خوداتکایی درکشاورزی؛ نخستین اقدام عملی تحقق اقتصادمقاومتی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما ، تنوع اقلیمی ، خاک مناسب و نیروی کار، سه شاخصی است که زمینه مساعدی برای توسعه بخش کشاورزی و خودکفایی و تامین امنیت غذایی کشور فراهم کرده است .

هر چند آب به عنوان عامل محدود کننده توسعه این بخش است؛ اما هدرروی  حداقل 70 درصدی اب مصرفی در این بخش بیانگر این واقعیت است که فعلا منابع اب کم نیست بلکه مصرف باید بهینه شود و در این خصوص باید به ایجاد شبکه های سوم و چهارم اراضی زیر پوشش سدهای ایجاد شده در کشور و همچنین توسعه شیوه های نوین آبیاری مورد توجه جدی قرار گیرد.

* 18  میلیون هکتار اراضی زراعی 

هم اکنون از 18 میلیون هکتار اراضی زیر کشت در ایران، 9/8 میلیون هکتـار بـه صـورت دیـم و 8/2 میلیون هکتار به صورت آبی کشت می شود . تاکنون با احداث  400 سد مخزنی کوچک و بزرگ  و 106 سد انحرافی زمینه برای تامین اب حدود2/46 میلیون هکتار از اراضی آبی کشور  فراهم شده است

که از این میزان حـدود 65 درصـد دارای شبکه اصلی آبیاری و زهکشی، 28 درصد دارای شبکه فرعی آبیاری و زهکشی و حدود 34 درصد تجهیز و نوسازی شده  است .

تاکنون یک میلیون و 500 هزار هکتار از اراضی کشور زیرپوشش طرح های نوین آبیاری قرار گرفته و قرار بود سال 94 هم  200 هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی کشور زیر پوشش قرار گیرد.

* آب عامل محدود کننده توسعه 

هر چند آب همواره به عنوان علت محدود کننده توسعه بخش کشاورزی مطرح بوده وهست و خواهد بود اما نباید از این حقیقت غافل شدکه منابع آب موجود هنوز می تواند امنیت غذایی کشور را تامین کند .

بسیاری از تحلیگران بر این باورند که توجه به اقتصاد کشاورزی ، ساماندهی بازار محصولات  و نقش آفرینی بیشتر بهره برداران  بخش کشاورزی در تصمیم سازی های این بخش می تواند در ریل گذاری بهتر توسعه بخش کشاورزی به عنوان زیرساخت اصلی تحقق اقتصاد مقاومتی اثر بخش باشد.

*افزایش ضریب خود اتکایی 

نگاهی به وضعیت موجود این بخش نشان می دهد ضریب امنیت غذایی با اتکا به تولیدات داخلی افزایش یافته به طوری که امار از  افزایش 67 درصدی میزان خرید گندم داخلی از 4.8 میلیون تن سال 92 به بیش از 8 میلیون تن در سال 94 و  افزایش 400 هزارتنی تولید شکر استحصالی از چغندرقند و نیشکر نسبت به سال 92 با تولید یک میلیون و 500 هزارتن در سال 94 و دستیابی به رکورد بی‌سابقه تولید این محصول طی 20 سال گذشته حکایت می کند.

همچنین تامین ذخایر راهبردی کالای اساسی در چارچوب امنیت غذایی و افزایش کل تولیدات کشاورزی با 15.4 درصد رشد از حدود 97 میلیون تن در سال 92 به بیش از 112 میلیون تن در سال 94 از دیگر اقدام ها برای بهبود امنیت غذایی است.

*روند مثبت تراز تجاری کشاورزی 

تراز تجاری کشاورزی و غذایی روند مثبت را طی کرده و از منفی 8.1 میلیارد دلار سال 92 به منفی 5.4 میلیارد دلار در سال 93 بهبود یافته است و این روند پارسال نیز ادامه یافت.

در این مدت واردات مازاد بر نیاز مصرف برای حمایت از تولید داخل 30 درصد کاهش یافت و بخش کشاورزی توانسته است در فضای کسب و کار کشور سهم 32.6 درصدی را به خود اختصاص دهد.

هرچند این امار امیدوار کننده است اما نگاهی به نیمه خالی لیوان می تواند در سرعت بخشی به راهی که پیش رو داریم موثر باشد.

