فرزین رئیس کل بانک مرکزی گفت: با راه‌اندازی بازار ارز توافقی، نرخ ارز بازار غیررسمی کاهش خواهد یافت.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در گفت‌وگوی ویژه خبری امشب ۱۹ آبان ماه، به تشریح برنامه بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز و اصلاح نظام بانکی پرداخت.
سوال: یکی از موضوعاتی که الان خیلی داغ است بحث نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و برگزیده شدن دونالد ترامپ است حالا این موضوع کسانی که در حوزه اقتصاد بیشتر فعال هستند را نگران کرده، سوال مشخص و اساسی و صریح ما این است که آیا نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و مشخصاً آمدن آقای ترامپ در اقتصاد ما و یا در سیاست‌های بانک مرکزی ما اثرگذار هست یا نه و یا اگر اثرگذار هست تا چه میزان باید شاهد این اثر باشیم؟
فرزین: همانطور که فرمودید بالاخره انتخاب آقای ترامپ در آمریکا تاثیر بزرگی روی تمام بازار‌های جهانی و همینطور در همان روز اول هم شاهد بودیم در تمام بازار‌های جهانی داشته بنابراین ما هم می‌توانیم آثارش را از دو جنبه بررسی کنیم اولین جنبه‌ای که ما می‌توانیم آثار آمدن آقای ترامپ را بررسی کنیم آثار مستقیمش در اقتصاد ایران است
اقتصاد ایران نه تجارتی با آمریکا دارد، نه وابستگی
اینکه واقعا چه آثار مستقیمی بر اقتصاد ایران دارد در اقتصاد ایران ما نه با آمریکا تجارتی داریم نه صادراتی داریم نه وارداتی داریم نه سرمایه‌گذاری خارجی در آنجا داریم نه آنها در کشور ما سرمایه‌گذاری خارجی دارند نه ذخایرمان خیلی به دلار است تلاش کرده‌ایم در سال‌های گذشته وابستگیمان را به دلار کاهش بدهیم بنابراین ما در مجموع به طور مستقیم خیلی حلقه‌های وابستگی به همکاری و وابستگی با اقتصاد آمریکا نداشتیم حتی می‌دانید
حلقه‌های وابستگی اقتصادی ایران به آمریکا و اروپا محدود است
ما با اروپا هم در حال حاضر خیلی همکاری پولی مالی و تجاری نداریم مثلاً الان کل حجم تجارت ما با اروپا به اندازه یک پنجم تجارت ما با عراق نیست کشور همسایه‌مان عراق نیست پس بنابراین ما خیلی با اقتصاد غرب الان وابستگی‌هایمان همکاری‌هایمان حداقل کاهش پیدا کرده از لحاظ مستقیم خیلی تاثیرگذار نیست ولی از لحاظ غیر مستقیم بالاخره اقتصاد آمریکا اقتصاد بزرگی است و تغییر در سیاست‌های اقتصادی آمریکا تاثیر می‌گذارد روی اقتصاد‌های دیگر و این می‌تواند روی سایر کشور‌ها هم اثرگذار باشد قاعدتاً می‌تواند روی به اصطلاح مثلاً قیمت نفت قیمت فلزات نرخ بهره‌اش می‌تواند روی رمز ارز‌ها، همانطور که ما دیدیم همان روز اول برخی از رمز ارز‌ها تا ۲۰ درصد افزایش قیمت داد و بسیاری از رمز ارز‌ها حتی مثل یورو در روز اول انتخاب ایشان ۲ درصد کاهش ارزش داشت البته می‌دانید ارز ما حتی کمتر از یک درصد کاهش ارزش داشت یعنی یکی از کمترین واکنش‌ها را ارز ما در بازار غیر رسمی نسبت به آمدن ترامپ نشان داد ولی در هر صورت الان بازار‌های هم فلزات ناآرام هست و هم بازار‌های رمز ارز‌ها و ارز‌ها و همینطور سایر بازار‌های دیگر منتظر سیاست‌های ترامپ هستند ترامپ اگر مطابق روال گذشته‌اش، چون بالاخره یک دوره ۴ ساله بوده حالا یک بخشی از نااطمینانی‌هایی هم که به وجود آمده هراسی که در بازار به وجود آمده ناشی از سیاست‌های ۴ سال قبل ایشان است، چون ایشان ۴ سال قبل تقریباً در چهارچوب سیاست‌های نئومان کانتریسکی عمل کرد یعنی کم کم فاصله گرفت با سیاست‌های جهانی سازی و یا جهانی شدن و رفت به سراغ سیاست‌های ملی‌گرایی افزایش نرخ تعرفه و ایجاد محدودیت‌های برای تجارت با آمریکا محدود کردن بازارش برای سایر کشور‌ها و حتی حضورش حضور‌های سرمایه‌گذاری و حضور‌های تجاری‌اش در سایر کشور‌ها اگر این سیاست‌ها را ادامه بدهد قاعدتاً تغییر‌های بسیار زیادی هم اقتصاد اروپا خواهد داشت و هم بر اقتصاد چین خواهد داشت و اینها همش می‌تواند هم فرصت‌هایی برای ما باشد و هم می‌تواند تهدید‌هایی برای ما همراه داشته باشد همه چیز وابسته به این است که ما کنشگری‌مان در قبال این نوع سیاست‌های جدیدی که ایشان اتخاذ خواهد کرد در میز اقتصاد چه باشد البته دلیل‌های من کاملاً در روز اقتصاد است، چون اقتصاد متاثر از متغیر‌های سیاسی است ما باید یک دلیل سیاسی هم از نحوه رفتاری ایشان داشته باشیم نوع برخوردش با مسائل منطقه نوع برخوردش با مذاکرات ما در مسئله مذاکرات و مسئله تحریم‌های ایران و اینکه تحریم‌های ایران را چگونه برخورد خواهد کرد در مورد اینها هم نیاز به تحلیل هست،
اقتصاد ایران، اقتصاد ۸ سال پیش نیست
اما آن چیزی که الان می‌شود گفت این است که حداقل ما در روز اول نشان دادیم که بازارمان تاب آوری لازم را دارد، چون هم ما اقتصاد ایران اقتصاد ۸ سال پیش نیست که ترامپ آمد وابستگی‌های ما بسیار کاهش پیدا کرده ما در طی این ۸ ساله تعاملات منطقی‌مان افزایش پیدا کرده الان یک عضو موثر بریکس هستیم با اعضای بریکس تجارت گسترده‌ای داریم بخش عمده تجارتمان در داخل منطقه است سیستم‌های مدیریت تحریممان شدیداً تقویت شده و از قدرت لازم برخورداریم بنابراین این خودش ما را امیدوار می‌کند که تاثیرات منفی‌اش را بتوانیم به حداقل برسانیم و ارزیابی من این است که خیلی نخواهد تونست به اصطلاح اگر بتوانیم کنشگری لازم را داشته باشیم تاثیرات منفی داشته باشد.
