نرخ ارز مفصل ارتباطی میان اقتصاد داخلی با اقتصاد جهانی است و همه کشورها تلاش می کنند با یک نرخ این معیار را بسنجند تا رفتارهای تجاری و اقتصادی در سطح بین الملل قابل پیش بینی و برنامه ریزی باشد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، یکی از سیاست های ارزی مهم در سال های اخیر، سیاست یکسان سازی نرخ ارز بوده است که تحقق ان می تواند بر متغیرهای اقتصادی نظیر تورم، بیکاری، تولید و ... تاثیر بگذارد و شرایط لازم را برای ثبات یا بی ثباتی اقتصادی فراهم آورد.
بازار ارز نیز اهمیت بالایی برخوردار است و نظارت و ثبات در این بازار از ابتدای دولت یازدهم با جدیت بیشتری در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت.
این روزها نیز فاصله نرخ ارز مبادله ای و آزاد روند کاهشی داشته است که اگر به هم برسد ارز تک نرخی تحقق خواهد یافت.
این بازار در سال های اخیر با تلاطم فراوانی بویژه طی سال های 90 تا 92 همراه بود به طوریکه علاوه بر دو تا سه نرخی شدن نرخ دلار ، قیمت رایج ترین ارز یعنی دلار تا حدود 3 برابر افزایش یافت که این موضوع تاثیر مستقیم بر سایر بازارها داشت و موجب شد تا قیمت بسیاری از کالا ها افزایش یابد.
مسئولان دولتی در سال 91 همزمان با اوج آشفتگی در بازار ارز مرکز مبادلات ارزی را تاسیس کردند و ارز 3 نرخی شد اما از همان زمان کارشناسان اقتصادی از چند نرخی شدن قیمت ارز انتقاد و تاکید کردند دو یا سه نرخی شدن دلار باعث ایجاد رانت در اقتصاد می شود و باید ارز در کشور تک نرخی باشد.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی چندی قبل درباره رانت ناشی از ارز چند نرخی با بیان اینکه سالانه 60 میلیارد دلار واردات رسمی با دلار 2850 تومانی داریم که با ارز آزاد 3350 تومانی قیمت گذاری و در بازار توزیع می شود ،گفت : این روند حداقل در هر دلار ، 500 تومان و در مجموع 30 هزار میلیارد تومان رانت ایجاد می کند.
محمد حسن نژاد افزود: مجلس شورای اسلامی در سال های اخیر تلاش کرده است دولت به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کند و اگر چه ممکن است در کوتاه مدت تأثیر روانی و تورمی اندکی داشته باشد اما در بلندمدت به نفع تولید است و بخشی از این 30 هزار میلیارد تومان را می توان در خدمت تولید قرار داد.
وی گفت: کالایی که حتی برای تولیدات صادرات محور وارد می شود ، صادر کنندگان ارز حاصل از صادرات آن را به داخل کشور می آورند و با نرخ آزاد می فروشند و به هیچ وجه ارزهای حاصل از صادرات به نرخ مبادله ای فروخته نمی شود.
باید به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کنیم
حسن نژاد افزود : باید به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کنیم تا شاخص های رقابت و شفافیت در اقتصاد ملی در عرصه داخلی و خارجی به طور دقیق مشخص شود و برنامه ریزی ها نیز روند هوشمندی به خود بگیرد.
این نماینده مجلس تصریح کرد: تعداد وارد کنندگان هم شاید هزار نفر باشند که این رانت نصیب آنها می شود و چند نرخی بودن ارز بانی فساد اقتصادی شده است.
اقای نتاج مدیرعامل یکی از بانک های خصوصی هم می گوید : ارز جزء سرمایه های ملی و بیت المال است و نباید اجازه دهیم ، عده ای اندک از امکانات ارزی کشور برای رانت خواری گسترده استفاده کنند.
آقای نتاج افزود: هر جا و در هر کالایی ، چند نرخی وجود داشته باشد حتماً عده ای رانت خوار حضور دارند و چند نرخی بودن ارز هم بستر همین فساد را فراهم آورده است.
وی تصریح کرد: حق نداریم بیت المال را در اختیار عده ای محدود قرار دهیم و چند هزار نفر به منافع اقتصادی و غیر اقتصادی کلان برسند و هزینه آنها را ملت بدهد.
نتایج افزود: هیچ کارشناسی و اقتصاددانی پیدا نمی شود که از تک نرخی شدن ارز انتقاد کند بلکه همیشه این اجماع برای ضرورت یک نرخی شدن ارز در اقتصاد کشور وجود دارد و از دولت و بانک مرکزی انتظار داریم در این زمینه به سرعت وارد عمل شود چون ادامه این روند به معنی افزایش فرصت رانت خواری برای کسانی است که از فاصله نرخ رسمی ارز تا نرخ بازار آزاد بهره برداری می کنند.
با روی کار آمدن دولت یازدهم مسئولان دولتی اعلام کردند کنترل بازار ارز از اولویت های مهم اقتصادی است و از سیاست تر نرخی شدن ارز سخن گفتند ؛ وزیر صنعت ، معدن و تجارت هم
بر لزوم تک نرخی شدن ارز برای حمایت از تولید تاکید کرده است.
محمدرضا نعمت زاده گفت : نرخ ارز باید به سمت قیمت واقعی حرکت کند تا شکوفایی لازم را در اقتصاد داشته باشیم.
وی افزود: ارز چند نرخی در سالهای اخیر به ضرر تولید و به نفع واردات بوده ، زیرا ارز ارزان در اختیار واردات قرار گرفته است و به واردات یارانه داده ایم تا بر علیه تولید قد علم کند.
