سفر اوباما به ریاض، شکاف امریکا و عربستان را پر نکرد

رسانه های خارجی با اشاره به اختلافات و تنش های به وجود آمده در روابط امریکا و عربستان، اعلام کردند سفر اوباما به ریاض نتوانست شکاف دو کشور را پر کند .

باراک اوباما رئیس جمهور امریکا چهارشنبه گذشته در شرایطی به عربستان رفت که دوره ای از تنش ها و اختلافات در مورد مسایل داخلی، منطقه ای و نقش این کشور در حملات 11 سپتامبر  بر روابط ریاض / واشنگتن سایه انداخته بود و رسانه ها از نارضایتی مقامات سعودی از رویکرد امریکا در قبال این کشور خبر می دادند. 

نارضایتی مقامات ریاض از اوباما، از لحظه بر زمین نشستن هواپیمای او در فرودگاه ریاض قابل مشاهده بود که در آن شاه این کشور برای خوشامدگویی به اوباما به فرودگاه نیامد و به جای خود فرماندار ریاض را فرستاد.

اوباما درست یک روز پس از آن وارد عربستان شد که از انتشار اسناد یازدهم سپتامبر حمایت کرده بود. این اسناد که شامل 28 صفحه اطلاعات از یک گزارش از کنگره است به سال ها تردید در مورد نقش مقامات سعودی در این حمله دامن زده است.

این در حالی  است که عربستان و آمریکا دیدگاه های متفاوتی در قبال بحران های منطقه همچون بحران سوریه، یمن و عراق دارند. علاوه بر این ها توافق هسته ای با ایران باعث شده است که روابط آمریکا با همپیمانانش در حوزه خلیج فارس سرد شود. 

بر اساس اذعان رسانه ها، اوباما در برابر تلاش های ضد ایرانی عربستان،  موضع خود در قبال این امور را به اختصار چنین بیان کرد که در منطقه رقابتی میان ایران و عربستان وجود دارد و طرفین باید با همدیگر مشارکت کنند. او به گونه ای سخن گفت که از نگاه برخی رسانه ها انگار همپیمان به میانجی تبدیل شده است.

در یمن نیز، موضعی که آمریکا در قبل درگیری ها داشت  کمتر از آن چیزی بود  که عربستان توقع داشت. اقدام نظامی در یمن نه تنها هیچ دستاوردی نداشته بلکه به رشد شبکه تروریستی القاعده منجر شده است. در سوریه هم آمریکایی ها به دنبال راه حلی برای بحران  دارند که در آن بشار اسد در قدرت نباشد اما آنها از این بابت نکوهش می شوند که جز آرزوی برکناری بشار اسد کار دیگری انجام نمی دهند.این در حالی است که ریاض خواهان برکناری اسد است.

از نگاه برخی رسانه ها  این اختلافات در منطقه خلائی ایجاد کرده است که به نظر می رسد عربستان برای پر کردن این خلاءها به ایجاد  ائتلاف های منطقه ای روی آورده است. 

اما اینکه  ائتلاف هایی که در هفته ها و ماههای اخیر عربستان درصدد ایجاد آنها بوده است ازیکسو  با توجه به تضاد منافع و واگرایی های اعضای آن و از سوی دیگر اشتراک منافع برخی اعضا با حفظ روابط و ارتقای روابط با  ایران،  چقدر جدی بوده،  جای تردید  است ؟ 

ترکی الفیصل رییس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان هم با در نظر گرفتن این اختلافات، گفت «روزهای خوش قدیمی» ائتلاف تاریخی میان آمریکا و عربستان پایان یافته است و روابط آنها باید «مجددا تنظیم» شود.

ترکی الفیصل  در گفتگو با شبکه سی ان ان افزود: رفتار و سخنان اوباما؛  ریاض را در مورد تغییر در آمریکا هوشیار کرد و اتحاد بین عربستان و آمریکا حتی پس از انتخاب جانشین باراک اوباما نیز مانند قبل نخواهد بود.

