سالار قاسمی در برنامه صف اول شبکه خبر گفت:ما با شرکت های دانش بنیان و با بخش نهاد علوم شناختی نهاد ریاست جمهوری برای به خدمت گرفتن فناوری های جدید آموزشی به ویژه هوش مصنوعی برای تفاهمنامه های امضاء کرده ایم
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما،برنامه ها و اقدامات آموزش و پرورش استثنایی کشور موضوع برنامه صف اول شبکه خبر بود.به همین منظور دکتر سالار قاسمی، رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور مهمان این برنامه بود.
سؤال : یک مقدار راجع به آموزش و پرورش استثنایی کشور، شایدهمه هموطنان به صورت کامل این سازمان را اشراف و شناخت کافی نداشته باشند. سازمان آموزش و پرورش استثنایی چه تفاوتی با آموزش و پرورش عادی دارد و چه روند و رویکردی را در حوزه آموزش پیگیری می کند؟
قاسمی : آموزش و پرورش استثنایی به شکل غیر رسمی در کشور ما سابقه صد ساله دارد. از زمانی که مرحوم باغچه بان در سال 1303 اولین مدرسه ناشنوایان را پایه گذاری کرد، شکل گیری غیر رسمی این نشان از این هویت و توجه ایرانی و اسلامی ما و حتی مرحوم باغچه بان بدون توجه و بدون استفاده از تجربه های بین المللی این کار را کرد. من در یکی از برنامه ها گفته ام که این قابل توجه نسل جوان ما باید باشد که صد سال پیش یک معلم بزرگ اینگونه آموزش و پرورشی را پایه گذاری کرد. غیر رسمی بود، آموزش و پرورش به آن شکل نبود. اما در سال 1369 مجلس شورای اسلامی مصوبه ای گذاشت تحت عنوان اینکه سازمان آموزش و پرورش استثنایی یا بعنوان آموزش و پرورش کودکان با نیازهای ویژه، الان بحث ما بیشتر این است که اینها فرقی با دیگران ندارند، اینها نیازهای بیشتر و ویژه ای دارند، شکل گرفت که این تاریخچه این است که الان که اینجا صحبت می کنیم، دهه چهارم شکل گیری این سازمان که بعنوان مولود جمهوری اسلامی ایران است و خدمات قابل توجهی داشته است که به آن خواهیم پرداخت.
سؤال : اینها دانش آموزان استثنایی کشور در چند گروه دسته بندی می شود، یعنی از نظر نیازهای جسمانی که دارند؟
قاسمی : همانطور که در مقدمه توضیح دادید، به کسانی می گوییم دانش آموزان استثنایی که ما نتوانیم آموزش و پرورش عادی را در مورد آنها اجرا کنیم. وقتی نشود آموزش عادی را برای اینها اجرا کرد، اینها می روند در طیف دانش آموزان با نیازهای ویژه قرار می گیرند. ما طیف متنوعی از دانش آموزان با نیازهای ویژه داریم. تقریباً الان به 10 طیف رسیده است، قبلاً و زمانی که شکل گرفت، پنج یا شش گروه بیشتر نبود. یعنی از طیف نابینا و نیمه بینا، ناشنوا و نیمه شنوا، معمولین جسمی و حرکتی گرفته تا کم توان ذهنی تا الان که ما بخش اوتیسم داریم بعنوان دانش آموزانی که با اختلالات هیجانی و رفتاری هستند. عملاً ما 9 و 10 گروه را الان در طیف دانش آموزان استثنایی و دانش آموزان با نیازهای ویژه داریم که تقریباً برای هر طیفی نیازمند مداخله خاص و آموزش های خاص خودش است که برنامه های خاصی در طول این 4 دهه انجام شده است و الان هم دارد صورت می پذیرد.
سؤال : الان آماری دارید که در یک دهه اخیر ما به تعداد دانش آموزان استثنایی اضافه یا کم شده است. چون این آمار گویای خیلی از مسائل است؟
قاسمی : آمار اخیر نشان دهنده این است که دانش آموزان استثنایی دارند زیاد می شوند. می تواند دو علت داشته باشد، ما سال 1402 در سنجشی که داشتیم دانش آموزان با نیازهای ویژه ما 7 هزار نفر بود. ولی در سال 1403، سال تحصیلی 404-403 که الان هستیم، تعداد دانش آموزان ما به 10 هزار و 700 رسید. یعنی این افزایش حدود 30 درصدی، یعنی از 7 هزار به 10 هزار و 700، در طول یکسال، می تواند یک نکته مثبت هم باشد و باید یک بررسی دیگر هم داشته باشیم. نقطه مثبت آن این است که با توجه به سنجش و آزمون های قوی و باکیفیتی که انجام می دهیم، نشان می دهد که آزمون های ما و کیفیت کار ما بالا رفته است، ممکن است قبلاً شناسایی های ما دقیق نبوده است، دانش آموزان را به مدارس عادی ارجاع می دادیم که اینها نباید می رفتند. آنجا برخی از دانش آموزان می رفتند یکی دو سه سال در مدارس عادی و بعداً ارجاع می شدند به مدارس استثنایی. لذا روند افزایشی داریم که یک بخش نشانگر غربالگری است و یک بخش هم پژوهش و بررسی وظیفه ما است که باید انجام شود، ببینیم که علت آن براساس همان یکی از وظایف ما است. یعنی در ماده 2 در بند 4 اشاره شده است که وظیفه آموزش و پرورش استثنایی این است که آگاهی بخشی به جامعه برای پیشگیری از دانش آموزان استثنایی در قبل از تولد، حین تولد و بعد از تولد بعنوان یکی از وظایف آموزش و پرورش استثنایی است که این را حتماً باید در دستور کار و پژوهش خودمان قرار بدهیم. ما ارتباط با سازمان بهزیستی داریم، با وزارت بهداشت داریم که همه اینها باید به شکل سیستماتیک و نظامند انجام شود که بتوانیم غربالگری های دقیق و قوی داشته باشیم. آن بحث آموزش های قبل تولد، حین تولد و بعد از تولد هم که الان سنجش های ما به 2 سالگی رسید. الان 4 سال انجام می دهیم، باید برسیم به اینکه این تشخیص ها زودتر انجام شود.