وی گفت : سیاست تک نرخی شدن ارز در دستور کار دولت قرار دارد و به نفع تولید است.
وزیر صنعت ، معدن و تجارت افزود : تاکنون بیشترین بهره را از ارز ارزان، واردکنندگان برده اند در حالی که در دوره ای که ارز تک نرخی بود، صنعت شکوفا شد و زمانی که قیمت آن دونرخی شد، برخی تولیدکنندگان، واردات را به تولید ترجیح دادند که نمونه آن قطعه سازان هستند.
کارشناسان اقتصادی هم با اشاره به تاثیر نظام چند نرخی ارز در اقتصاد کشور ، می گویند : لازم است تعیین نرخ یکسان ارز در اسرع وقت و مستقل از روند مذاکرات پیگیری و در مورد آن سیاستگذاری شود.
محمد واعظی کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه نظام چند نرخی ارز در هر اقتصاد با در نظر گرفتن اهدافی صورت میگیرد، اظهار کرد: یکی از این اهداف به اهداف توزیعی مربوط است. در واقع دولت با چند نرخی کردن ارز به توزیع عادلانهتر درآمد در جامعه و جلوگیری از نابرابری میپردازد.
این کارشناس اقتصادی افزود : کالاهای ضروری که بیشتر مورد استفاده اقشار کمدرآمد و با درآمد متوسط است با نرخ ارز پایینتر وارد میشود، در نتیجه قیمت آن در بازار ارزان تر خواهد بود.
واعظی دیگر اهداف چندنرخی کردن ارز را دستیابی به برخی اهداف تخصصی دانست و افزود: در واقع دولت با استفاده از ابزار نرخ چندگانه برای ارز میتواند برای فعالیتهای صنعتی و تولیدی که از اهمیت بیشتری برخوردار است، ارز با نرخ پایینتر اختصاص دهد.
این کارشناس مسایل اقتصادی ادامه داد : چند نرخی بودن ارز میتواند در نهایت باعث مهار تورم و ثبات در اقتصاد کلان باشد که از اهداف تثبیتی چندنرخی بودن ارز است.
وی با تاکید بر اینکه در عمل اجرای نظام چند نرخی ارز مستلزم وجود بروکراسی در اقتصاد است، تصریح کرد: هرچه دولت بخواهد با سیاست چند نرخی بودن ارز مسائل دیگر اقتصادی را کنترل کند، نظام بروکراسی نیز وسیعتر میشود و این نظام هزینههای بیشتری را به اقتصاد تحمیل می کند.
واعظی شیوه منطقی تکنرخی کردن ارز از سوی دولت را سیاستی متناسب در این زمینه دانست و اظهار داشت : لازم است با سیاست های درست از طرق دیگر به اهداف توزیعی، تخصصی و تثبیتی که تا کنون با چند نرخی بودن ارز به دست میآمد، دست یافت.
وی با بیان اینکه دولت برای ایجاد توازن در بودجه تمایل دارد بالاترین نرخ ارز را به عنوان نرخ اصلی در نظر بگیرد، اظهار داشت: باید توجه داشت که در بلندمدت نمیتوان از ابزار نرخ ارز برای ایجاد توازن در بودجه استفاده کرد، زیرا این امر تبعات اقتصادی زیادی خواهد داشت .
این روزها در بازار ارز علاوه بر ثبات نسبی شاهد کاهش نرخ آزاد دلار و افزایش نرخ بانکی دلار در روزهای اخیر هستیم که حکایت از برنامه ریزی بانک مرکزی برای رساندن این دو نرخ به هم یا همان یکسان سازی نرخ ارز یا به گفته رئیس کل بانک مرکزی نرخ تعادلی است.
رئیس کل بانک مرکزی نیمه تیرماه در پاسخ به پرسشی در خصوص زمان در نظر گرفته شده برای یکسان سازی نرخ ارز توسط بانک مرکزی گفت : باید این امر را مدنظر قرار داد که بهترین زمان برای یکسان سازی نرخ ارز ارتقا سطح ارتباطات بین المللی بانکی و کارگزاران است.
ولی الله سیف در پاسخ به این پرسش که پس از یکسان سازی نرخ ارز، کدامیک از نرخ های بازار آزاد و مرکز مبادلات مدنظر خواهد بود، ادامه داد: یک نرخ تعادلی در اقتصاد وجود دارد که نمی توان آن را به صورت مصنوعی تغییر داد.
وی افزود : وظیفه اصلی بانک مرکزی در این بحث، جلوگیری از شوک های موقت ناشی از هیجانات است و در شرایط با ثباتی قرار داریم، اما ممکن است که نرخ ارز پس از یکسان سازی تا حدی کاهش یابد.
سیف با اشاره به برنامه جدی بانک مرکزی برای یکسان سازی نرخ ارز، اظهار داشت: اکنون بازار ارز از شرایط باثباتی برخوردار بود و تلاش می شود این روند ادامه یابد.
با توجه به وعده مسئولان بانک مرکزی برای تک نرخی شدن نرخ ارز ، فعالان و کارشناسان اقتصادی انتظار دارند این اقدام به صورت گام به گام و سنجیده باشد تا هم به بازارهای اقتصادی کشور شوک وارد نشود و با نظام مدیریت شناور نرخ ارز شاخص های اقتصادی از جمله تولید و صادرات افزایش یابد که نتیجه آن همان رونق اقتصادی خواهد بود.