پایگاه اینترنتی شبکه تلویزیونی سی ان ان نیز در گزارشی با اشاره به تداخل ارزش های دموکراسی در امریکا با ارزش های افراط گرایی درعربستان،  هم پیمانی امریکا با عربستان را زیر سوال برد و نوشت عربستان یک رژیم مستبد است که علیه زنان تبعیض قائل می شود، اجازه آزادی های مذهبی را نمی دهد و مانع از آزادی رسانه ها می شود. عربستان سالهاست که در حال صادر کردن ایدئولوژی افراطی  وهابیت است . عربستان کشوری اسلامی نیست و به گفته برخی از تحلیل گران، حتی ذره ای از اصول اسلامی را رعایت نمی کند.

عربستان سعودی اقدامات زیادی برای پرورش دادن افراط گرایان اسلامی و تأمین مالی گروه های مسلح  در سوریه از قبیل جبهه النصره انجام داده است. و تهدید اخیر مقامات سعودی در ارتباط با به حراج گذاشتن دارایی هایشان در آمریکا -در صورتی که کنگره قانونی را تصویب کند که آنها را مسئول دست داشتن در حملات تروریستی یازدهم سپتامبر می داند- نشان دهنده برخی ارتباطات آنها در این زمینه است.

این پایگاه خبری در ادامه هم در بیان متفاوت بودن منافع امریکا وعربستان نوشت  واقعیت این است که طی دو دهه گذشته، منافع دو طرف از بسیاری از جهات واگرا بوده است. مصالحه گسترده بر سر دسترسی به نفت عربستان سعودی در ازای تعهد آمریکا به تأمین امنیت ریاض در مقابل تهدیدهای خارجی در هم شکسته است . این برداشت که آمریکا در حال عقب نشینی از منطقه است، همچنین توافق هسته ای ایران و آنچه که از نظر سعودی ها رضایت آمریکا در قبال اقدامات ایران است در مجموع سبب بروز شک و تردیدها و برخی بی اعتمادی ها شده است.

از این گذشته آرمل شاری Armelle Charrier کارشناس فرانس 24،   نقش سعودی ها  در گسترش گروه تکفیری صهیونیستی داعش را از دیگر عوامل تیرگی روابط عربستان و آمریکا دانست و گفت عربستان از طریق مراکز فرهنگی وهابی و  برخی خانواده  هایی که  داعش را تأمین می کنند در گسترش این گروه نقش دارد. 

بر اساس ارزیابی عبدالباری عطوان مقاله نویس رای الیوم هم ستون های اصلی و سه گانه ای که ائتلاف راهبردی امریکا و عربستان بر آن تکیه داشت یعنی مبارزه با کمونیسم، مبارزه با قومیت عربی تندرو که اولویت اش رویارویی با اشغالگران اسرائیلی بود و در آخر نفت، از هم پاشیده و دیگر وجود ندارد.

عطوان همچنین  اعتقاد دارد  هر کسی که معتقد است رئیس جمهور جدید آمریکا تلاش می کند این رابطه را احیا کند سخت در اشتباه است؛ به ویژه اگر دونالد ترامپ  که خواهان جلوگیری از ورود مسلمانان به آمریکا و مجبور کردن عربستان به پرداخت بهای حمایت کردن آمریکا از آن کشور است، رئیس جمهور شود یا هیلاری کلینتون دموکرات که رویکرد معلمش یعنی اوباما را دنبال می کند.

با توجه به این موارد، به نظر می رسد  این برداشت که روابط راهبردی امریکا و عربستان به یک روابط عادی تنزل یافته، قابل توجه است  اما اینکه همچنان امریکایی ها به همکاری های نظامی با عربستان توجه دارند می تواند ناشی از دو نکته باشد1/ از منظر امریکایی ها،  مقامات آل سعود شیاطین شناخته شده اند و در کشور خود هیولای افراط گرایی را پرورش داده اند که اگر امریکا چتر حمایت خود را از آنها بردارد این هیولا به قدرت خواهد رسید.

2/ افزایش قدرت منطقه ای ایران  و رویکرد مستقل کشور در مورد مسایل منطقه و فرامنطقه ای، به  چالشی برای سیاست های امریکا تبدیل شده است از این رو امریکایی ها تسلیح و حمایت از خاندان آل سعود را برای برقراری موازنه قدرت در منطقه توجیه می کنند. 

-------------

بررسی و تحلیل / رضا  محمدمراد