سؤال : هرچه زودتر شناسایی شود، اقدامات ضروری می تواند پیامدهای مثبت داشته باشد؟
قاسمی : بله اصلاً کیفیت سنجش این است که مداخله بهنگام شود. یعنی اگر ما مداخله بهنگام در بحث سنجش و تشخیص نداشته باشیم، دچار مسئله می شویم. به طوری که امروز ما در بحث دانش آموزان اوتیسم که متأسفانه هم دارد افزایش پیدا می کند، براساس نظر متخصصان می شود قبل از 2 سالگی تشخیص داد. یعنی این مداخله بهنگام و غربالگری قبل از 2 سالگی با هماهنگی بهزیستی و وزارت بهداشت و آموزش و پرورش استثنایی انجام شود، می شود خیلی کمک کرد که اگر هم اوتیسمی است، اوتیسم خفیفی باشد یعنی با مداخله های درمانی که انجام می شود، دچار مرحله حاد و بحرانی نشود.
سؤال : محتواهای کتاب ها، فضاهای آموزشی متناسب سازی نشده، تجهیزات آموزشی، ایمن سازی مدارس و سرویس حمل و نقل ازجمله مشکلاتی بود که در گزارش هم به آنها اشاره شد. اول راجع به بحث جذب نیروی توانبخش در مدارس استثنایی صحبت کنیم. الان سازمان در این خصوص چه اقدام هایی انجام داده است؟
قاسمی : اساساً در جامعه تعلیم و تربیت و به ویژه در آموزش و پرورش استثنایی سه ضلع برای کیفیت بخشی وجود دارد. صلع اول معلم و نیروی انسانی، توانمندسازی نیروی انسانی، ضلع دوم محتوای کتب درسی است که اشاره شد که محتوا، کیفیت محتوا انجام شود و ضلع بعدی هم فضاهای آموزشی است. یعنی باید معلم ما، منابع ما و تجهیزات ما به گونه ای باشد که به روزرسانی شود. اتفاقاً یکی از وظایف آموزش و پرورش استثنایی هم اشاره شده است که ما باید براساس تغییرات و تحولات دنیا در آموزش و پرورش استثنایی، تغییرات مستمر و مداوم در وظایف چهارگانه آموزش و پرورش استثنایی آمده است. اما ما در بحث و بخش اول عرض کنم که در حوزه بحث نیروی انسانی، ضمن اینکه در دانشگاه فرهنگیان، نیروهای مورد نیاز آموزش و پرورش استثنایی گرفته می شود، بخشی از نیروهای خرید خدمات هم سال های گذشته گرفته شده است. اما یکی از برنامه های جدی ما که بنده جدیداً در این حوزه مسئولیت گرفته ام اینکه ما بتوانیم نیروهای توانبخشی که اصطلاحاً به آنها کاردرمان، گفتاردرمان، بحث مشاور، بحث روانشناس، بحث بهداشت و سلامت را که بسیار جدی است، در برنامه های مان داریم که هم گفتگوهایی با سازمان امور اداری و هم مرکز نیروی انسانی خودمان و دانشگاه فرهنگیان داریم که بتوانیم در یک فرآیند چهار ساله و برنامه چهار ساله و نقشه راه چهار ساله ای که داریم، بتوانیم بخشی از نیروهای اصطلاحاً کیفیت بخشی را برای آموزش و پرورش استثنایی تأمین کنیم.
سؤال : شما رأس همان سند تحول بنیادین است، در غالب آن است یا نه سند مختص به سازمان خودتان است؟
قاسمی : اسناد بالادستی ما یکی همین اساسنامه سازمان آموزش و پرورش استثنایی که سند راهبردی آموزش و پرورش استثنایی است و برنامه ما هم مبتنی بر همان سند تحول بنیادین یعنی در خود سند تحول بنیادین به این توانمندسازی نیروی انسانی و نیروی انسانی باکیفیت اشاره شده است که مستند به آن ما داریم تلاش می کنیم که نیروهای انسانی باکیفیت را در یک فرآیند 5 ساله بتوانیم بخش اعظم آن را جذب کنیم.
سؤال : این 5 سال از چه زمانی شروع شده است؟
قاسمی : امسال بعنوان سال اول است که خیلی موفق نبوده ایم، داریم زمینه های آن را فراهم می کنیم، گفتگوها را می کنیم، نیازهای واقعی مان را به تناسب استان های مختلف.
