تاریخ‌پژوهان و باستان‌شناسان در همایش منظر تاریخی و فرهنگی قلعه «ضحاک» هشترود مقاله‌های علمی و پژوهشی خود را در خصوص آذربایجان دوره اشکانی ارائه کردند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز آذربایجان شرقی، معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در این همایش علمی - پژوهشی گفت: قلعه ضحاک هشترود از نخستین آثار ثبتی آذربایجان‌شرقی است و از این رو جزو آثار شاخص دوره اشکانی در کشور به شمار می‌رود.
وحید نواداد افزود: این اثر برای هشترود و استان آذربایجان‌شرقی بسیار اثر فاخری محسوب می‌شود و به کاوش و پژوهش بسیار در سال‌های آینده نیاز دارد.
وی اضافه کرد: میراث فرهنگی از سال ۱۳۷۱ کار مرمت این اثر را آغاز کرد و تاکنون ۹ فصل کاوش به سرپرستی زنده‌یاد «جواد قندگر» و دیگر پژوهشگران انجام شده که یافته‌های این کاوش‌ها در موزه‌های کشور به ویژه در موزه آذربایجان به نمایش گذاشته شده است.
وی حمایت وزارت میراث فرهنگی را از ادامه کاوش در قلعه ضحاک هشترود خواستار شد و افزود: این اثر قابلیت تبدیل به پایگاه ملی را دارد و برای آن پروپوزالی هم با عنوان سایت موزه قلعه ضحاک شده است.
نواداد با اشاره به اینکه سالانه هزاران نفر از این قلعه بازدید می‌کنند که بخشی از آنها گردشگر خارجی هستند گفت: امکانات و مسیر گردشگری مناسبی طی سال‌های اخیر در این مجموعه ایجاد شده که کافی نیست و نورپردازی مجموعه در برنامه میراث فرهنگی قرار دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هشترود هم با اشاره به اینکه این مجموعه در فاصله بین سال‌های ۱۳۵۰- ۱۲۰۹ هجری شمسی از سوی چند تن از محققان خارجی و ایرانی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت خاطرنشان کرد: بر اساس بررسی‌های باستان‌شناختی این مجموعه از هزارۀ دوم پیش از میلاد تا دوران تیموریان یعنی به مدت سه‌هزار و ۲۰۰ سال مسکونی بود و اوج شکوفایی آن مربوط به دوره اشکانی است.
به گفته جعفر سعیدی باستان‌شناسان نظر داده‌اند که سفال‌های کشف شده در حاشیه شرقی رودخانه «قرانقو» به هزاره دوم قبل از میلاد مربوط است و دیوار‌های سنگی و تاسیسات آن به دوره «اورارتو» تعلق دارد.
وی اضافه کرد: این چهارطاق یا پاویون بر لبه پرتگاهی که در حدود ۱۸۰ متر از راه قدیمی میانه به مراغه ارتفاع دارد، قابل مشاهده بود و از نظر نقشه و نوع آجرچینی در نوع خود منحصر‌به‌فرد است؛ چهار طاقی که طی سال‌های اخیر از سوی میراث فرهنگی بازسازی شد. راهرو‌های داخل قلعه هم با طرح‌های هنری و برجسته از انسان‌ها، حیوانات، گل و گیاه و اشکال هندسی و با رنگ‌های زرد، آبی و سبز مزین است.رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هشترود اظهار کرد: محوطه باستانی قلعه ضحاک شهری کامل با وسعت ۱۰ در ۲ کیلومترمربع است که تاکنون باستان‌شناسان تنها در بخش شاه‌نشین آن کاوش کرده‌اند.
قلعه ضحاک یا «آژی دهاک» در زبان محلی، در منطقه «نارین قلعه» هشترود و بر فراز کوهی منفرد قرار دارد و روزگاری از مراکز مهم اشکانیان بود؛ در حال حاضر برج‌های دیده‌بانی دوره اشکانی این اثر همچنان سالم مانده و در بررسی باستان‌شناسی منطقه نیز سفال‌هایی به‌دست آمده که مربوط به حاکمیت‌های پیش از اشکانیان است.
بنابر اسطوره‌ها «ضحاک ماردوش» در قلعه ضحاک زندگی می‌کرد و «کاوه آهنگر» که از قهرمانان شاهنامه فردوسی است، از یکی از محله‌های قدیم هشترود با نام «خروجستان» علیه او قیام کرد و او را از تخت پایین کشید.
این مجموعه تاریخی با شماره ۴۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در حقیقت یک شهرقلعه محسوب می‌شود.