امار نشان می دهد میزان واردات بخش کشاورزی از ابتدای فروردین تا پایان بهمن سال 94  از لحاظ وزنی با کـاهش 19.8 درصـد نسـبت بـه مـدت مشابه سال 1393 از 20 میلیون و 663 هزار و 72  تن  به  شانزده میلیون و 572 هزار و 220 تن به ارزش  7954.66 میلیون دلار  کاهش یافته است که این میزان واردات 22.23 درصـد از کـل ارزش واردات کالاهای غیرنفتی است  .

*برنامه ریزی برای کاستن از وابستگی در محصولات راهبردی 

این آمار مربوط به واردات قانونی محصولات کشاورزی است که در صورت حمایت از تولید کنندگان داخلی انها قادر به تولید بخش قابل توجهی محصولاتی همچون دانه های روغنی، ذرت ، شکر و ... خواهند بود .

اما این همه ماجرا نیست چراکه واردات قاچاق برخی اقلام کشاورزی از جمله میوه ، نفس باغداران ایرانی را گرفته است محصولاتی که نه تنها بازار تولیدات داخلی را  می گیرد بلکه با تغییر ذائقه مصرف کنندگان، به روند تولید لطمه جدی وارد می کند.

اصلاح  و ساماندهی بازار محصولات کشاورزی با هدف حمایت از تولید داخلی رویکردی است که نه یک انتخاب بلکه یک اجبار برای حفظ و حراست از تولید داخلی درخصوص تحقق اقتصاد مقاومتی است چرا که حتی اگر هدف گذاری کشور به سوی توسعه صنعتی هم باشد این بخش کشاورزی است که پایه گذار این هدف است و تجربه تاریخی بسیاری از کشورهای صاحب صنعت بیانگر این حقیقت است .

*کشاورزی محور توسعه 

زیربنای اصلی صنایع تبدیلی و تکمیلی، صنایع غذایی، صنایع نساجی ، صنایع سلولزی ، صنعت چوب و ده ها صنعت دیگر  بخش کشاورزی است ضمن اینکه حرکت به سوی توسعه صنعتی نیز  با حفظ اشتغال در بخش کشاروزی پایدار و مستمر خواهد بود.

خرید تضمینی به عنوان قدیمی ترین راهکار حمایت از کشاورزان باشد اما این شیوه با توجه به اتکای به منابع دولتی نمی تواند راهکاری  اطمینان بخش باشد و باید راهکارهایی همچون قوت بخشیدن به بورس کالا، حمایت مطلوب تر بانک ها از کشاورزان در فصل کشت و ساماندهی بازار سلف خری محصولات کشاورزی ـ به گونه ای که بهره برداران مجبور به پیش فروش محصولات خود از سر نیاز نباشد ـ‌ شیوه هایی است که در نهایت به توانمند سازی کشاورزان منتهی خواهد شد .

*ساماندهی بازار محصولات کشاورزی 

در کنار سازو کار طراحی شده برای بازار داخلی محصولات کشاورزی باید زمینه برای اعمال تعرفه های تاثیرگذار برای جلوگیر ی از واردات محصولات و فراورده های غذایی که در داخل کشور توان تولید ان وجود دارد فراهم شود همچنین همه نهادهای ذیربط نظارتی باید عزم خود را برای خاتمه بخشیدن به واردات غیر رسمی محصولات کشاورزی جزم کنند چرا که این روند معیوب در کنار آثار زیابناری که برای سلامت عمومی دارد تولید داخل را با مخاطر جدی مواجه خواهد کرد.

 دراین خصوص قیمت خرید تضمینی 25 قلم محصول زراعی امسال  حدود 11 درصد در مقایسه با سال گذشته رشد  خواهد داشت و در این بین اعلام به موقع قیمت خرید تضمینی ضرورتی است که می تواند در هدایت کشاورزان به سوی اهداف راهبردی بخش کشاورزی و ساماندهی برنامه ریزی کشت تاثیرگذار باشد.

در کنار ساماندهی بازار ، برخورد قاطع با واردات قاچاق محصولات کشاورزی و مقابله با باندهای واردات از دیگر اولویت های حمایت از تولید کنندگان داخلی است ضمن اینکه کنترل واردات رسمی نیز در دستور کار دولتمردان باید قرار گیرد در همین راستا اواخر سال گذشته  وزیر جهاد کشاورزی در نامه‌ای به وزیر صنعت معدن و تجارت خواستار ممنوعیت واردات گندم در سال 95 شد .