سؤال : شما الان همان نیروهای توانبخش احصاء کرده اید چقدر نیرو در کل کشور نیاز دارید؟
قاسمی : بخش های مختلف یعنی کار درمان، گفتار درمان، روانشناس، مشاوره ها، چون ما مراکزی داریم به نام مراکز جامع آموزش، سنجش، توانبخشی و مداخله بهنگام. اطلاعات را تقریباً داریم نهایی می کنیم و عدد دقیق آن را تا آخر دیماه اعلام می کنیم.
سؤال : حدودی هم اطلاعی ندارید؟
قاسمی : الان ما 23 هزار معلم در آموزش و پرورش استثنایی کشور داریم و 80 هزار ساعت هم حق التدریس داریم. بیانگر این است که ما 20 درصد کمبود نیرو در حق التدریس داریم. حالا وقتی به کیفیت بخشی می رسد، به نظر می رسد که ما بین 20 تا 30 درصد نیرو هم نیاز داریم که باید در یک فرآیند 5 ساله اینها را به آموزش و پرورش استثنایی کشور اضافه کنیم.
سؤال : روی چه تعداد مدرسه استثنایی دارید حساب می کنید؟
قاسمی : ما 3 هزار و 700 مدرسه قریب به 4 هزار مدرسه در کل کشور بعنوان مدارس استثنایی داریم.
سؤال : این تراکنش جغرافیایی اش به صورت متوازن است، یعنی آن عدالت در کل کشور رعایت شده است؟
قاسمی : آموزش و پرورش استثنایی برخلاف آموزش و پرورش عادی که برخی از جاها این تناسب رعایت نشده است، ولی در آموزش و پرورش استثنایی ما توزیع مناسب داریم. یعنی 23 هزار معلمی که الان شما به نسبت شهر تهران را بگیرید، ممکن است ما در آموزش فراگیرمان این تناسب رعایت نشود و نتوانیم خدمات لازم را بدهیم که آن هم یکی از برنامه های ما است، ولی این 23 هزار معلم ما در آموزش و پرورش استثنایی تقریباً توزیع متوازن انجام شده است. که سعی می کنیم این نیروهایی که برای 5 سال آینده جذب می کنیم، اینها را هم به تناسب نیاز و تعداد دانش آموزان، یعنی ما استان ها را داریم، یعنی اولین استان از نظر بحث استثنایی کدام استان ها هستند، به همان تناسب به آنها هم نیروهای آموزگار آنها و هم نیروهای توانبخشی که بسیار مهم است، خواهیم پرداخت.
سؤال : چون داریم راجع به بحث اسناد بالادستی سازمان آموزش و پرورش استثنایی صحبت می کنیم، بد نیست اشاره ای به برنامه هفتم هم کنیم. شما استثنایی هستید ولی در برنامه هفتم همچنین ویژه و استثنایی به شما نگاه نشده است. من فقط دیدم یک بند به مدارس استثنایی توجه شده است؟
قاسمی : متأسفانه همینطور است. سؤال دقیقی را فرمودید، شاید یکی از دلایل و فلسفه حضور ما در یک برنامه پرمخاطب مثل صف اول این باشد که آنگونه که باید و شاید اهمیت سازمان آموزش و پرورش استثنایی و توجه به دانش آموزان با نیازهای ویژه را جدی نگرفته ایم. من یک تعبیری خودم دارم، جناب وزیر هم قبول دارند، گفتیم علیکم به استثنایی باید اولویت اول آموزش و پرورش کشور باشد. دوم اینکه عرض کردم که جناب رئیس جمهور می فرمایند، صدای بی صدایان، در آموزش و پرورش کشور، مصداق واقعی توجه به صدای بی صدایان، همین توجه به دانش آموزان با نیازهای ویژه است، باید به آن توجه کنیم. حالا اگر فرصت شود به این خواهم پرداخت که بنده چه نگاه راهبردی در این دوره جدید به آموزش و پرورش دارم، عرض خواهم کرد. پاسخ به سؤال شما اینکه متأسفانه در برنامه توسعه هفتم که من همین جا خواهش می کنم باید مجلس شورای اسلامی، دوستان ما بررسی مجدد کنند. یک بند در بند پ ماده 90 آمده است فقط یک حکم برای آموزش و پرورش استثنایی است و آن هم توسعه کمی و کیفی و بحث سرویس ایاب و ذهاب.
سؤال : آن زمانی که لایحه بود و در دست بررسی بود شما پیگیری نکردید؟
قاسمی : قاعدتاً زمان دوستان ما قبلاً بوده است، آنها هم قطعاً زحمت کشیده اند و تلاش کرده اند ولی من خیلی در همین مدت با دوستان مان، با رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، با کمیسیون اجتماعی که خیلی مرتبط است و رئیس کمیسیون اش با آموزش و پرورش هم بهزیستی و هم آموزش و پرورش استثنایی، کمیسیون تلفیق، حتی کمیسیون بودجه گفتگوهایی داشتیم ولی امیدواریم یک قدری ما هم جدی تر مسائل را برای آنها تبیین کنیم که بدانند چه اهمیتی آموزش و پرورش استثنایی دارد.
