده: « دیه جنایت عمدی و شبه عمدی بر عهده فرد مرتکب است.»

اما برای روشن شدن فرازهای این قانون و ابهامات ایجاد شده در این باره به سراغ کارشناسان حقوقی رفتیم که البته نظرات خوبی را هم ارائه کردند.

دبیر مرجع ملی حقوق کودک در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، با بیان اینکه رای صادر شده در پرونده کودک لرستانی نیازمند بررسی است، افزود:‌ قانون، اطفال زیر 15 سال را مبرای از مسئولیت می‌داند.

مظفر الوندی ادامه داد:‌ اگر خطایی از کودکان سر بزند که مستوجب مجازات باشد،‌ بحث مدنی مطرح می‌شود و نباید پرونده از جنبه کیفری رسیدگی شود.

وی تصریح کرد:‌ بر اساس ماده 469 قانون جدید مجازات اسلامی،‌ در صورتی که رفتار کودکی موجب ایجاد صدمه جسمی به کودک دیگر شود و یا حتی عمل وی مرگ فرد دیگری را در پی داشته باشد،‌ مشمول پرداخت دیه می‌شود که این دیه باید توسط فردی عاقل و یا والدین وی پرداخت شود.

رئیس سابق کانون وکلای دادگستری مرکز هم در پاسخ به این سوال که آیا قانون تخلفات اطفال نقص دارد، یا خیر؟ به خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما گفت:‌ این قانون به صراحت اعلام کرده که کودکان در انجام تخلفات،‌ مسئولیت کیفری ندارند ؛ بنابراین قانون اطفال نقص ندارد.

احمدنجفی توانا تصریح کرد:‌ در قانون جدید مجازات اسلامی از ماده 89 تا 91   به شرایط جرائم حدّی و مستوجب قصاص پرداخته شده و درباره کودکان هم اعلام کرده:‌« اگر طفلی حرمت عمل را نداند و به عقل کامل نرسیده باشد در واقع مسئولیت کیفری از وی سلب می شود.»

این حقوقدان افزود: در قوانین شرعی ما نیز افراد نابالغ مسئولیت کیفری ندارند و تربیت مربوط به والدین و در صورت لزوم کانون‌های اصلاح و تربیت است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا می‌شود همه کودکانی که مرتکب تخلف می‌شوند به کانون‌های اصلاح و تربیت ارجاع داد، گفت: این مساله باز هم به تشخیص دادگاه است و اگر طفلی وضعیت خانوادگی خوبی داشته باشد نباید وی را به کانون اصلاح و تربیت ارجاع دهیم و شاید این مساله مربوط به طفلی باشد که کانون خانواده وی از هم پاشیده و یا حتی به علت اعتیاد و مسایل اخلاقی، آنها صلاحیت تربیت طفل را ندارند.

رئیس کانون وکلای دادگستری مرکز با اشاره به صدور حکم جلب برای کودک لرستانی،‌تصریح کرد:‌ ایراد ضرب و جرح غیر عمدی آن هم در یک بازی کودکانه، قطعا نباید منجر به صدور حکم جلب برای کودک 5 ساله شود چرا که وی قطعا قصد آسیب زدن به چشم همبازی خود را نداشته است.

سخنگوی کمیسیون حقوقی قضایی مجلس هم با انتقاد از حکم صادر شده برای کودک لرستانی به خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما گفت:‌ در پرونده‌هایی که کودکان در حین بازی و به صورت ناخواسته به فرد دیگری صدمه می‌زنند،‌ پرداخت دیه در قانون پیش بینی شده است.

محمدعلی اسفنانی تصریح کرد:‌ نگهداری کودک در کانون‌های اصلاح و تربیت خلاف اصل تربیت عرفی است و والدین مسئول تربیت کودکان خود هستند مگر اینکه والدین قادر به تربیت نباشند و یا از آنها سلب حضانت شده باشد که در این صورت قانون برای طفل تصمیم گیری می ‌کند.

براساس نظر کارشناسان حقوقی در صورت بروز عمل مجرمانه کودکان،‌ مسئولیت کیفری از آنها برداشته می‌شود و والدین باید دیه تعیین شده احتمالی را پرداخت کنند.

آنچه در مورد حکم جلب کودک 5 ساله در لرستان رخ داد، این بود که  بازداشتی صورت نگرفت و حکم رئیس کل دادگستری مانع آن شد، اما این جریان می‌تواند به مثابه رویه‌ای قضایی تلقی شود تا با جلوگیری از تکرار این گونه موارد، جلوی سوءاستفاده رسانه‌های بهانه جو از قوه قضاییه گرفته شود.