بورس؛سازوکاری شفاف که با پتروشیمی سازگار نیست!

به گزارش خبرگزاری صداوسیما  وزیرصنعت معدن تجارت دولت یازدهم براین باور است که سازو کار عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا منجر به عرضه انحصاری محصولات در بورس شده و این وزارتخانه خواستار تغییر ان است. 

اقای نعمت زاده  با این استدلال  که عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا موجب شده است برخی صنایع به دلیل ناکامی در خرید مواد اولیه در فرایند بورس با مشکل جدی مواجه شوند ،خواستار فراهم شدن عرضه محصولات پتروشیمی برای واحد های تولیدی در خارج از بورس شده است.

این تصمیم وزیرصنعت معدن و تجارت به مذاق بورسی ها خوش نیامد چون 40 درصد ارزش معاملات بورس کالا ناشی از معامله محصولات پتروشیمی و قیر است .

دکتر یعقوبی مدیر امور ناظرین و تالارهای بورس کالا  می گوید: دولتی ها برای رصد بازار به شفافیت بورس کالا نیاز دارند نه معاملات آزاد و خارج از بورس.

وی در مصاحبه با خبرگزاری صداوسیما می گوید:" خروج بخشی از معاملات پتروشیمی از بورس، به دور از نظارت و شفافیت در معاملات دچار مشکل خواهد شد. "

یعقوبی معتقد است:" اولین معترض خروج پتروشیمی ها از بورس بعد از مدتی خود صنایع پتروشیمی خواهد بود چرا که دوگانگی قیمتها و عملکرد غیر یکسان شرکتها سبب می شود که موجی از اعتراضات به این طرح ناقص شکل بگیرد."

 

* حذف نظارت 

 

مسعود میرزایی برزی مدیرعامل اتحادیه سراسری صنایع پایین دستی پتروشیمی کشور می گوید:" اولین و حداقل لطمه ای که به صنعت پتروشیمی کشور از خروج این محصولات از بورس کالا   وارد می شود ، حذف نظارت از روی معاملات پتروشیمی و بازگشت شرایط تجاری این محصول به قبل از سال 88 و دوران رانت خواری و دلال بازی  است."

وی می افزاید:" در بازاری که تمام خریداران از سوی وزارت صنعت و از طریق سایت بهین یاب معرفی می شوند اگر مشکلی وجود داشته باشد باید در رفع اشکال تلاش کرد نه اینکه صورت مسئله پاک شود. "

مدیرعامل اتحادیه سراسری صنایع پایین دستی پتروشیمی کشور می گوید:"از  سال 88 کارگروه تنظیم بازار تشکیل شد که اولویت بندی و فروش کارخانه های پتروشیمی را برعهده گرفت اما این گارگروه بدون هیچ دلیلی منحل شده است.

وی معتقد است:"  روج پتروشیمی از بورس ممکن است برای صنایع بالادستی محاسنی داشته باشد اما صنایع پایین دستی  به شدت متضرر خواهد شد." 

 

* محدودیت فروش اعتباری  در بورس 

 

محالفان عرضه محصولات پتروشیمی در بورس براین باورند که سازو کار عرضه در بورس کالا به گونه ای است که محدودیت جدی برای فروش اعتباری مح ایجاد می کند. نکته ای که دبیرکل کانون کارگزاران بورس ان را مردود می داند.

روح اله میرصانعی دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار  معتقد است:"بهترین جایی که می تواند شاهد معاملات شفاف و منصفانه برای محصولات پتروشیمی آن هم به دور از رانت  خواری و سوء استفاده دلالان باشد ، بازار متشکل بورس کالا است.

میرصانعی می افزاید: قیمت عادلانه و شفاف ، کاهش ریسک بازپرداخت وجوه خریدار به فروشنده ، افزایش اطمینان از بازپرداخت وجوه معامله و از همه مهمتر معافیت مالیاتی از مزایای معامله در بازار بورس کالاست."

وی می گوید: خروج برخی از محصولات پتروشیمی از بورس ممکن است ایجاد رانت و فضایی را فراهم کند که مدیران بازاریابی و بازرگانی برخی شرکت های پتروشیمی روابط را بر ضوابط ترجیح دهند و فساد تجاری شکل گیرد.    

میرصانعی معتقد است : خروج محصولات از بورس زمینه را برای  چند نرخی شدن محصولات و ایجاد فساد  فراهم می کند.