سؤال : نگاه راهبردی شما چه است؟
قاسمی : نگاه راهبردی ما در این دوره جدید، در وزارت آموزش و پرورش در این دولت چهاردهم، چه است، این است که آموزش و پرورش استثنایی را باید از دو بعد نگاه کرد، یکی اینکه خود آموزش و پرورش استثنایی که دانش آموزان هستند، ما داریم کارهایی انجام می دهیم برای آموزش آنها، کیفیت بخشی آنها، عدالت آموزشی، اینها وظیفه ای است که برعهده ما گذاشته شده است، انجام می شود. اما من اینجا می خواهم به همه صاحبنظران در این رسانه ملی، به دانشگاه ها، به متخصصان، به تصمیم گیران، به سیاستگذاران عرض کنم که آموزش و پرورش استثنایی می تواند ضامن راهبری آینده جامعه معلولین کشور باشد.
سؤال : یعنی به نوعی خودش سرمایه گذاری در این حوزه...؟
قاسمی : یعنی اگر ما قرار باشد آینده معلولین کشور که قابل توجه هستند، 8 یا 9 میلیون جامعه معلولین کشور است، اقلیت بزرگی است، اقلیتی که باید به آنها مصداق واقعی عدالت اجتماعی است که در جمهوری اسلامی ایران باید به آن توجه شود، این است که اگر ما نگاه عمیق و راهبردی و کیفی، از نیروی انسانی، از فضا، از محتوای درسی، همان توانبخشی شغلی که یکی از بحث های مهم است، گرفته، در وظیفه اول ما آمده است، اینکه عرض می کنم براساس وظایف سازمان آموزش و پرورش است. نه اینکه می خواهیم، در وظیفه اول سازمان آموزش و پرورش استثنایی گفته است که باید ما توان بخشی تعلیم و تربیت داشته باشیم برای اینکه این دانش آموزان به حداقلی از خودکفایی فردی اقتصادی و اجتماعی برسند. اگر قرار باشد اینها به خودکفایی فردی اقتصادی و اجتماعی برسند، اینها می توانند در آینده بخشی از جامعه معلولین را در زیر چتر خودشان قرار بدهند. این می شود هدایت و راهبری و ضمانت جامعه معلولین آینده، خواهش من این است که این نگاه را سیاستگذاران کشور ما توجه کنند. صرفاً بعنوان آموزش و پرورش استثنایی نگاه نکنند، می تواند خیلی از کارهای سازمان بهزیستی، خیلی از کارهای وزارت بهداشت و سازمان فنی و حرفه ای کشور را تحت پوشش قرار بدهد.
سؤال : راجع به بحث نیروهای توانبخش و در کل نیروی انسانی در سازمان آموزش و پرورش استثنایی صحبت کردیم. برویم راجع به مثلثی که شما ترسیم کردید یک ضلع آن فضای آموزشی می شود. راجع به فضای آموزشی توضیح بدهید که یکی از دیگر مشکلات مدارس استثنایی کشور است. در این خصوص برای رسیدن به استانداردهای لازم که لازمه فعالیت در مدارس آموزش استثنایی است، چه برنامه ای خواهید داشت؟
قاسمی : ببینید ما برای کیفیت بخشی و اجرای عدالت برای دانش آموزان با نیازهای ویژه حتماً باید برای استانداردسازی فضاهای آموزشی و پرورشی و ورزشی، صرفاً فضای آموزشی نیست، این بچه ها بیش از دانش آموزان عادی به فضاهای هم آموزشی و هم پرورشی و هم ورزشی با توجه به محدودیت هایی که دارند، نیازمند هستند. ضمن اینکه معماری و طراحی که باید در مورد اینها و مناسب سازی که انجام شود اشاره شد، فرق می کند با دانش آموزان عادی. ما اخیراً با بحث سازمان نوسازی و توسعه تجهیز مدارس بحث کرده ایم که معماری خاص، نقشه خاص این دانش آموزان باید برای فضاهایشان پیش بینی شود. کمبود فضا در بحث ما خیلی جدی نیست، فضاهای خاص ما کم است.
سؤال : فضای متناسب با جامعه هدف؟
قاسمی : بله یعنی فضا دراختیار گذاشته شده است ولی این فضا مناسب بچه ها نیست. بعنوان مثال دانش آموز اوتیسم یک شرایط خاص خودش را دارد، یعنی حتی ما فضا که ساخته می شود، یک اتاقی که است، اصلاً اضلاع و مهندسی آن باید خاص باشد. یا مثلاً بحث جسمی، حرکتی ها، بحث مناسب سازی از نظر آسانسور، بحث آب درمانی و مواردهای دیگر باید رعایت شود. تقریباً تلاش های خوبی صورت گرفته است ولی فاصله زیادی داریم و تلاش ما این است که اعتبارات هم دولتی و هم خیرین، مذاکراتی با جامعه خیرین داشته ایم، با جناب دکتر قفلی، با جناب مهندس جعفری، خیرین بزرگی که الان در برخی از جاها سرمایه گذاری قریب به ما خیری داریم که 10 هزار متر زیربنا الان دارد برای بحث بچه ها در یک شهرستانی این کار را انجام می دهد. تلاش و برنامه ما این است که هم در بحث توسعه فضا و هم کیفیت بخشی به فضا، یعنی مناسب با بچه ها را بتوانیم در فرآیند 5 ساله ای که عرض کردم...
