بر اساس آخرین تحلیل اطلاعات و آمار هواشناسی ده سال اخیر بیش از ۸۲ درصد از پهنه خراسان شمالی درگیر خشکسالی است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای خراسان شمالی؛ بر اساس آخرین تحلیل اطلاعات و آمار هواشناسی و به استناد اعلام مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، بر اساس شاخص بارش و تبخیر و تعرق استاندارد SPEI مناطق مختلف استان خراسان شمالی طی ده ساله گذشته یعنی فاصله زمانی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۳ شدت‌های مختلف خشکسالی را تجربه کرده اند به گونه‌ای که بیش از ۸۲ درصد از پهنه استان درگیر خشکسالی بوده است.
زنگ خطر خشکسالی در خراسان شمالی پر صداتر از قبل
مدیر کل هواشناسی استان در گفتگو با خبرگزاری خراسان شمالی، می‌گوید: از بین شهرستان‌های استان اسفراین، گرمه، مانه و سملقان در همه گستره خود درگیر خشکسالی بوده اند و شهرستان گرمه با ۹۰ درصد خشکسالی بسیار شدید و وضعیت حادتر را تجربه کرده است.
نوربخش داداشی می‌افزاید: به طور کلی طی دهه گذشته نیمه غربی استان شامل شهرستان‌های جاجرم، گرمه، سملقان، مانه و حتی بخش‌هایی از شهرستان‌های راز و جرگلان، بجنورد و اسفراین و محدوده‌ای از شیروان شرایط خشکسالی شدید تا بسیار شدید را ملموس‌تر از سایر مناطق استان تجربه کرده اند.
به گفته وی اگر چه در یکساله منتهی به پایان مهرماه ۱۴۰۳ در استان شاهد شرایط النینو و بارش قابل توجه بودیم، اما غیر از مجموع ۵ درصد از پهنه استان، سایر مناطق در محدوده نرمال تا خشکسالی بسیار شدید قرار داشته که بر این اساس بیش از ۶۹ درصد جغرافیای استان درگیر انواع خشکسالی بوده و بخش‌هایی از شهرستان‌های گرمه، جاجرم و بجنورد خشکسالی شدید را تجربه کرده اند.
بر اثر تغییرآب و هوایی وخشکسالی‌های متوالی در استان موجب شده تا نفس کشاورزی سنتی نیز به شماره بیافتد و برخی از کشاورزان همچون آقای رمضانی که به گفته خودش، اما بخاطر بی آبی از ۱۰ هکتار زمین زراعی فقط توانسته یک هکتار کشت کند.
اما هستند کشاورزانی که با بهره گرفتن از روش‌های نوین توانستند که بر غلبه به اثرات مخرب خشکسالی تولید خود را نیز چند برابر کنند.
در بین کشاورزان شیروانی با جوانی با تحصیلات دانشگاهی آشنا شدم که برای برون ذفت از اثرات خشکسالی، از کشت گیاهان پر آب طلب به سمت کشت گیاهان کم آب طلبی پیش رفته بود که در سخترین شرایط، محصول فراوان می‌دهند.
قطره‌هایی که یک دریا ارزش دارند
فرید شیرغانی کشاورز جوان و تحصیل کرده که اکنون تجربیات ارزشمند پدر را با دانش نوین در هم آمیخته و اکنون توانسته کشاورزی نوین را در روستای حسین آباد به ارمغان بیاورد، از کاشت محصولات رنگارنگ گلخانه‌ای و کشت دانه‌های روغنی تا افزایش سطح کشت گندم با آبیاری نوین دستی بر آتش دارد.
او با اشاره به تجهیز ۱۲۱ هکتار زمین به آبیاری موضعی و تحت فشار، می‌گوید: در روش غرق آبی ۱۵ هزار متر مکعب آب مصرف می‌شود و در یک هکتار ۱۰ تُن محصول برداشت می‌کند ولی در روش آبیاری نوین و موضعی از ۴۰ هکتار، ۴۰ تُن گندم برداشت می‌شود که بهره وری اقتصادی کشاورز را افزایش می‌دهد.
به گفته شیرغانی در آبیاری تحت فشار به ازای هر لیتر یک هکتار کشت می‌شود و با ۴۵ لیتر آب می‌توان ۶۰ هکتار چغندر قند کشت کرد.