در نامه محمود حجتی وزیر جهادکشاورزی به محمدرضا نعمت زاده  آمده است؛ در سال 1395 نیازی به واردات گندم نیست و از ثبت سفارش جدید برای گندم خودداری شود.

همچنین  واحد‌هایی که نیاز به واردات گندم دوروم دارند می‌توانند به‌ترتیبی که شورای اقتصاد مقرر می‌دارد، از شرکت بازرگانی دولتی ایران خریداری و چنانچه علاقه‌مند به واردات باشند با ارز آزاد وارد کنند.

در همین راستا کارخانجات آرد به‌شرط صادرات می‌توانند ـ معادل صادرات انجام شده ـ در قالب ورود موقت گندم وارد نمایند همچنین وزارت جهاد کشاورزی  پیشنهاد کرده است  دولت مابه‌التفاوت خرید گندم داخل و خارج آن را با تصویب شورای اقتصاد تقبل کنند.

سطح زیرکشت گندم آبی در سال جاری دو میلیون و 350 هزار هکتار و گندم دیم به  3 میلیون و 850 هزار هکتار رسید و مجموع سطح زیرکشت گندم 6 میلیون و 200 هزار هکتار است که در مقایسه با پارسال  4/5 تا 5 درصد کاهش یافت.

سال گذشته  با وجود کاهش بارشها، با ایجاد انگیزه و حمایت از کشاورزان، حدود یک میلیون و 400 هزار تن گندم بیشتر از سال 93 در کشور خریداری شد، تا با وجود ذخایر راهبردی این کالا، نیازی به واردات گندم برای تامین آرد مورد نیاز واحدهای خبازی نداشته باشیم.

خود اتکایی در تولید محصولات راهبردی کشاورزی و تامین امنیت غذایی همواره به عنوان یکی از محورهای اصلی پنج برنامه گذشته توسعه ای  کشور بوده است اهمیت این موضوع تا حدی است که رهبر معظم انقلاب بارها و بارها بر خودکفایی در محصولات اساسی بخش کشاورزی تاکید کرده‌اند. 

ایشان در دیدار هیات دولت تاکید کرده اند: «بخش کشاورزی مهم است؛ آن چیزی که ما از وزیرجهاد و از مجموعه این وزارت‌خانه ‌توقّع داریم، این است که در تولید محصولات حیاتی باید خودکفایی به‌وجود بیاید؛ یعنی خودکفایی را به حرف و گپ این و آن نگاه نکنید که آقا گندم، بیرون ارزان‌تر است، و مانند اینها. ما باید به خودکفایی برسیم؛ در موادّ حیاتی باید به خودکفایی برسیم.»

در همین چارچوب وزارت جهاد کشاورزی در چارچوب سیاستهای اقتصاد مقاومتی طرح خود کفایی در هشت محصول برنج، جو، گندم، حبوبات، پنبه، چغندر قند، ذرت و دانه‌های روغنی را آغاز کرده است .

* طرح خوداتکایی گندم 

برنامه طرح اقتصاد مقاومتی برای گندم تا افق 1404، دو سال است که  اغاز شده است. در سال 1391 حدود دو میلیون و 50 هزار تن گندم از کشاورزان خریداری شد و این رقم در سال 92، به چهار میلیون و 800 هزارتن رسید.

اختصاص 750 میلیارد تومان تسهیلات برای خرید ماشین آلات و ادوات کشاورزی در سال 92 ، برای ارتقای توان خرید کشاورزان از این طریق، وام و ارتقای توان  ناوگان مکانیزاسیون کشاورزی  از نخستین اقدام انجام شده در قالب این طرح بود .در همین راستا در سال 93 نیز  800 میلیارد تومان تسهیلات  پیش بینی شد  و در سال 94  نیز یک هزار میلیارد تومان تسهیلات برای مکانیزاسیون کشاورزی اختصاص یافت .

بیش از 400 هزار تن بذر فراوری، اصلاح و گواهی شده در مناطق سرد سیر  توزیع شد ،این بذور از ارقام مختلف هستند و حدود 53 رقم آن گندم آبی و حدود 15رقم نیز گندم دیم است.