سؤال : پس ما کمبود فضای آموزشی نداریم ولی باید آن متناسب سازی صورت بگیرد؟
قاسمی : کمبود معمولاً است ولی خیلی آنقدر نیست.
سؤال : روی ایمن سازی چطور؟
قاسمی : نسبت به معلم به دانش آموزی ما خوب است، نسبت به تراکم ما در آموزش و پرورش استثنایی 6 یا 5 نفر دانش آموز در هر کلاس است که خوب است، معضل جدی و بحران نداریم.ما الان نسبت معلم به دانش آموزمان خوب است نسبت تراکم ما در آموزش و پرورش استثنایی 6 نفر و 5 نفر دانش آموز در هر کلاس است ، خوب است ، یعنی معضل جدی و بحران نداریم .
سوال : باهمین بحث فضاهای آموزشی یک دغدغه هایی راجع به ایمن سازی هم وجود دارد.
قاسمی : ما باید هم فضاهای ورزشی مان ، من اخیرا استان های مختلفی رفتم و پروژه هایی که افتتاح کردیم ، مثلا سالن های ورزشی ، بحث مان این بود که پوشش های دیوارهایش طوری باشد که بچه هایی که معلول جسمی حرکتی هستند این ها تعادل لازم را ندارند و این ها در حال انجام است ما قبلا و جدیدا که دارد چه فضاهای ورزشی و چه فضاهای پرورشی مان دارد ساخته می شود تلاش این است که انشاالله این ایمن سازی هایی که نیازمند بچه ها است اصطلاحا در قالب مناسب سازی قرار می گیرد که دارد انجام می شود و تعریف شده است یعنی پروژه ای که پیمانکار یا خیر به ما تحویل می دهد ما بر اساس این استانداردها از آنها تحویل می گیریم یعنی اگر این استانداردها در آنها لحاظ نشده باشد قاعدتا تحویل گرفته نمی شود ممکن است مخاطراتی برای بچه های ما داشته باشد .
سوال : برویم روی بحث محتوا ضلع سوم که شما تعریف کردید برای آموزش و پرورش استثنایی ، روی محتوا چه دغدغه هایی وجود دارد ، محتواهایی که بحث می شد غیرکاربردی است در محتوای دروس شان ، برای آنها چه برنامه ای دارید ؟
قاسمی : شاید مهم تر از بحث فضای ما ، اگر بخواهیم اولویت بندی کنیم که فضای ما الان به نوعی داریم باید ایمن سازی و مناسب سازی هایش انجام بشود ، معلم هایمان الان بحثی که ما داریم وضعیت خوبی است همکاران ما ولی باید هم توانمندسازی معلم هایمان و هم جذب در بخش توانبخشی جدی تر بشود مهم تر از این دو ضلع به نظر می رسد بحث همین محتوای آموزشی و برنامه درس ملی ما است ، بر اساس بررسی هایی که ما انجام دادیم ما نتوانستیم برنامه درس ملی مان را به روز کنیم بر اساس نیازهای روز دانش آموزان مان د رحالی که یکی از وظایف جدی سازمان آموزش و پرورش استثنایی اشاره شده به این که ما تغییر مداوم و مستمر برنامه ها و محتوا بر اساس تغییر و تحولات روز آموزش و پرورش های دنیا ، بر این اساس خیلی برنامه های خوب و جدی داشتیم ، ما یک پژوهشکده داریم به نام پژوهشکده روانشناسی استثنایی ، که این پژوهشکده تحقیقاتی انجام داده و در حال بررسی آن است ، با دانشگاه علامه با دانشگاه تهران نشست هایی با متخصصین روانشناسی استثنایی داشتیم و این محتواها در حال بررسی است .
سوال :چقدر دیگر زمان مانده تا به نتیجه برسد ؟
قاسمی : به نظر می رسد ما باید ، ما حدود 150 محتوا با عنوان و کتب درسی داریم برای این بچه ها و شاید قدری بیشتر ، ما باید این ها را در یک فرآیند 5 ساله سعی کنیم که اصلاحات این ها انجام بشود ، ما مشکلی که داشتیم در بحث محتوایمان این است که ما همسویی و همگرایی بین آموزش و پژوهش ما نبوده ، یعنی نه این که این پژوهش ها و تحقیقات انجام نشده ، پژوهش ها و تحقیقات خوبی انجام شده بود که ما باید محتواهایمان را به روز کنیم ولی متاسفانه انجام نشده ، ما حتما در برنامه هایمان لحاظ کردیم و برنامه جدی مان این است که انشاالله این محتواها را بر اساس پژوهش ها و تحقیقاتی که انجام شده و حتی قرارمان است که با یکی از بحث هایی که با سازمان یونیسف داشتیم ، سازمانی که شعبه ای از آن سرپرست آن را هم من ملاقات داشتم ، یک بحثی شد که ما بتوانیم یک مطالعه تطبیقی انجام بدهیم آموزش و پرورش سازمان و آموزش و پرورش کشورهای مختلف را و بیاییم ببینیم که محتوای آنها ، فناوری های جدیدی که دارند به چه شکلی یا متناسب و بومی سازی در کشور خودمان هم آن را انجام بدهیم .
سوال :یعنی بتوانید از آخرین یافته ها استفاده کنید .