سوال: پیش بینی‌هایی دارید که بر اساس آن پیش‌بینی‌ها سناریو‌هایی را تعریف کرده باشید؟
فرزین: ببینید پیش‌بینی‌های ما ما برای آمدن و شروع این دوران آمادگی را کسب کرده بودیم همینطور که شما می‌بینید ما الان نزدیک به دو سال است که در بریکس هستیم بالاخره عضو بریکس شده‌ایم و بسیاری از اقداماتی که در بریکس انجام می‌شود در حوزه همکاری‌های پولی و بانکی خیلی از پیشنهاداتش را خود ما داده‌ایم در دبیرخانه.
حضور ترامپ همکاری‌های اعضای بریکس را توسعه می‌دهد
سوال: قبول دارید که آنها خیلی زود عملیاتی نخواهد شد؟
فرزین: نه الان بخشی از آن عملیاتی شده بخشی از همکاری‌های ما با کشور‌های عضو بریکس عملیاتی شده ما در برخی از کشور‌ها دلار را حذف کرده‌ایم از مبادله و الان ما با دلار خیلی مبادله نمی‌کنیم و همینطور ذخایر ارزیمان افزایش پیدا کرده از ذخایر ارزی مطمئنی برخورداریم بخشی را انجام داده‌ایم بخشی را هم فکر می‌کنم که حضور ترامپ باعث می‌شود که همکاری‌ها توسعه پیدا کند حتی کشور‌های عضو بریکس هم تلاش کنند که بالاخره نوع همکاری‌هایشان را در آینده بیشتر تقویت کنند تا بتوانند آثار منفی ناشی از این دیدگاه نئومانکارتیلیستی ترامپ را کاهش بدهند.
سوال: ولی در مجموع فکر می‌کنید که به تعبیر جنابعالی ظهور ترامپ ممکن است برخی از سیاست‌های بانک مرکزی اثر بگذارد؟
فرزین: قطعاً ما باید ببینیم که نوع سیاست‌هایش چه خواهد بود و اینکه سیاست‌های ایشان در حوزه سیاسی در حوزه کشور‌های منطقه چه باشد، چون امروزه عمده‌ترین شرکای ما کشور‌های منطقه هستند و اعضای بریکس هستند ما با غرب خیلی تعامل نداریم ولی اعضای بریکس و کشور‌های منطقه تعامل بسیار گسترده‌ای داریم سطح عمده تجارتمان آنجاست به هر حال ایران با وجود تحریم‌ها کشور باز است ما با کشور‌های بسیار زیادی تعامل داریم و بالاخره همه این کشور‌ها ممکن است سیاست‌های جدیدی را در برابر سیاست‌های آمریکا اتخاذ کنند و این بیشتر در یک چارچوب به اصطلاح یک نظریه بازی‌ها می‌شود تحلیل کرد که بازی‌های جدید اقتصاد جهانی چه خواهد بود متناسب با آن هم ما سیاست‌هایمان را اتخاذ خواهیم کرد.
سوال: و منظورتان این است که به هر حال کسانی که دغدغه دارند و نگرانی دارند نگران نباشند؟
فرزین: نه عرض می‌کنم ببینید خود من برای روز‌های اولش نگرانیم بیشتر بود ولی شما بالاخره روز چهارشنبه که این اتفاق افتاد شما نوسانات بازار‌های ایران را دیدید خیلی نوسان یعنی ما تاب آوری را در همان روز اول در بازار ارز دیدیم در بازارهایمان دیدیم و این نشان می‌داد که فعالان اقتصادی ما خیلی در وهله اول نگران نبودند حالا ناشی از تحلیل‌هایی که داشتند نگران نبودند ضمن اینکه به دلیل اینکه ما از ذخایر ارزی مطمئنی هم برخوردار بودیم و تعاملات مان هم با کشور‌های منطقه وضعیت خوبی پیدا کرده بود خیلی نتوانست از همان ابتدا موجب یک هراسی در بازار شود، چون می‌دانید بیشتر ما نگران هراس آن هستیم شما حتی اگر آثار مستقیم هم نداشته باشید ولی عملیات روانی بکند و هراس ایجاد کند آن می‌تواند آثار منفی در اقتصاد به وجود بیاورد ولی خوشبختانه ما این را در بازار خودمان خیلی کم شاهد بودیم.