نزدیک به 8 هزار نفر ناظر در مراکز خدمات مستقر شدند تا از کشاورزان حمایت کنند و برنامه‌های آموزشی و نظارت بر مزارع را بر عهده بگیرند.

* کاهش 50 درصدی واردات برنج 

درسال 94  سطح زیرکشت برنج به علت محدودیت منابع آب 160 هزار هکتار کاهش یافت اما با این وجود از 2 میلیون و 700 هزار تن شلتوک، 2 میلیون و 300 هزار تن برنج تولید شد و میزان واردات نیز 50 درصد کاهش یافت.اما درعین حال در 9 ماه سال 94  هم میزان واردات برنج در مقایسه با مدت مشابه سال ماقبل  50 درصد کاهش یافته است.

وزارت جهاد کشاورزی در قالب برنامه ای پنج ساله قصد دارد تا با اجرای برنامه های مدیریت تولید میانگین تولید برنج در استان گیلان در هر هکتار به 5 تن با بیش از یک میلیون و 100 هزار تن برسد و در استان مازندران نیز میانگین عملکرد تولید در هر هکتار به 6 تن خواهد رسید.

شرایط اقلیمی حاکم بر کشور شاید اجازه خود کفایی در برنج را ندهد اما ارتقای بهره وری در تولید، یکپارچه سازی شالیزارها، توسعه مکانیزاسیون و ترویج کشت ارقام پرمحصول می تواند میزان وابستگی را به حداقل برساند.

در همین حال کشت فراسرزمینی  برنج ،ذرت دانه ای و دانه های روغنی از دیگر برنامه های وزارت جهاد کشاورزی برای  افزایش تولید است که در این خصوص مذاکراتی با قزاقستان، صربستان ، اوکراین و روسیه انجام شده است.

طرح خوداتکایی برنج برنج جزو 8 طرح اقتصاد مقاومتی است که بناست در برنامه ششم توسعه در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی  قرار گیرد .

این طرح در استان‌های گیلان و مازندران و کاهش تدریجی سطح در سایر استان‌ها  متمرکز  شده است و شامل طرح هایی است که وزارت جهادکشاورزی براساس آن با ارایه طرح‌ها و پروژه ها به افزایش تولید کمک کرده و برای اجرای آنها تسهیلات و حمایت‌های لازم را ارایه می دهد، برای مثال روی بذر مورد نیاز یارانه به کشاورزان پرداخت می کند، ضمن اینکه حمایت‌های یاد شده تنها در دو استان گیلان و مازندران انجام می گیرد.

* وابستگی 94 درصدی به واردات دانه های روغنی 

دانه روغنی دیگر وابستگی کشور در بخش کشاورزی است امار حاکی از وابستگی 94 درصدی کشور به این محصول راهبردی و خروج سالانه 4 میلیارد دلار ارز از بابت واردات این محصول بوده محصولی که هم تامین کننده روغن خوراکی است و هم سهم عمده ای در  تامین خوراک دام و طیور کشور دارد.

گردش مالی 10 هزار میلیارد تومانی وارد کنندگان روغن 

برخی امار حاکی از گردش مالی 10 هزار میلیارد تومان واردات روغن خام و دانه‌های روغنی است که اگر حتی 10 درصد این گردش مالی را سود حساب کنیم حدود هزار میلیارد تومان سود نصیب واردکنندگان می‌شود.

تولید دانه های روغنی با وجود اینکه می تواند به عنوان کشت دوم بهره برداران در زراعت گندم کشت شود اما ناهماهنگی موجود در خرید دانه های روغنی ، پرداخت به موقع بهای محصول خریداری شده و گاه مقاومت صنایع روغن کشی در خرید دانه روغنی داخلی موجب شده تا انگیزه کشاورزان برای کشت دانه روغنی کم رنگ شود.

مافیای واردات روغن مانع خودکفایی 

اما این همه ماجرا نیست چراکه بعضا شاهد اشتیاق برخی وارد کنندگان به واردات روغن خام بجای واردات دانه روغنی هم هستیم رویکردی که برخی از وارد کنندگان برای اعمال فشار به صنعت روغن کشور برای خودداری از خرید دانه روغنی داخلی اتخاذ می کنند .ماجرا به اینجا هم ختم نمی شود و تاسف بار تر انکه سهام کارخانه های روغنکشی عمدتا در اختیار وارد کنندگان دانه روغنی است حقیقتی تلخ که اجرای هر گونه برنامه ریزی برای پیشبرد اهداف خود کفایی در این محصول استراتژیک را تحت تاثیر قرار می دهد.