قاسمی : بله
سوال: راجع به بحث مهارت آموزی روی مدارس استثنایی صحبت بکنیم الان چه اقداماتی انجام دادید که بتوانید آن آموزش های مهارتی را جایگزین آموزش های نظری و دروس نظری بکنید ؟ اقداماتیکه در این زمینه صورت گرفته و در این راستا چقدر آن دغدغه اشتغال و فعالیت آن ها مدنظر شما قرار گرفته است ؟
قاسمی : اساسا فلسفه اصلی شکل گیری این سازمان و شاید راهبردی ترین هدفی که برای ما ترسیم شده ، همین بوده که بچه ها از پیش دبستانی ، دبستان ، متوسطه اول و متوسطه دوم آموزش حرفه ای تاکید شده ، این دانش آموزان نمی توانند آموزشی که در مدارس عادی است و بحث های دیگر ، آن چیزی که میتواند کیفیت بدهد به آموزش و پرورش استثنایی ، آموزش مهارت محور و توانبخشی شغلی است ، حالا آموزش و پرورش استثنایی چه کار کرده ؟ اقدامات خوبی انجام شده و ما هم در برنامه هایمان داریم ما قریب 750 مدرسه داریم در پیش حرفه ای و حدود 570 مدرسه در بحث آموزش متوسطه دوم که کار و دانش بحث آن است و قریب 10 هزار دانش آموز را ما در متوسطه دوم در کار و دانش و حدود 7 هزار .... حالا احتمالا متغیر باشد یا 7 هزار ، در بحث آموزش پیش حرفه ای داریم ، با این ها چه کار می کنیم ؟ آمدیم رشته هیا مختلف را شما از باغبانی گرفته ، صنایع غذایی گرفته ، خیاطی گرفته ، پرورش گیاهان دارویی گرفته ، پرندگان زینتی گرفته ، یا در متوسطه دوم مان در بحث کار و دانش بحث برق ، مکانیک ، رشته های مختلف فنی که به تناسب طیف دانش آموزان یعنی برای دانش آموز ناشنوا طیف برای خودش ، یا مثلا نابینا می رود در بحث هایی که داریم می گوییم این رشته ها برایشان متناسب است ، معلولین جسمی - حرکتی بحث طیف اوتیسم ، این رشته های متنوعی برایشان پیش بینی شده که هم داریم تلاش می کنیم که تجهیزات کافی ، چون در آموزش حرفه ای مهم ترین نکته این است که شما فضای استاندارد ، تجهیزات کافی و معلم توانمند و متخصص داشته باشید ، تلاش و جهت گیری مان این است که هم توسعه این رشته ها را داشته باشیم رشته های حرفه ای و کار و دانش را و هم به تناسب آن توسعه و تقویت کارگاههایمان و تجهیزات مان که این ها می تواند آموزش حرفه ای را و توانبخشی شغلی را در بچه ها بالا ببرد ، یکی از راهها این که ما جلوگیری کنیم از ترک تحصیل این بچه ها و بازمانده از تحصیل نشدن این بچه ها که متاسفانه بخشی از آن به ایاب و ذهاب برمی گردد ، هر چقدر ما بچه ها را به سمت آموزش حرفه ای ببریم و بخش کار و دانش ، انگیزه شان بیشتر می شود ،
سوال : چون بستر برای اشتغال شان فراهم می شود .
قاسمی :در بازدیدهایی هم که ما در استان ها داریم ، وقتی که نمایشگاه کار این بچه ها را خیلی ا زمسئولین می بینند ، تعجب می کنند ، من اخیرا در استان های مختلف رفتم در فارس رفتم مازندران رفتم در چهارمحال رفتم ، در نمایشگاه وقتی شما از منبت کاری شان گرفته از پرورش گل و گیاه گرفته ، آمدند در باغبانی پرورش گل و گیاه خودشان می فروشند ، تولیدات شان را ، یا آمدیم در کار و دانش هایمان با مدارس مان قرارداد بستیم که من بعد هدایایی که قرار است در آموزش و پرورش داده شود از کار و دانشی های ما خرید کنند این موضوع خیلی مهم و جدی است که راهبردی ترین هدف آموزش و پرورش استثنایی با نیازهای ویژه است همین جا من می خواهم که عنایت بیشتری یعنی ما تفاهمنامه هایی که با وزارت کار داریم سازمان فنی و حرفه ای داریم ، این ها برای آموزش بچه ها ، دادن امکانات به بچه ها ، برای کارآموزی و کارورزی پای کار هستند ، تفاهمنامه های خوبی داریم این در راستای بالاآوردن آموزش مهارتی و آموزش حرفه ای برای بچه ها است .
سوال :چقدر از بعد اشتغال و آینده شغلی مسئولین به این موضوع توجه کردند ؟
قاسمی : چون موضوع اشتغال خیلی در دستور کار ما نیست،ولی با توجه به قانون سه درصدی که مجلس شورای اسلامی مصوب کرده که باید از جامعه معلولین گرفته بشود ، ما خیلی از همین بچه ها را خودمان می بینیم که خودشان کارآفرینی کردند ، کارهایی را انجام دادند ولی از این که چقدر از این ها توانسته ، باید قاعدتا خود وزارت کار و این ها آمار رسمی ارائه کنند که چقدر از دانش آموزان ما در بحث آموزش کار و دانش هایمان و هنرستان های کار و دانش که فارغ التحصیل شدند توانستند جذب بازار کار بشوند و شغلی برای آنها ایجاد بشود ، قاعدتا باید قابل توجه باشند ولی آمار دقیق آن را باید دوستان ما در وزارت کار داشته باشند .