سوال: در مجموع آقای دکتر در دولت چهاردهم در حوزه ارز و بازار ارز چه سیاست‌هایی را الان دنبال می‌کنید؟
فرزین: ما در حوزه ارز مستحضرید که دو سال است که یک سیاستی را اتخاذ کرده‌ایم به اسم سیاست تثبیت در چهارچوب سیاست تثبیت هم به دنبال این بودیم که به اصطلاح نوسانات نرخ ارز در بازار‌های مختلف را، چون ما یک بازار غیر رسمی داریم، همینطور خود ما هم سامانه‌هایی داریم که در آن ارز را عرضه می‌کنیم به ویژه در بازار غیر رسمی به حداقل برسانیم و ارز را یک نظام رسمی نیاز‌های تجاری و غیرتجاری کشور را بتوانیم تامین کنیم خوشبختانه در دو سال گذشته این برنامه اگرچه به اصطلاح حالا ممکن است کندی پیش رفت ولی پیشرفت خیلی خوبی داشته و ما همین سیاست را ادامه خواهیم داد یکی از مهمترین سیاست‌های ما توسعه مرکز مبادله بود در مرکز مبادله ارز و طلا همین امروز شما می‌دانید ما یک حراج ربع سکه داشتیم و تقریباً فکر می‌کنم در یک هفته گذشته از زمانی که می‌خواستیم حراج را انجام بدهیم سکه نزدیک به ۲ میلیون و سیصد هزار تومان کاهش قیمت داشت به دلیل همین نوع سیاست ما برای عرضه سکه در بازار بنابراین از بازار از مرکز مبادله ارز و طلا همچنان به عنوان تنظیم‌گری بازار طلا و بازار ارز استفاده خواهیم کرد و از ابزار‌های مختلف هم در بازار ارز و هم در بازار طلا استفاده خواهیم کرد الان در بازار طلا عرض کردم عرضه سکه را داریم عرضه شمش را داریم تلاش خواهیم کرد که در آینده با همکاری بورس کالا یک قاعده مندی در خصوص بازار‌های ثانویه طلا هم به وجود بیاوریم، اگرچه ما الان در بورس داریم این را در خصوص بازار ارز در بازار ارز که الان ما در سامانه نیما ارز عرضه می‌کنیم من ارز را یک توضیحی بدهم، چون خیلی راجع بهش صحبت می‌شود، ببینید ما الان چگونه ارز را تامین می‌کنیم ما الان یک نرخ ترجیحی داریم به اسم ارز ۲۸ و ۵۰۰ که به کالا‌های اساسی داریم اختصاص می‌دهیم تقریباً تا امروز که من خدمتتان هستم نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار از ابتدای سال تا الان ما ارز ترجیحی دادیم که فقط به دارو می‌دهیم و فقط به کالا‌های اساسی که به اصطلاح بیشتر توسط وزارت جهاد کشاورزی نیاز‌های کالا‌هایی است که آنها دارند وارد می‌کنند دارو هم که دارو و تجهیزات پزشکی است، بقیه‌اش را بخشی را در بازار نیما عرضه می‌کنیم که تقریباً ۵۰ درصد ارز را در بازار نیما عرضه می‌کنیم که الان نرخ حواله‌اش حول و حوش ۵۰ تومان است و یک بازاری که یک سال و نیم است که به اصطلاح داریم روی آن کار می‌کنیم سامانه‌هایش را داشتیم روی آن کار می‌کردیم و الان شروع به کار کرده و داریم در آن مبادله انجام می‌دهیم اسمش هست بازار ارز توافقی یا بازار ارز مرکز مبادله نیما بازار نیست یک سامانه است، چون نرخ در حراج شکل نمی‌گیرد سیستم مچینگ یا جورسازی ندارد بازار نیست ولی ارز توافقی یک بازار است بازار ارز تجاری است، یعنی تلاش ما این است که کم کم برویم به این سمت که کل صادرات و واردات کالا‌ها در این بازار ارزش عرضه و تقاضا شود و نرخ شکل بگیرد در قالب حراج نرخ شکل بگیرد و این نرخ بشود نرخ حاکم در بازار ایران و علامت بدهد الان نرخی که خیلی نگرانیم دارد علامت دهی می‌کند اگرچه در بازارش هم دخالت می‌کنیم نرخ بازار غیر رسمی است علامت دهی می‌کند البته علامتدهیش اینجوری نیست که من در تحلیل‌هایی می‌بینم که خیلی بزرگنمایی می‌کنند علامت دهی این نرخ را در برخی از کالا‌ها به ویژه در است مارکت یا بازار دارایی‌ها خیلی علامت دهی می‌کند ولی در بازار کالا نرخ سامانه نیمای ما بیشتر علامت دهی می‌کند ما تلاشمان این است که با شکل‌گیری بازار ارز توافقی این نرخ هم نرخی که در این بازار شکل خواهد گرفت و هر روز اعلام خواهد شد بشود نرخی که علامت دهی کند به اقتصاد کشور.