متاسفانه همین شرایط موجب شده تا صنایع روغن نباتی  شرایط خود را به دولت تحمیل کنند  انها از دولت می‌خواهند تا در قبال خرید دانه‌های روغنی از کشاورزان قیمت روغن مصرفی را افزایش دهد و  به همین دلیل از خرید دانه‌های روغنی کشاورزان سر باز می‌زنند. 

*حمایت از تولید کنندگان دانه روغنی 

به منظور تشویق کشاورزان برای توسعه کشت کلزا بذور داخلی و خارجی به میزان کافی در اختیار کشاورزان قرار می گیرد و 80 درصد هزینه بذر به صورت یارانه پرداخت می شود،کمک های فنی و حرفه ای نیز به صورت خدمات رایگان در اختیار کلزاکاران قرار می گیرد.

براساس برنامه خرید تضمینی دانه های روغنی شرکت بازرگانی دولتی ایران بنا به دستور وزیر جهاد کشاورزی موظف است در صورتی که کارخانه های روغن کشی به هر علتی از خرید خودداری کنند وارد عمل شود و محصول کشاورزان را برای ذخیره سازی خریداری کند.

براساس طرح توسعه کشت دانه روغنی که برنامه ای 10ساله است مزارع کلزا تا سال 1404 در یک میلیون و 100 هزار هکتار اجرا خواهد شد و میزان تولید نیز 3 میلیون تن پیش بینی شده است.

به هرحال با وجود همه این مقاومت از سوی مافیای واردات روغن و دانه های روغنی هر چند  سطح زیر کشت دانه روغنی کلزا  در سال 94 در مقایسه با سال ماقبل ان  2 برابر شد اما هنوز نمی توانیم نیاز کشور را تامین کنیم ،وزارت جهاد کشاورزی قرار است بر اساس برنامه  10 ساله و برنامه افزایش تولید محصولات راهبردی اقتصاد مقاومتی سطح زیر کشت دانه روغنی کلزا را تا یک میلیون هکتار افزایش دهد و قرار است طبق این برنامه میزان خود اتکای روغن نباتی با احتساب مصر ف سرانه 18/5کیلوگرم  به 70 تا75 درصد برسد.

بر اساس این برنامه یک میلیون هکتار از اراضی زیر کشت گندم به کشت دانه روغنی کلزا اختصاص می یابد و با اجرای برنامه های مدیریتی گندم مورد نیاز از اراضی باقی مانده تامین می شود.

واردات شکر 

 بررسی ها نشان می دهد از ابتدای سال 1384 تا پایان سال 1393 بیش از 6 میلیارد دلار شکر وارد ایران شده است که رقمی قابل توجه تلقی می شود . این میزان ارز برای واردات 13514.8 هزار تن شکر سفید و خام از کشور خارج شده است .

بررسی ها نشان می دهد سرانه مصرف شکر در ایران بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی بانک مرکزی سرانه مصرف شکر در خانوار ایرانی حدود 2.9 کیلوگرم در سال است که نسبت به سال های قبل کاهشی محسوس را تجربه کرده است .

مصرف شکر در سال 93 حدود 81 هزار تومان برای هر خانوار ایرانی هزینه داشت که این رقم در مقایسه با سالهای قبل هر چند افزایشی اندک را نشان می دهد اما سهم شکر در سبد هزینه ای خانوار ایرانی در این دوره زمانی نسبت به قبل دستخوش افزایش نشده است و همچنان رقم 0.3 درصد را از آن خود کرده است. 

 بازار شکر در ایران با این حال بازار بزرگی تلقی می شود . واردات شکر نیز مانند واردات دیگر مواد غذایی در ایران بالابوده و همین سبب شده است در دوره هایی حجم واردات برای حمایت از تولید داخلی کاهش یابد . بررسی ها نشان می دهد در حالی که حجم واردات شکر در سال 1384 برابر با 197 میلیون دلار بود ، این رقم در سال 1385 به بیش از یک میلیارد دلار افزایش یافت .