سوال :موضوع مهم سرویس شان ، حمل و نقل دانش آموزان استثنایی عزیز کشورمان ، امسال قرار شده بود سرویس این مدارس رایگان بشود اما در خبرها بود صرفا سه تا استان سرویس رایگان شده درست است ؟
قاسمی : بله
سوال :برای سایر استان ها برنامه چیست ؟
قاسمی : ما بحث بازمانده از تحصیل و ترک تحصیل دانش آموزان در خود آموزش و پرورش عادی که یک موضوع مهمی است مصداق واقعی عدالت آموزشی این است که ما حتی یک دانش آموز بازمانده از تحصیل چه در آموزش و پرورش عادی و چه در آموزش و پرورش استثنایی نداشته باشیم ، اما ضرورت این در آموزش و پرورش استثنایی بیشتر است ، متاسفانه باید این جا عرض کنم که ما قریب 16 هزار دانش آموز مان در استثنایی بازمانده از تحصیل هستند ، به نظر می رسد که یکی از مهم ترین علت های بازمانده از تحصیل شدن بچه های استثنایی نداشتن سرویس ایاب و ذهاب است ، در استان های بزرگ پراکندگی که وجود دارد ، تامین سرویس دانش آموز برای بچه ها به شدت مشکل است ، در قانون بودجه 1403 و در قانون بودجه 1404 پیش بینی شده که شهرداری ها می توانند سرویس ایاب و ذهاب دانش آموزان را رایگان انجام بدهند ولی چون این جا قانون صراحت تکلیفی برای این ها نیاورده ، در دو سه استان آمدند استانداری ها و شهرداری ها پای کار که من تشکر می کنم ، ما رایزنی هایی که در شرایط جدید در مسئولیت جدیدمان در دوره جدید با بخش قابل توجهی از استانداران داشتیم در شورای آموزش و پرورش استان ها دارد مصوب می شود که انشاالله سرویس ایاب و ذهاب رایگان بشود ، از طرفی با معاون عمرانی وزیر کشور مذاکراتی صورت گرفته نامه ای هم ایشان تنظیم کرده هم برای مجلس کمیسیون تلفیق و هم برای استان هایی که انشاالله استانداران کمک کنند مصوبه ای با استناد به همین قانون بودجه مصوب بشود و سرویس ایاب و ذهاب رایگان بشود برای بچه ها .
سوال :روی مدارس اوتیسم چطور ؟ چون در برخی از استان ها دغدغه بود که در برخی از شهرها مدرسه اوتیسم وجود ندارد ، حالا متخصص آموزش کودکان اوتیسم هم یکی دیگر از مشکلاتی بود که خانواده ها به آن اشاره دارند و در گزارش قبلی هم داشتیم اصلا ادامه تحصیل این ها خیلی دغدغه دارند ، برای این ها چه اقداماتی انجام شده است ؟
قاسمی : آن سوالی که در ابتدا فرمودید کمبود فضاهای آموزشی ما یا مناسب سازی فضای آموزشی ما ، ما تنها طیفی که کمبود فضای آموزشی برای آنها داریم طیف اوتیسم است به دلیل این که این ها فضای خاص و ویژه خودشان را می خواهند ، ما اخیرا در تهران در خدمت جناب آقای استاندار بودیم مصوب شد برای شهرستان های تهران مدرسه ساخته بشود ، در خود استان فارس که من آنجا بودم مصوب شد که این کار انجام بشود ، ما کمبود مان در بخش طیف اوتیسم هم خودمان اعتبارات ملی در نظر گرفتیم برای این کار ، این باید انجام بشود برای دانش آموزان ، ضمن این که این ها شرایط خاص خودشان را می طلبد یعنی الان ما هم معلم شان را باید شرایط خاص خودش داشته باشد ، ما دو طیف دانش آموزان اوتیسم داریم ، اوتیسم کم توان ذهنی و اوتیسم عادی ، دانش آموزان اوتیسم عادی را ما بر اساس سیاست فراگیر سازی و تلفیقی می فرستیم در مدارس عادی باید به آنها هم سرویس داده شود معلم رابط گذاشته شود ، آنجا قدری مشکلات ما کمتر است ولی دانش آموزانی که اوتیسم و کم توان ذهنی هستند اوتیسم کم توان ، این ها می آیند در مدارس خاص و الان هم جامعه خیرین دارد کمک خاصی انجام می دهد در برنامه هایمان هست که هم برای ساخت شان و هم برای جذب نیروی متخصص و توانمندسازی نیروی متخصص برای طیف اوتیسم انشاالله اقداماتی را انجام بدهیم .