سوال: خیلی‌ها معتقدند که این بازار ارز توافقی قیمت را به بازار آزاد نزدیک‌تر خواهد کرد افزایش پیدا می‌کند؟
فرزین: نه نه ببینید بازار ارز توافقی ببینید بازار آزاد نرخش چگونه شکل می‌گیرد حالا بازار آزاد حالا من به عنوان بازار غیر رسمی ازش استفاده می‌کنم نرخ آن بیشتر تحت تاثیر مبادلات قاچاق است یعنی، چون ما هم صادرات قاچاق داریم هم واردات قاچاق داریم هم قاچاق هست هم فرار سرمایه، چون بیشتر در مثلاً هرات است دبی است سلیمانیه است بیشتر مبادلات کالا‌های قاچاق ما و همینطور فرار سرمایه در این بازار‌ها شکل می‌گیرد تحت تاثیر آنها است ولی بازار ارز توافقی تحت تاثیر تجارت داخلی کشور خواهد بود که چقدر تجارت صورت می‌گیرد ضمن اینکه ما هم به عنوان عرضه کننده در آنجا ارز عرضه خواهیم کرد و مبتنی بر بازار می‌توانیم.
بازار ارز توافقی با هدف کشف نرخ واقعی
سوال: توافق طرفین است آن بازار آزاد تاثیر نمی‌گذارد روی این توافق؟
فرزین: توافق طرفین خواهد بود ببینید بازار آزاد می‌تواند علامت دهی کند و از لحاظ انتظاراتی علامت بدهد ممکن است قطعاً این روی بازار آزاد ولی من پیش بینی ام این است که ما بازار ارز توافقی را راه اندازی کنیم علامت دهی خواهد کرد به بازار ارز غیر رسمی و بازار غیر رسمی را کاهش خواهد داد، چون در این بازار ما حجم گسترده‌ای از مبادلات را خواهیم داشت ما سالی حدود ۷۰ میلیارد دلار تجارت داریم سال گذشته داشتیم امسال می‌دانید در تاریخ همین ۷ ماهه که گمرک اعلام کرده صادرات غیر نفتی مان ۱۵ درصد رشد کرده و الان دارد تجارت می‌شود و همینطور صادرات نفتمان افزایش پیدا کرده دارد شد و توسعه پیدا می‌کند و بنابراین این بازار بازار بزرگی است در مقایسه با آن بازار و یک رابطه متقابل بین این دو بازار وجود خواهد داشت ما به دنبال این هستیم که بازار ارز تجاریمان متاثر از متغیر‌های بنیادیمان نرخش شکل بگیرد و خیلی تحت تاثیر انتظارات هراس‌ها و دلهره‌ها در بازار فرار سرمایه و قاچاق نباشد و متاثر از متغیر‌های بنیادی و درونی اقتصاد کشور باشد این هم یه کاری است که داریم انجام می‌دهیم یک کار دیگری که الان ما در حوزه ارز داریم انجام می‌دهیم بحث تامین مالی است ما امسال برای ۱۵ میلیارد دلار تامین مالی خارجی خودمان را آماده کرده بودیم که ۲ میلیارد دلارش را به صورت اوراق فروش اوراق ارزی سکوک در بازار بفروشیم و به اصطلاح بتوانیم تامین مالی کنیم برای شرکت‌های تولیدی پارسال این کار را شروع کردیم، امسال هم الان من فکر می‌کنم دوشنبه یا سه‌شنبه، چون یک تفاهم نامه‌ای با صندوق توسعه ملی یک تفاهمنامه ۲ میلیارد دلاری باهاشون امضا کردیم فکر می‌کنم دوشنبه یا سه‌شنبه این را امضا می‌کنیم و افتتاح می‌کنیم بازار اوراق را اوراق ارزی را توسعه می‌دهیم در مرکز می‌دانید قبلاً اوراق ارزی در بازار‌های خارج از کشور به فروش می‌رفت ما پارسال یکی دو مورد را در مرکز مبادله عرضه کردیم و امسال هم ادامه خواهیم داد شرکت‌های بسیار زیادی آمده‌اند و تقاضای تامین مالی ارزی کرده‌اند اوراقشان را به فروش می‌گذاریم در این بازار شکل خواهد گرفت پس بنابراین یک کار دیگری که امسال همچنان به دنبال توسعه اش هستیم همونطور که عرض کردم موضوع تامین مالی در مرکز مبادله است و
سیاست اصلی ما سیاست تثبیت اقتصادی است
مسئله دیگری که به اصطلاح ما در حوزه سیاست‌های ارزیمان به دنبالش هستیم این هم در جهت تقویت پایداری ارزی ما است ببینید ما، چون تحریم هستیم نوع ذخایرمان باید متفاوت می‌شد به همین دلیل در دو سال گذشته رفتیم به سمت اینکه ذخایر طلا در دسترسمان را افزایش بدهیم این سیاستی بوده که دنبال کردیم و الان از ذخایر طلای مطمئن‌تری برخورداریم و بخشی از ذخایر ارزیمان را تبدیل کرده‌ایم به طلا و طلای اگرچه در طی این مدت سودآوری خوبی هم داشت به دلیل افزایشی که داشته ولی ما بیشتر به دنبال این بودیم که منابع مطمئن ارزی را داشته باشیم که هر موقع بخواهیم از پول ملی را حفظ کنیم از این منابع بتوانیم استفاده کنیم این هم یک اقدامی بوده که الان انجام داده‌ایم در بانک مرکزی بنابراین در حوزه ذخائر از اطمینان لازم برخوردار شده‌ایم. نکته دیگر چیزی که ما در دو سال گذشته دنبال کردیم ما منابع ارزی در سایر کشور‌ها داریم در بعضی از کشور‌ها این منابع ارزی بلوکه شده بود و خیلی قابل استفاده نبود که خوشبختانه حالا توانستیم بخش زیادی از اینها را آزاد کنیم و در حال حاضر از آن استفاده می‌کنیم. ما در سال گذشته در بانک مرکزی ۶۵ میلیارد دلار ارز فروختیم و امسال پیش بینی مان این است که بالای ۷۰ میلیارد دلار خواهد بود، اینها منابع ارزی ما در کشور و همینطور منابع ارزی است که صادرکنندگان ما از صادراتشان به دست می‌آورند و ما می‌توانیم به واردات اختصاص بدهیم به همین دلیل خاطرمان جمع است که در حوزه تجاری و حتی در حوزه ارز‌های خدماتی از منابع لازم برخوردار هستیم و انشاالله با توسعه‌ای که در تجارت کشور اتفاق می‌افتد و در حال انجام است وضعیتمان بهتر خواهد شد.