در سال 1391 نیز واردات شکر رکوردی را از خود به جا گذاشته و حجم واردات به رقم یک میلیارد دلار بالغ شده است . شکر از جمله اقلامی است که از سوی دولت و بخش خصوصی وارد ایران می شود با این حال در برخی سال ها از جمله سال 1387 تا 1390 سهم دولت در واردات شکر صفر گزارش شده است . میزان واردات شکر در سال 1393 برابر با 377 میلیون دلار گزارش شده است .

براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی سال در سال 93 معادل  822 هزار تن و سال 92 نیز یک میلیون و 572 هزار تن شکر وارد شد که در 11ماه سال 94 به حدود 497 هزار تن کاهش یافته است.

 طرح خوداتکایی جو

سطح زیرکشت جو در کشور یک میلیون و 650 تا یک میلیون و 700 هزار هکتار  و متوسط عملکرد در مزارع دیم کشور نیز بین 800 تا1000کیلوگرم است.

نیاز سالیانه کشور به جو را حدود 4 میلیون و 200 هزار تن است و  میزان تولید این محصول  در سال 93 حدود دو میلیون و 650 هزار تن بوده است اما در سال‌94  پیش بینی تولید آن احتمالا به حدود 3میلیون تن خواهد رسید.

متوسط عملکرد مزارع آبی جو کشور حدود3 تن در هکتار است ، بنابر این  افزایش عملکرد در واحد سطح تولید جو محور اصلی طرح خود کفایی در تولید این محصول به شمار می رود  و امکان افزایش این عملکرد به 4 تا چهار و نیم تن در هکتار  وجود دارد .

جو محصولی است که مورد استفاده دام قرار می‌گیرد، و رشد تقاضا برای آن بستگی به طرح‌های افزایش تولید در امور دام دارد، که با اجرای این طرح نیاز کشور به واردات جو تا سال 1404 برطرف می‌شود.

طرح خوداتکایی ذرت

هم اکنون سطح زیر کشت ذرت دانه‌ای حدود 175 هزارهکتار و ذرت سیلویی (علوفه‌ای) ‌حدود 230 هزار هکتار بوده و قرار است تا افق 1404 از سطح کشت حدود 445 هزار هکتار ذرت، روش آبیاری 360 هزار هکتار از ثقلی به تیپ تغییر یابد و عملکرد تولید ذرت علوفه ای نیز از 51 تن به حدود 60 تن در هکتار باید برسد.

در طرح افزایش ضریب خوداتکایی ذرت، تحقیق، آموزش و ترویج به طور ویژه مورد توجه قرار گرفته است و حتی طرح ‌های تحقیقاتی که باید اجرا شوند کاملا مشخص هستند.و تولید ذرت دانه‌ای در 94  حدود یک میلیون و 400 هزار تن و ذرت علوفه‌ای حدود 5/11 میلیون تن بود  

طرح خوداتکایی حبوبات

حبوبات جز آن دسته از محصولات زراعی هستند که از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند و از چند جنبه قابل بررسی اند.این محصولات منبع غنی پروتئین گیاهی هستند و در جیره غذایی مردم نقش بسیار مهمی دارند.ضمن اینکه حبوبات تاثیر زیادی در تثبیت نیتروژن و حاصل‌خیزی خاک دارد، و در نظام‌های زراعی و بحث تناوب زراعی نیز گیاهان مهم اند.

مصرف سرانه حبوبات در کشور قرار است از 9.2 به 9.5 کیلوگرم تا پایان افق 1404 افزایش یابد،حبوبات محصولاتی هستند که گاهی جایگزین گوشت قرمز می شوند و شاهد هستیم با افزایش قیمت گوشت قیمت این محصولات نیز بالا می رود، چراکه مصرف آنها بالا می رود.

هدف کلی طرح  خود اتکایی حبوبات ساماندهی تولید حبوبات، خوداتکایی در تولید این محصولات و ایجاد بازار مناسب برای صادرات آنهاست.از دیگر اهداف این طرح کاهش هزینه های تولید و رقابتی کردن تولید حبوبات نسبت به دیگر محصولات زراعی است.

هدف دیگر طرح افزایش ضریب خوداتکایی حبوبات، کاهش دشواری تولید و ارتقای بهره وری است ضمن اینکه یکی از اهداف دیگر این طرح توسعه مکانیزاسیون است تا بتوان کاشت و برداشت  محصول را به شکل مکانیزه انجام داد.