کشت بی‌سابقه گل محمدی در خراسان شمالی
صفدری مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با اشاره به استقبال کشاورزان از کشت گیاهان کم آب طلب می‌گوید: در سال ۹۴ فقط ۱۲۰ هکتار در اراضی استان گل محمدی کشت شده بود، اما هم اکنون به بیش از ۵۰۰ هکتار رسیده و کشت زعفران هم که گیاهی کم آب طلب محسوب می‌شود در سال‌های اخیر با رشد فزاینده‌ای به سطح ۵ هزار هکتار رسیده است.
چاه خشکسالی
خشکسالی اخیر درخراسان شمالی باعث شده است بیشتر منابع و سفره‌های زیرزمینی در استان دچار اُفت شود از طرفی حفر چاه‌های غیر مجاز و برداشت بیش از حد مجاز آب از سفره‌های زیر زمینی در آینده نه چندان دور استان را با بحران جدی روبرو خواهد کرد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی می‌گوید: از ابتدای امسال تا کنون ۲۶۶ حلقه چاه غیرمجاز برداشت آب زیرزمینی در استان مسدود و برداشت بیش از یک میلیون متر مکعب آب صرفه جویی شد.
وحید واسطه در لابلای صحبت‌های خود می‌گوید: در استان چهار هزار چاه غیر مجاز با برداشت ۳۳ میلیون متر مکعب آب شناسایی شده است، این در حالی است که در استان ۳ هزارو ۳۸۰ چاه مجاز با دبی آب ۴۰۰ میلیون متر مکعب وجود دارد.
اگر چه او اذعان می‌کند: با نصب کنتور‌های هوشمند تا حدودی از اضافه برداشت آب‌های زیر زمینی جلوگیری شده است. اما اگر مسئولان مربوطه چاره جدی تری تدبیر نکنند و جلوی سود جویان گرفته نشود، هر روز با چاه‌های غیر مجاز بیشتری روبرو می‌شویم که در این شرایط خشکسالی شیره جان زمین را کشیده و آن را با بحران جدی تری روبرو خواهندکرد.
اختصاص هزار و ۸۵۰ میلیارد تومان اعتبار برای آبیاری نوین
معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور آب و خاک که حدود سه ماه پیش برای افتتاح طرح‌های دولت به خراسان شمالی سفر کرده بود از اختصاص هزارو ۸۵۰ میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح‌های سامانه آبیاری نوین در طی امسال خبرداد و گفت: برنامه ریزی شده تا پایان امسال ۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی آبی کشور مجهز به سامانه آبیاری نوین شود.
نیازی شهرکی افزود: بیش از هشت میلیون هکتار زمین‌های آبی قابلیت تجهیز به سامانه آبیاری نوین در کشور وجود دارد که برنامه ریزی شده در برنامه هفتم یک میلیون و ۷۵۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی به سامانه آبیاری نوین مجهز شود.
وضعیت آبیاری نوین در خراسان شمالی
مدیر آب و خاک خراسان شمالی هم در گفتگو با خبرگزاری صدا و سیما می‌گوید: برای مقابله با کمبود آب و استفاده بهینه از ۹۰ هزار هکتار مستعد در استان تا کنون ۴۰ هزار هکتار زیر پوشش انواع آبیاری نوین قرار گرفته و پتانسیل ۱۰۰ هزار هکتار اجرای سیستم آبیاری نوین نیز وجود دارد.
سامان محمدی به راندمان آبیاری نوین اشاره کرده و می‌گوید: هرچه میزان سوددهی بالا باشد سود کشاورز بالا می‌رود و امنیت غذایی تامین می‌شود.
دشت‌های «قوچان - شیروان، اسفراین، صفی آباد و جاجرم» ممنوعه بحرانی، دشت‌های «بجنورد، سملقان، شوقان و رباط قره بیل» ممنوعه و دشت‌های «مانه، غلامان و قوره میدان» آزاد است.
اگر چه برای مقابله با کاهش اثرات خشکسالی اقداماتی صورت گرفته، اما آمار‌ها نشان دهنده این واقعیت است که پدیده خزنده خشکسالی گریبانگیر استان خراسان شمالی است و آثار و تبعات آن هر روز بیش از پیش نمایان می‌شود و اگر چاره جدی تری تدبیر نشود، استخوان‌های خراسان شمالی با فشار خشکسالی محکمتر خواهد شکست.
نویسنده و دبیر خبر: سکینه خرمی