سوال: اشاره کرده بودید به دنبال افزایش سرمایه در صندوق بین‌المللی پول هستید.
فرزین: بله صندوق بین المللی پول، شما می‌دانید ما یک عضو صندوق بین المللی پول هستیم و رئیس یک گروه ۶ نفره هستیم ایران رئیس گروه است که مجموع سهام ما دو و نیم درصد است، سهم خود ما حدود ۷۵ صدم درصد است و ناشی از آن ما حدود تقریباً پنج و نیم میلیارد دلار الان سرمایه‌مان است، پارسال در اجلاس، صندوق تصویب کرد که تمام کشور‌ها بتوانند ۵۰ درصد سرمایه شان را افزایش بدهند ما هم تقاضا کردیم که ۵۰ درصد را افزایش بدهیم البته افزایش سرمایه ۷۵ درصدش به صورت ارز محلی یعنی برای ما ریال خواهد بود و ۲۵ درصدش به صورت یکی از ارز‌هایی مانند دلار یا یورو است که ما می‌توانیم از منابع ارزی که در سایر کشور‌ها داریم ببریم در آی ام اف و این منجر به این خواهد شد که ما سرمایه‌مان در صندوق بین المللی پول به ۷ میلیارد دلار افزایش پیدا کند و همچنان بتوانیم سرگروهی خودمان را در مجموعه آن ۶ کشور داشته باشیم.
سوال: راجع به موضوعاتی مانند تورم، رشد نقدینگی و تامین مالی بنگاه‌ها مهمترین سیاست‌هایی که الان بانک مرکزی دنبال می‌کند چه است؟
فرزین: تورم در ۴، ۵ سال اخیر متاسفانه میزانش اگرچه ما تقریباً از سال ۵۲ به بعد همیشه بخش عموم سال‌ها یک تورم دو رقمی داشتیم ولی از سال ۹۷ به بعد، بعد از اتفاقاتی که افتاد و تشدید تحریم‌ها، میزان این تورم افزایش پیدا کرد یعنی ما به کانال‌های ۴۰ درصد و ۵۰ درصد هم در دوره‌هایی حرکت کردیم و سطح تورم بسیار بیشتر از دوره‌های مشابه سال قبلش شد، همین باعث شد که ما سیاستی به اسم سیاست تثبیت را اتخاذ کردیم برای اینکه ابتدا سطح تورم را در اقتصاد کشور پایین بیاوریم. ما از اردیبهشت سال قبل تا الان تقریباً هر ماه میزان تورم در اقتصاد کشور ما کاهش پیدا کرده است معمولا بانک مرکزی آمار تورم را اعلام نمی‌کند مرکز آمار اعلام می‌کند ولی اگر اجازه بدهید من آمار بانک مرکزی را اعلام کنم، ما در مهر ماه تورم نقطه به نقطه مان به ۳۴ و نیم درصد کاهش پیدا کرده و این عدد در دوره‌ای تا بالای ۵۰ درصد، ۵۷، ۵۸ درصد هم رسیده بود که الان به ۳۴ و نیم درصد کاهش پیدا کرده است.