سوال : در بحث ادامه تحصیل شان چطور ؟
قاسمی : در بخش ادامه تحصیل دانش آموزان اوتیسم ، ما همین بحثی که صحبت قبلی من بود ، ما داریم این دانش آموزان را می بریم به سمت حرفه آموزی و مهارت آموزی ، همین اخیرا که ما بازدیدهایی را در استان ها داریم مثلا خیلی از این بچه ها در رشته موسیقی دارند کار می کنند ، خیلی از این بچه ها در بخش صنایع چوب دارند کار می کنند ، منبت سازی ، بخش عمده ای از این بچه ها در صنایع غذایی ، باغبانی ، کارهایی که دارند انجام می دهند این طیف را اگر ما انشاالله بعد از دوره ابتدایی بتوانیم ببریم به بخش پیش حرفه ای و در بخش کار و دانش تقریبا ادامه تحصیل شان و حتی منجر شدن شان به بحث توانبخشی شغلی شان هم حاصل می شود ، منتها مقدمه اش این است که ما هم مدارس خاص انشاالله برای این ها ساخته شود و هم معلم هایی که بتوانند با این ها خیلی سخت ترین کار را همکاران من در طیف اوتیسم که من اخیرا بازدیدهایی که از استان ها دارم یکی از همکاران ما می گفت من 20 سال است که دارم با دانش آموزان طیف اوتیسم کار می کنم واقعا صحبت خاص خودش را دارد .
سوال :در مناطق کم برخوردار چطور ؟ این ها بالاخره فضای آموزشی شان و بحث اینترنت شان جزء دغدغه ها است .
قاسمی : در مناطق کم برخوردار که نمی شود مدرسه را ساخت ولی همین بحث سرویس و ایاب و ذهاب که داریم که موضوع جدی و مهم است اگر این سرویس ایاب و ذهاب کمک بشود که به نظرم می رسد که انشالله حل می کنیم به فضل الهی برای یک سال آینده ، این سرویس تعیین بشود ما حداقل در مراکز استان ها و شهرهایمان این مدارس را داریم و ایجاد می کنیم که دیگر دانش آموز اوتیسمی هم بازمانده از تحصیل نشود و بتواند سرویس داشته باشد .
سوال :یک پیامی که یکی از خانواده ها فرستادند من بخوانم قابل توجه است ، نوشتند که نحوه تدریس در برنامه شاد به گونه ای است که معلم صرفا یک بار فایل مطالب درسی را در گروه کلاسی شاد ارائه می دهد و دانش آموزان عادی توان دریافت و فراگیری مطلب را دارند اما ضروری است که دانش آموزان استثنایی و خاص به طور جداگانه و خصوصی در فضای مجازی آموزش های لازم را دریافت کنند و علم نیز تازه باید آن شیوه تدریس خودش را برای هر دانش آموز تغییر بدهد چرا که هر یک از دانش آموزان استثنایی عزیز ما با توجه به مشکلات خودشان شرایط متفاوتی برای درک و دریافت مطلب دارند ، سازمان شما در این خصوص چه اقداماتی را انجام داده است ؟
قاسمی : نکته بسیار درستی است و خیلی ضروری برای بچه های با نیازهای ویژه ، محدودیت این بچه ها برای ما این پیام را دارد که ما باید با فناوری های نوین آموزشی هوش مصنوعی ، ربات های اجتماعی بتوانیم بخشی از محدودیت های این ها را با همین فناوری های جدید جبران کنیم ، برای همین یکی از سیاست های جدی ما در دوره جدید این است که ما بتوانیم در واقع الان ارتباط داریم مثلا با بخش تکنولوژی آموزشی دانشگاههای مختلف که این تکنولوژی های را بیاوریم هم در خدمت معلم قرار بگیرد که خود معلم از این ابزارها بتواند با کیفیت بهتری هم مسلط بشود و هم این که برای دانش آموزان استثنایی بخشی از هوش مصنوعی و ربات های اجتماعی که بتواند این محدودیت این دانش آموزان را جبران کند جزء برنامه ها و سیاستگذاری هایمان است که امیدوار هستیم ، الان ما با شرکت های دانش بنیان ، با بخش نهاد علوم شناختی نهاد ریاست جمهوری تفاهمنامه هایی داریم که این ها همه در راستای به خدمت گرفتن فناوری های جدید آموزشی به ویژه هوش مصنوعی و به ویژه ربات های آموزشی برای طیف اوتیسم که می تواند این ربابت های اجتماعی کمک کند فرآنید کار را شروع کردیم امیدوار هستیم که بتوانیم زودتر بخش عمده ای از این ها را بیاوریم و در کنار هم معلم مان و هم دانش آموز و خانواده ها ، یک نکته بسیار مهمی که ما الان داریم این که باید این جا عرض کنم و هم از متخصصین کمک بگیرم هم خانواده ها پیام بدهم و یک بخش عمده آن هم وظیفه ما هست ، این است که ما در کنار این فناوری های جدید که کمک به معلم می کند ما اگر نتوانیم برای توانمندسازی و آموزش خانواده و کیفیت بخشی خانواده محور تلاش کنیم ، تلاش ما در آموزش و پرورش استثنایی و همکاران ما کامل نمی شود ، خانواده ، پدر و مادر دانش آموز با نیازهای ویژه به نوعی ما باید تلاش کنیم که آنها هم بتوانند معلم دوم دانش آموزان باشند که کیفیت در آموزش و پرورش استثنایی بالا برود ، بهرحال گفتمان و حرف ما این است که محدودیت جسمانی مانع از شکوفایی استعداد نیست آن چیزی که مانع است موانع اجتماعی است که ما باید برطرف کنیم .