اظهارات متناقض اوباما درباره لغو تحریم‌ها؛ چرا؟

یوکیا آمانو/ دبیرکل آژانس بین‌المللی هسته‌ای/ روز جمعه (اول آوریل - سیزدهم فروردین) در واشنگتن و در اجلاس دو روزه "امنیت هسته‌ای" به مطالبی اشاره کرد که بیانگر حسن نیت و اعتمادسازی بی‌دریغ تهران در روند توافق هسته‌ای است. وی تصریح کرد: "ایران هم اکنون با قوی‌ترین نظام نظارتی در جهان (که تاکنون برای یک برنامه هسته‌ای وضع شده) روبروست و نه تنها متعهد به اجرای مفاد آن است که با پروتکلی در زمینه شفاف‌سازی هم موافقت کرده و تضمین‌هایی را متقبل شده که ورای تعهدات عادی این کشور به آژانس است."
با این حال باراک اوباما در پایان نشست امنیت هسته‌ای، در یک نشست خبری در شهر واشنگتن شرکت کرد و در اظهاراتی مایوس کننده با اشاره به اینکه "ایران اکنون بخاطر توافق هسته‌ای می‌تواند از مزایای برداشتن تحریم‌ها استفاده کند"، دستیابی ایران به این مزایا را مشروط به رفتار مقام‌های تهران کرد و افزود: در هفته‌های اخیر ایران آزمایش موشکی داشت. این کارها باعث نگرانی اقتصاد می‌شود. آیا ایران می‌خواهد این پیام را بدهد؟ ... اینکه ایران با کشتی موشک به  حزب‌الله می‌فرستد که  اسرائیل را تهدید کند، یک تهدید منطقه‌ای است.
اظهارات باراک اوباما در حالی مطرح می‌شود که هیچ یک از این مسائل جزء شروط لغو تحریم‌های ایران نیست و مهمترین شرط ایران برای ادامه مذاکرات هسته‌ای پیوند ندادن آن به مسائل دیگر - مانند سیاست‌های دفاعی و منطقه‌ای ایران - بوده است. بنابراین تعلل در لغو تحریم‌ها تنها نشانه تعهد نداشتن آمریکا و متحدانش به توافق‌های بین المللی و توافق هسته‌ای است.
باراک اوباما همچنین گفت: من فکر می‌کنم ایران جای امنی برای تجارت است اما باید ملزومات جامعه جهانی را رعایت کند. رئیس جمهوری آمریکا همچنین درباره تصمیمات وزارت خزانه داری آمریکا گفت: "تا زمانی که ایران به تعهدات عمل کند، مشکلی نیست. در چندین ماه آینده جک لو، وزیر خزانه داری، فعالیت‌های ایران را زیر نظر دارد تا در نهایت ما اجازه معامله دلاری بدهیم."
شاید «بدعهدی» و کارشکنی‌های آمریکا و متحدانش سبب شده است که امانو در جلسه‌ای که با رهبران گروه پنج به علاوه یک داشته ضمن اشاره به اینکه: "توافق هسته‌ای با ایران در آغاز راه است" خواستار حمایت قدرت‌های جهان برای ادامه مراحل اجرایی آن شده است.
جالب اینکه همزمان با اظهارات باراک اوباما، برخی مقام‌های دولت آمریکا که از آنها نام برده نشده به دو خبرگزاری رویترز و آسوشیتدپرس گفته اند که بحث درباره تسهیل انجام معاملات دلاری موسسات و شرکت های خارجی با ایران در وزارت خزانه داری آمریکا در جریان است اما هنوز تصمیمی در این باره گرفته نشده. مطرح شدن این طرح تسهیلی می‌تواند بیانگر این باشد که اظهارات مایوس کننده پیشین باراک اوباما درباره لغو تحریم‌ها تنها مصرف داخلی دارد و پاسخی است به فشار‌های جریان‌های تندرو در این کشور.
در واکنش به اظهارات این مقامات، پل رایان رئیس مجلس نمایندگان از آقای اوباما خواست بررسی طرح «تسهیل انجام معاملات دلاری موسسات و شرکت‌های خارجی با ایران» در وزارت خزانه داری آمریکا را کنار بگذارد. شماری از نمایندگان جمهوری‌خواه و دموکرات کنگره آمریکا نیز نسبت به گزارش‌ها درباره احتمال تسهیل معاملات دلاری موسسات و شرکت‌های خارجی با ایران ابراز نگرانی کرده‌اند.
شاید هم هدف این طرح تعدیل واکنش ایران به کارشکنی‌های آمریکا در روند اجرایی شدن توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها باشد. زیرا در روز‌های اخیر این کارشکنی‌ها حتی واکنش مقام معظم رهبری را نیز بر انگیخته است. ایشان در بیانات نوروزی خود از اجرا نشدن "کامل" تعهدات جهانی در قبال ایران و رفع نشدن سریع تحریم‌ها انتقاد و تصریح کردند: در توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی دولت آمریکا با "خدعه" و "تقلب" از اجرای کامل تعهدات خود شانه خالی می‌کند. مقام معظم رهبری سپس در سخنرانی خود در مشهد فرمودند: "امروز در سرتاسر کشورهای غربی همچنان معاملات بانکی ما و بازگرداندن ثروت‌های ما دچار مشکل است. وقتی تحقیق می‌کنیم و دنبال می‌کنیم معلوم می‌شود که از آمریکایی‌ها می‌ترسند. [آمریکایی‌ها] گفتند که ما تحریم را برمی‌داریم و روی کاغذ هم برداشتند اما از طرق دیگر طوری عمل می‌کنند که اثر رفع تحریم‌ها مطلقا به‌وجود نیاید."
حتی این بخش از اظهارات باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در نشست امنیت هسته‌ای نیز می‌تواند از منظر تلاش برای تعدیل واکنش ایران ارزیابی گردد: وی توافق هسته ای با ایران را "موفقیت‌آمیز" توصیف کرد و گفت: "با این حال برای بازگشت ایران به اقتصاد جهانی زمان لازم است". اوباما همچنین ادعا کرد: "شش قدرت جهانی باید به تلاش خود برای به ثمر رساندن این توافق ادامه دهند".

---------------------------------------
بررسی و تحلیل/ عبدالرضا خلیلی