دبیرکل کانون کارگزاران بورسی می افزاید : هر قدر در یک صنعت رانت خواری ایجاد شود ، یک سری منافعی که باید به خریدار و فروشنده برسد ، با دخالت های دلالان به هدر می رود و فاسد می شود.

 

* عرضه فیزیکی کالا بورس را واقعی نمی کند 

 

مهدی شریفی نیک نفس مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران معتقد است :" بورس ما برای واقعی شدن نباید به عرضه کالاهای فیزیکی اکتفا کند."

وی می افزاید:" باید بورس ما مانند بورس های دنیا وارد معاملات سلف شود تا گردش نقدینگی در کشور افزایش یابد."

نیک نفس می گوید :" بورس کالای پتروشیمی به عنوان شاخص های اقتصاد کشور مطرح است و درخواست آقای نعمت زاده از آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهور به خاطر مشکلاتی بود که تعدادی از تولید کنندگان مطرح کرده بودند."

مهدی شریفی نیک نفس افزود: آقای وزیر تأکید داشت که الزام آور بودن عرضه محصولات در بورس کالا را بردارد و منظور این نبود که به طور کامل این موضوع حذف شود."

 

، رانت و مفسده نتیجه بی توجهی به بورس 

 

بهروز خدارحمی دبیرکل کانون نهادهای سرمایه گذاری کشور  می گوید:" اگر به پدیده بورس بی توجهی کنیم موجب ایجاد رانت و مفسده می شود و ساختار کنترل داخلی بسیاری از این شرکت ها سست می شود."

وی می افزاید:"بورس کالا و بازار سرمایه قرار است بستری شفاف، امن و سازماندهی شده را برای معاملات فراهم کند و هیچ گونه دخالتی که کدام محصول و با چه مکانیزمی عرضه شود، بورس کالا نداشته است.

خدارحمی می گوید:" بورس کالا و بازار سرمایه هیچ شأنی جز شفاف کردن نباید داشته باشد و در شرایطی که بزرگترین ظرفیت ها در خصوص سرمایه های خارجی فراهم است باید به دنبال استفاده از این ظرفیت باشیم."

 

* پرهیز از اختلاط بورس سرمایه و کالا

 

احمد مهدوی ابهری رئیس انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی می گوید :"کسی با کلیات بورس مخالف نیست چرا که بورس بازاری مدرن است اما نباید بورس سرمایه با بورس کالا مخلوط شود.

وی می گوید:" بورس باید جاذبه داشته باشد و بورس فقط خرید و فروش کالا نیست و ما بورس واقعی را می خواهیم ، بورسی که کف و سقف داشته باشد بورس نیست."

ابهری معتقد است:" اکنون تولید کننده پایین دستی می خواهد کالایی را تولید و صادر کند اما نمی داند چه کالا و چه مواد اولیه ای نصیبش می شود و آیا می تواند با کشور خریدار قرارداد ببندد؟ "

 

* بورس زمینه ساز ظابطه مند شدن صنعت پتروشیمی 

 

حامد سلطانی نژاد مدیر عامل بورس کالا می گوید:" قبل از این، سیستمی آشفته در پتروشیمی وجود داشت و رانت هایی به وجود می آمد اما نظام تصمیم گیری کشور قوانینی را تصویب کرد تا صنعت پتروشیمی ضابطه مند شود و بورس جایگزین خوبی بود."

 

وی معتقد است:" در بورس، نظام قابل نظارت و شفافی وجود دارد و بازار آزاد شفاف بورس با تنوع سیستم فروش و عرضه، این امکان را می دهد که در فضای امن و بدون خطر بتوان فعالیت کرد."

مدیرعامل بورس کالا می گوید:" وقتی خارج از بورس محصولی را عرضه کنیم معلوم نیست به چه کسی عرضه می شود و معلوم نیست به مصرف کننده واقعی می رسد یا نه؟ اما زمانی می توانیم بگوییم که قیمت درست کشف شده است که کل عرضه یک محصول در برابر کل تقاضایش قرار می گیرد."

وی می افزاید:" اگر قرار است محصولات پتروشیمی به بورس عرضه شود باید کل آن عرضه شود و اگر قرار است عرضه نشود باید به سیستم قیمت گذاری گذشته برگردیم و اگر ما بخواهیم بخشی را خارج و بخشی را داخل بورس داشته باشیم، چیزی جز سوء استفاده از بورس نیست."