سوال: سالیانه مان چقدر است؟
فرزین: سال برای ما الان شده ۳۸ درصد ولی با توجه به اینکه تورم نقطه به نقطه پایین‌تر از آن است این قاعدتاً کاهش پیدا خواهد کرد ما امیدوار هستیم تا پایان سال نقطه به نقطه ما به حول و حوش ۳۰ درصد حرکت کند اگر همین روند را ادامه بدهیم این تورم کاهش پیدا خواهد کرد، تورم تولید کننده ما که پی پی آی می‌گوییم تورم تولید کننده ما در مهرماه ۲۴ درصد شده است وقتی تورم تولید کننده کمتر از تورم مصرف کننده است نشان می‌دهد که همچنان احتمال کاهش وجود دارد
پیشرفت خوب سیاست تثبیت
یکی از دلایلی که ما تورم تولید کننده را توانستیم این چنین کاهش بدهیم، چون تورم تولید کننده ما در زمان‌هایی نقطه به نقطه‌اش به نزدیک ۱۰۰ درصد رسیده بود الان توانستیم بکنیم ۲۴ و نیم درصد، همین ثباتی است که در بازار ارز به وجود آمده، تامین ارزی که به طور منظم صورت می‌گیرد در یک نرخ تقریباً تثبیت شده، تثبیت که می‌گوییم به معنای میخکوب کردن نیست یعنی در یک نرخ قابل پیش بینی ارز دارد تامین می‌شود و این خیلی کمک کرده به کاهش نرخ تورم تولید کننده الان ۲۴ و نیم درصد است، در سمت نقدینگی که یکی از مهمترین متغیر‌هایی است که روی تورم تاثیر دارد سال گذشته ما خوشبختانه توانستیم تا پایان سال نرخ رشد نقدینگی را به حدود ۲۴ و سه دهم درصد برسانیم. برنامه‌ریزی ما روی ۲۵ درصد بود ولی رسید به ۲۴ و سه دهم درصد، امسال هم در کانال ۲۵ درصد برنامه‌ریزی کردیم، یکی دو ماه است یک مقدار بیشتر شده حول و حوش ۲۸ و نیم درصد شده دلیل آن هم تنگنایی است که ناشی از نقدینگی به وجود آمد ما مجبور شدیم اقداماتی انجام بدهیم که بعضی از بخش‌ها را نقدینگی بیشتری بدهیم و این باعث شده یک مقدار نرخ رشد نقدینگی افزایش پیدا کرد ولی امیدواریم در ماه‌های آینده همچنان در همین کانال حرکت کنیم ولی قاعدتاً باید از آن طرف هم نگران تنگنا‌های نقدینگی باشیم. ما در خصوص تنگنای نقدینگی اقدامات خوبی را در حال انجامش هستیم که، چون شما سوال کردید اجازه بدهید به تفصیل توضیح بدهم، ببینید الان ما نقدینگی را چگونه کنترل می‌کنیم؟ ما روشی داریم تحت عنوان کنترل ترازنامه که ترازنامه بانک‌ها را کنترل می‌کنیم از یک حدی بیشتر نمی‌توانند تسهیلات بدهند، چون یکی از متغیر‌های عمده تاثیرگذار روی نقدینگی این است یعنی میزان تسهیلاتی است که بانک‌ها می‌دهند ولی از یک طرف مثلاً من در این هفت ماهه دیدم حدود ۱۲۰۰ همت ما نقدینگی ایجاد کردیم ولی بخش زیادی از آن رفته بابت اوراق دولت و بخشی هم بابت نیاز‌های مصرفی مانند وام ازدواج رفته است یعنی یک مقدار سهم تولید کننده کاهش پیدا کرده است یعنی سهمش تقریبا ۵۶، ۵۵ درصد آن به سمت تولید رفته است و امروزه ما تنگنای نقدینگی و تنگنای مالی در تولید کننده را شاهد هستیم اعتراضات بسیار زیادی هم وجود دارد. جلساتی هم که ما می‌گذاریم نشان می‌دهد که امروزه تولید کننده دچار مشکل نقدینگی شده است ما دو راه داریم یا باید نقدینگی را افزایش بدهیم که در آینده شاهد تورم خواهیم بود یا باید با سیاست‌هایی بدون اینکه نقدینگی افزایش پیدا کند بتوانیم تامین مالی تولید را
سوال: شما گفته بودید که خیلی از تولید کننده‌ها یا این شرکت‌ها می‌توانند از حضور در بازار‌های منطقه خلیج فارس از آنجا تامین مالی‌های خوبی انجام بدهند درست است؟ چنین پیشنهادی را مطرح کردید؟
فرزین: بله، حالا چند سیاست داریم یکی اینکه یکی دو سال است اوراقی تحت عنوان گام طراحی کردیم این اقلام زیر خط است خیلی روی نقدینگی نمی‌نشیند، بنگاه‌ها می‌توانند استفاده کنند. پارسال دچار مشکل شد خیلی کارایی نداشت امسال نشستیم مشکلاتش را با بورس حل کردیم الان بالای ۱۰۰ همت می‌توانیم به بنگاه‌ها بدهیم حتی نشستیم با یک سری از بنگاه‌ها زنجیره‌شان را تکمیل کردیم مثل صنایع خانگی، خودرو، دارو، پتروشیمی، فولاد اگر بنگاه‌ها بیایند زنجیره‌شان را تکمیل کنند می‌توانند از این اوراق گام استفاده کنند. حتی ما کارتی به نام کارت رفاهی طراحی کردیم این را به این گام متصل کردیم که روی کارت رفاهی هم بتوانند استفاده کنند.
کار دیگری که انجام دادیم برای اینکه این تنگنای مالی را حل کنیم، ال سی داخلی را افزایش دادیم امسال برنامه‌ریزی کردیم تا ۸۰۰ همت ال سی داخلی را بانک‌ها ظرفیت داشته باشند و بتوانند در تامین مالی بنگاه‌ها از ال سی استفاده کنند.
ابزار دیگری که تحت عنوان فکتورینگ که به آن می‌گوییم مطالبات قراردادی یعنی تنزیل قرارداد آن را هم طراحی کردیم، آیین نامه‌اش را به بانک‌ها ابلاغ کردیم که بنگاه‌هایی که بیشتر پیمانکار‌ها می‌توانند از فکتورینگ استفاده کنند.
