تصمیم روسیه برای خروج نیروهایش از سوریه، چرا؟

در این باره از حمایت تمام قد روسیه از این مذاکرات سخن به میان آورده و گفته می‌شود که از نگاه روس‌ها، شرایط فعلی سوریه به گونه‌ای هست که با تداوم آتش بس، مذاکرات را به نتیجه رساند. به سخنی دیگر تاکید می‌شود که هدف اصلی روس‌ها از حضور در سوریه این بود که توازن قوا را به نفع نیروهای اسد رقم بزنند تا از این طریق بتوانند پای میز مذاکره امتیازات بیشتری را کسب کنند. به یک معنا، توفیقات حاصل شده در امر مبارزه با تروریسم در سوریه که به واسطه حضور نظامی روسیه در این کشور بوده، دلیل و هدف اصلی کاهش حضور نظامی روس‌ها در سوریه عنوان شده است.

خروج نیروهای روسیه از سوریه گواه این است که این دلیل و هدف اصلی حداقل از منظر کرملین تحقق یافته است. چراکه به گفته پوتین، روسیه به اهداف خود در سوریه دست پیدا کرده است.

یعنی علاوه بر پیروزی در ابعاد نظامی که نیروهای مقاومت و ارتش سوریه با پشتیبانی هوایی روس‌ها در عرصه میدانی به دست آورده اند، در بُعد سیاسی هم هدف روس‌ها از حضور در سوریه توازن قوا بود که دولت اسد هم در حالت کنونی با دست پُر می‌تواند در دور جدید مذاکرات در ژنو سوئیس حضور داشته باشد و دیگر مانند شش ماه پیش از موضع ضعف سخن نگوید.

اما در این میان برخی از تحلیل‌گران غربی بدون تمرکز بر تحولات میدانی سوریه و پیروزی‌های ارتش این کشور در مقابله با تروریست‌ها تنها سعی دارند جای پایی برای آمریکا در این تحولات باز کنند، از این‌رو خروج روسیه از سوریه را در راستای توافق پنهانی مسکو- واشنگتن ارزیابی می‌کنند و مدعی‌اند که عقب‌نشینی روس‌ها از سوریه با هماهنگی و در واقع چراغ سبز آمریکایی‌ها صورت گرفته و در همین راستا بود که دفتر رسانه‌ای رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرد که ولادیمیر پوتین با باراک اوباما، همتای آمریکایی خود، تلفنی گفت‌و‌گو کرده است. بر اساس بیانیه این دفتر، دو رئیس‌جمهور بر ضرورت دستیابی سریع به راه‌حل سیاسی برای منازعه سوریه تأکید کرده و درباره مذاکرات ژنو به گفت‌و‌گو پرداخته‌اند. در این گفت‌و‌گو، پوتین به اوباما گفته که نیروهای روس پس از دستیابی به اهداف اصلی خود در مبارزه با تروریسم بین‌المللی، از سوریه خارج می‌شوند.

اما صرف‌نظر از این تعارفات دیپلماتیک، موضوع «سوریه در مقابل اوکراین» گمانه‌ای است که در چارچوب معامله بزرگ میان روسیه و آمریکا از آن یاد و ادعا می‌شود که بر اساس این معامله، مسکو پذیرفته که اقدامات خود در سوریه را با آمریکا هماهنگ کند و در مقابل، واشنگتن هم زمینه حل و فصل مسائل اوکراین را مطابق خواست روس‌ها فراهم کند.

در این مسیر، سخنان اخیر وزیر خارجه روسیه، این گمانه را تقویت کرد. آنجا که سرگئی لاوروف اظهار داشت: "برای هماهنگی با آمریکایی‌ها درباره آزادسازی رقه آمادگی داریم". اما نکته جالب در اظهارات لاوروف، اشاره وی به موضوع اوکراین بود. وی در همان سخنان، ابراز امیدواری کرد آمریکا برای اجرای کامل موافقت‌نامه‌های مینسک درباره اوکراین آمادگی داشته باشد.

از این منظر، مفاد این معامله روسی- آمریکایی به این صورت تعبیر می‌شود که از امروز، روس‌ها تمامی تلاش خود را برای به نتیجه رساندن مذاکرات صلح سوریه و تشکیل دولت انتقالی در این کشور به کار خواهند بست. در مقابل، این انتظار می‌رود که آمریکا در اوکراین دست از حمایت همه‌جانبه از دولت کی‌یف برداشته و زمینه اجرایی شدن مفاد توافقنامه مینسک را که ناظر بر تثبیت اوضاع اوکراین است، فراهم نماید.

بررسی و تحلیل / مصطفی عبدلی