سطح زیرکشت نخود در سال‌ 94  حدود 480 هزار هکتار، عدس حدود 140 هزار هکتار و برای لوبیا حدود 110 هزار هکتار بوده و  قرار است تا پایان برنامه ششم به حدود 780 هزارتن برسد. سال گذشته  حدود  220 هزار تن نخود، حدود 240 هزارتن لوبیا و حدود73 هزار تن عدس در کشور تولید شد.  

میزان تولید حبوبات قرار است با در نظر گرفتن افزایش 2 درصدی جمعیت، در افق 1404 به حدود 900 هزار تن برسد.

*طرح خوداتکایی چغندر قند

در حال حاضر سطح زیر کشت بهاره چغندر قند بین 93 تا97  هزار هکتار و میزان تولید آن بین 3 میلیون و 600 هزار تا 4 میلیون و 250 هزار تن است. این میزان در افق 1404 به حدود  9 میلیون و 700 هزار تن خواهد رسید و تقریبا بیش از دو برابر می‌شود. تا به این ترتیب ضریب خوداتکایی شکر به 90درصد خواهد رسید.

سطح کشت پاییزه در سال  گذشته  4هزار و 800 هکتار  بود  که از این سطح  330 هزار تن چغندر قند برداشت شد  سطح قابل برداشت نیشکر  نیز در این سال   88 هزار هکتار  است ، که ،قرار است سطح  کشت پاییزه عملکرد تا 80 تن در هکتار و عملکرد کشت بهاره را به 60 تن در هکتار افزایش یابد.براساس طرح خود اتکایی چغندر قند  سطح زیر کشت پاییزه  به 60 هزار هکتار برسد اما سطح بهاره ثابت خواهد ماند.

افزایش بهره وری از اب در کشت چغندر قند از مهمترین محورهای طرح خود اتکایی چغندر قند است به طور که هم اکنون به  ازای هر متر مکعب آب 450 گرم شکر تولید می‌شود که این عدد به  بیش از یک کیلو و 100  تا یک کیلو و  200گرم شکر خواهد رسید.

هم اکنون حدود50 درصد شکر از چغندر قند و 50 درصد آن از نیشکر تولید می‌شود به عبارت دیگر  یک میلیون و 450 هزارتن شکر از چغندر قند و بین 600 تا 700 هزار تن از نیشکر تولید می شود.

*طرح خوداتکایی پنبه

سطح زیر کشت این محصول در سال‌جاری حدود70 هزار هکتار بود که از این سطح زیر کشت  150 هزار تن وش و حدود50 هزارتن محلوج  تولید شد .

در قالب  طرح افزایش ضریب خوداتکایی پنبه  که قرار است در17 استان کشور اجرا شود پیش بینی شده است که در افق 1404 سطح زیر کشت پنبه به 110 هزار هکتار، تولید وش به 405 هزارتن و میزان پنبه محلوج به 175 هزار تن برسد.در قالب این طرح عملکرد تولید پنبه در واحد سطح از 2.2 تن در حال حاضر به 6.3 در افق 1404 افزایش می یابد.

یکی از اهداف طرح خوداتکایی پنبه را تامین ماده اولیه صنایع نساجی با کیفیت و قیمت مناسب است  اهداف بعدی برخورداری از آثار مناسب تناوب پنبه در سیستم زراعی کشور و تامین بخشی از روغن و کنجاله مورد نیاز کشور است، همچنین ثبات نسبی قیمت پنبه، درآمد مناسب برای پنبه کاران و پایداری تولید از دیگر اهداف ماست.افزایش شاخص تولید، توسعه برداشت ماشینی، به کارگیری ارقام زودرس، توسعه کشت دوم و افزایش بهره وری آب از راهبردهای این طرح است. نیاز سالانه صنایع نساجی کشور به پنبه  هم اکنون 120 هزار تن است که در سال 1404 به تولید حدود 175هزار تن پنبه محلوج  افزایش می یابد.

با توجه به رشد دو درصدی جمعیت در افق طرح خود کفایی پنیه ضریب خوداتکایی پنبه در پایان این طرح مذکور به 77/9 درصد می رسد .

گزارش :محمد رضا طلاجوران