کار دیگری که پارسال انجام دادیم ولی، چون یک مقدار نرخش بالا بود اعتراضاتی هم داشت تحت عنوان گواهی سپرده خاص، پارسال نرخش ۳۰ درصد بود ولی امسال قول می‌دهم تا حول و حوش ۲۵ درصد، گواهی سپرده خاص البته گواهی سپرده خاص بستگی به نوع قراردادش دارد یعنی شما نمی‌توانید نرخ از قبل تعیین شده‌ای را بگویید ولی ما تلاش می‌کنیم به طور متوسط حول و حوش ۲۵ درصد گواهی سپرده خاص را در بانک‌ها تعریف کنیم که بتوانند برای طرح‌های پیشران آنهایی که می‌توانند از طرح‌های گواهی سپرده خاص استفاده کنند، استفاده کنند.
یک طرح جدید دیگری که داریم رویش کار می‌کنیم و انشاالله به زودی شروعش می‌کنیم عنوانش هست از آن ماده ۲۱ قانون رفع موانع تولید استفاده کردیم که بتوانیم سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی را به روش دیگری هم تامین مالی کنیم یعنی به بنگاه‌ها یک حد اعتباری بدهیم این کار را با همکاری وزارت صمت، وزارت جهاد، وزارت بهداشت که با دستگاه‌های تولیدی بیشتر در ارتباط هستند و از طریق بانک‌های توسعه‌ای بیشتر انجام بدهیم، این، چون با همکاری دستگاه‌های تخصصی است وزارت صمت ممکن است ۱۰۰ صنعت، ۲۰۰ صنعت، ۱۰۰۰ صنعت را به ما معرفی کند ما برای آنها یک حد اعتباری به وجود بیاوریم، در این حد اعتباری علاوه بر منابعی که الان از بانک‌ها می‌گیرند ما هم یک حد اعتباری جدید برای آنها به وجود خواهیم آورد که بتوانند از سرمایه در گردش بیشتری استفاده کنند، وقتی ما ورود کنیم فشار روی بانک‌ها را هم کاهش می‌دهد و بانک‌ها می‌توانند از روش‌های دیگر هم کار تامین مالی‌شان را یعنی بنگاه‌ها بتوانند تامین مالی‌شان را انجام بدهند. الان بخش زیادی از تامین مالی بانک‌ها رفته سراغ سرمایه در گردش، طرح‌های ایجادی به سختی تامین مالی می‌شوند امیدواریم با این کاری که ما به عنوان بانک مرکزی ورود می‌کنیم در تامین مالی بنگاه‌ها از این روش، این راه را باز کند یک مقدار فشار روی بانک‌ها را کم کند و بتوانند علاوه بر سرمایه در گردش، طرح‌های ایجادی را هم تامین مالی کنند.
سوال: آن خط اعتباری ویژه برای طرح‌های پیشران ؟
فرزین: عرض کردم خط اعتباری ویژه برای طرح‌های پیشران، اسم این طرح طرح پیشران نیست طرح‌هایی است که با همکاری این دستگاه‌ها است ولی آن گواهی سپرده خاص است که بیشتر روی طرح‌های پیشران خواهد بود.
سوال: راجع به حوزه بریکس هم اشاراتی داشتید که الان ما در چه مرحله‌ای هستیم در تکمیل آن نکته‌ای باقی مانده که بخواهید اشاره بفرمایید.
فرزین: ما در حوزه بین الملل الگویی طراحی کردیم این الگو را با تمام کشور‌هایی که طرف تجاری ما هستند، الگوی توسعه مراودات بانکی و پولی را با توجه به اینکه در شرایط تحریم هستیم از این الگو استفاده می‌کنیم و این ابزار‌ها را با آنها شروع می‌کنیم به کار کردن، اولین محورش این است که، چون ما در چرخه دلار تحریم هستیم دلار را حذف می‌کنیم تحت عنوان دلار زدایی یعنی بتوانیم با ارز محلی‌مان معامله کنیم به همین جهت از چند ابزار استفاده می‌کنیم اولین ابزار ما پیمان پولی است، دومین ابزار ما اتصال کارت‌هایمان است مانند کارت شتاب ما با کارت‌هایی که آنها دارند، سومین ابزار ما حذف سوئیفت است ما روی سوئیفت دیگر با کشور‌ها اطلاعات بانکیمان را مبادله نمی‌کنیم، پیام رسان بانکی مان را آوردیم روی سپام، سپام برای ما است ما حتی رفتیم در‌ای سی یو که یک اتحادیه پایاپای آسیایی است و دبیرخانه‌اش در ایران است جالبی آن این است که از سال ۵۳ یا ۵۴ دبیرخانه اش در ایران است ما حتی برای‌ای سی یو آمدیم یک پیام رسان داخلی به وجود آوردیم به ۱۱ کشور‌ای سی یو گفتیم بیایید روی این پیام رسان با هم پیام‌های بانکی مان را مبادله کنیم روی سوئیفت با هم مبادله نکنیم. الان یکی از کارهایمان این است که با هر کشوری که طرف تجاری ما است می‌گوییم از سوئیفت خارج بشویم ما یک پیام رسان داریم شما هم یک پیام رسان دارید بیاییم این دو را به هم وصل کنیم.