 

* قراردادهای بلند مدت 

 

مدافعان ادامه عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا بر این باورند  قراردادهای بلندمدت در بورس ویژگی است که در بورس کالا فراهم است و اطلاعات خریداران محصولات پتروشیمی همچون دیگر کالاها در بورس ثبت است و انتقاد مطرح شده در این زمینه منطقی نیست.

 

ضمن اینکه در بازار محصولات پتروشیمی زمانی رقابت حاکم می شود که تعداد زیادی عرضه کننده در بازار حضور داشته باشند و نیز دخالتی در تعیین قیمت اتفاق نیفتد؛ بنابراین در حالی که لزوم رقابتی تر شدن این بازار، حضور تمام عرضه کنندگان در بازار است، حمایت از خروج تولیدکنندگان از بورس، اقدامی مغایر با سازوکار رقابتی بورس است. 

به منظور ارتقاء نظارت پذیری در بازار محصولات پتروشیمی کشور باید همه مجتمع های تولیدی دولتی و غیردولتی، محصولات پتروشیمی خود را صرفاً از طریق بازار داخلی بورس کالای ایران به فروش برسانند. 

 

* بورس کالا زمینه ساز توسعه صادرات 

 

 

کمک به صادرات دیگر ویژگی سازو کار بورسی عرضه محصولات پتروشیمی است چرا که کارکردهای بورس کالا  کمک  شایانی به تعیین نرخ ، بهینه تعرفه های گمرکی از طریق انتشار آمار واقعی می کند و اطلاعات  بنیادی بازار مانند مقدار عرضه؛ مقدار تقاضا و قیمت، کشف قیمت واقعی کالاهای وارداتی برای  جلوگیری از دامپینگ قیمتی ( قیمت شکنی ) و هدایت منابع بانکی به سمت بخشهای تولیدی، کاهش ریسک پرداخت وام و کاهش مطالبات سوخت شده بانکها  در دسترس خریداران و فعلان بازار قرار می دهد.

 

* سازو کار بورسی  عرضه کالا راهی برای خروج غیر تورمی از رکود 

 

براساس برنامه دولت برای خروج غیرتورمی از رکود اقتصادی، همزمان با اصلاح قیمت پایه کالاهای مورد معامله در بورس کالای ایران و آغاز آزادسازی قیمت ها، تصریح شده است که به جز کالاهای اساسی و انحصاری، کشف نرخ کالاهایی که امکان پذیرش و خرید و فروش آنها در بورس های کالایی وجود دارد، از طریق این بورس ها باید صورت گیرد. این مصوبه دستگاه های اجرایی را ملزم کرده است تا یک سال از تاریخ ابلاغ این تصویب نامه نسبت به پذیرش کالاهای مذکور در بورس مربوط اقدام کنند. 

براساس این مصوبه ، مرجع تشخیص قابلیت پذیرش کالاها در بورس‌ها هیات پذیرش بورس مربوطه است. علاوه بر این در جلسه ستاد هماهنگی اقتصاد مقاومتی بر تقویت بورس‌های کالایی با استفاده از مکانیزم عرضه و تقاضا و نیز تنوع بخشیدن به ابزارها و نهادهای مالی برای تامین مالی بنگاه‌ها، تاکید شد. 

برخی تحلیگران بازار محصولات پتروشیمی فرار مالیاتی را یکی از انگیزه های تولید کنندگان تمایل آنها یا مشتریان آنها به عدم پرداخت شفاف و صحیح مالیات است و امکان فرار مالیاتی برای آنها در صورت عرضه در بورس کالای ایران وجود ندارد. 

یکی دیگر از انگیزه ها برای خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالای ایران ، هزینه های معاملاتی در بورس مطرح شده است.

این در حالی است که نرخ کارمزد فروشنده و خریدار در معاملات بورس کالای ایران برای محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی در مقابل خدمات بورس مانند بازاریابی و تضمین تعهدات طرفین معامله ، نرخ بسیار ناچیزی است و کارمزدهای دریافت شده دارای سقف است.

همچنین بیشتر فروشندگان با مذاکره با کارگزار خود از خدمات تخفیف قابل توجهی در نرخ کارمزد نیز بهره مند می شوند.