سوال: استقبال می‌کنند؟
فرزین: بله مثلاً ما در روسیه پیام رسانه‌مان سپام است آنها اس پی اف ۳، این دو را به هم وصل کردیم الان با کشور‌های دیگر هم داریم همین کار را می‌کنیم که از این روش استفاده کنیم، اتاق‌های پایاپای را توسعه می‌دهیم اگر نتوانیم به پیمان پولی برسیم می‌رویم به سمت اتاق‌های پایاپای، در اتاق‌های پایاپای تسویه حساب در اتاق پایاپای بین تجار ما صورت می‌گیرد. از سی بی دی سی الان دنبال این هستیم که سی بی دی سی یعنی ارز دیجیتال بانک مرکزی، الان کشور‌های دنیا دارند می‌روند به این سمت که با ارز دیجیتالشان هم با هم مبادله کنند الگو‌های موفق خوبی داریم، الان سی بی دی سی را ما به طور آزمایشی داریم در کیش انجام می‌دهیم ارز دیجیتال خودمان را پارسال افتتاح کردیم، داریم انجام می‌دهیم انشالله نهایی اش می‌کنیم و از سی بی دی سی هم استفاده خواهیم کرد. این الگو را با هر کشوری که داریم همکاری می‌کنیم تلاش می‌کنیم که توسعه بدهیم در بریکس خوشبختانه در یک سالی که ریاست آن در روسیه بود ما تمام طرح‌های خودمان را مطرح کردیم و خیلی‌های آن الان شده طرح‌هایی که در خود بریکس هم اعضا پذیرفتند مثلاً همین بریکس کلییر یا بریکس پی که اخیرا مطرح کردند موضوعاتی است که ما هم در آن مشارکت داشتیم و تلاشمان این است که در این قالب بتوانیم با کشور‌های منطقه و اعضای بریکس توسعه بدهیم.
سوال: یک موضوع بحث رویکرد بانک مرکزی درباره صندوق‌های قرض الحسنه است و یکی هم بحث اصلاح نظام بانکی است که الان در چه مرحله‌ای هستیم، یک مقدار در خصوص اینها هم توضیح می‌فرمایید.
فرزین: در خصوص صندوق‌های قرض الحسنه شما می‌دانید ما در سال گذشته به بحث صندوق‌های قرض الحسنه ورود کردیم به دلیل مشکلاتی که در این صندوق‌ها وجود داشت ورود کردیم و الان تقریباً تمام صندوق‌های قرض الحسنه کشور که موجود هستند را شناسایی کردیم الان بر اساس اطلاعاتی که ما داریم ۳۵۰۰ صندوق قرض‌الحسنه داریم که ۱۸۶۰ تا از آنها اطلاعاتش در سیستم بانکی است، ۹۰۰ تا غیرفعال است، ۷۵۰ تا هم حساب‌هایشان به اسم اعضای هیئت امنا مانند آنهایی که در مساجد است یا خانوادگی است خیلی کوچک هستند آنها را شناسایی کردیم، دسته‌بندی کردیم کوچک، متوسط، بزرگ مثلاً کوچک آنهایی که در سال کمتر از ۴ میلیارد تومان سطح تبادلاتشان است آنها کوچک هستند، بالای ۶۰ میلیارد تومان بزرگ هستند اینها را دسته‌بندی کردیم قصدمان این است، چون متاسفانه ممکن است اطلاع رسانی ما درست نبود خیلی از شهرستان‌های مختلف نمایندگان مختلف مجلس با ما تماس می‌گیرند نگرانی‌هایی به وجود آمده است قصد ما این است که صندوق‌های قرض الحسنه در کشور را توسعه بدهیم و ایجادشان را تسهیل کنیم، به دنبال ایجاد محدودیت در صندوق‌های قرض الحسنه نیستیم هدف ما توسعه و تسهیلگری است با این شناسایی‌هایی که انجام دادیم نظارت بر بسیاری از اینها را واگذار می‌کنیم به نهاد‌های بیرونی یعنی خود بانک مرکزی انجام نمی‌دهد، چون می‌دانید اینکه مثلاً بیایند در بانک مرکزی بخواهند تمام کارشان را انجام بدهند کار بسیار سختی است، ما داریم برون سپاری می‌کنیم اقدامات نظارتی اش را، جز چند بزرگی که در شبکه بانکی هم هستند بقیه را برون سپاری خواهیم کرد، چون شما می‌دانید صندوق‌های قرض الحسنه شبکه مویرگی تامین مالی طبقات مختلف عامه مردم ایران است. این شبکه مویرگی یک فرصت است که در اختیار ما قرار دارد که به صورت قرض الحسنه و ارزان هم مردم را تامین مالی می‌کند حتی قصد ما این است وقتی خوب این را شناسایی کردیم در فرصتی بتوانیم بخشی از این کوچک‌هایشان را خودمان پول تزریق کنیم و به عملیات قرض الحسنه کمک کنیم؛ بنابراین من باز تاکید می‌کنم هدف ما توسعه و تسهیلگری صندوق‌های قرض‌الحسنه است و انشاالله با همکاری که الان شروع شده بتوانیم این را به سرانجام برسانیم.
سوال: خیلی کوتاه راجع به اصلاح نظام بانکی که فقط در چه مرحله‌ای هستیم می‌فرمائید.
فرزین: اصلاح نظام بانکی ما الان در این یکی دو سال گذشته اقداماتی انجام دادیم ولی هنوز خودمان هم راضی نیستیم به دلایل مسائل و مشکلات و ناترازی زیادی که وجود دارد الان در مرحله‌ای که هستیم ۸ بانک داریم که به اصطلاح دیگر ورود کردیم، برنامه اصلاح دادیم و داریم اصلاحاتشان را پیش می‌بریم.