دبیر ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو گفت: پارسال میزان فروش محصولاتی که در آنها از فناوری نانو استفاده شده ۶۲ هزار میلیارد تومان بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل‌تر ۱۰۴ درصد رشد داشته است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه میز اقتصاد شبکه خبر موضوع توسعه بازار نانوفناوری را با حضور آقایان عماد احمدوند؛ دبیر ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو و نوید گودرزی؛ مدیرعامل شرکت نانوداروی پژوهان پردیس بررسی کرد.
مقدمه: نمایشگاه فناوری نانو از روز گذشته آغاز به کار کرد. ایران بر اساس تحلیل‌های سازمان‌های بین‌المللی جزو یکی از کشور‌های پیشرفته در این زمینه است. دبیر ستاد توسعه و فناوری نانو گفته در کشور حدود هزار و ۶۰۰ محصول نانویی تولید می‌شود و سال ۱۴۰۲ در مقایسه با سال ۱۴۰۱، حجم بازار محصولات نانوی تولید داخل بالغ بر صد درصد رشد داشته، همچنین حجم صادرات این محصولات هم در این بازه زمانی با رشد صد درصدی همراه بوده است. امروز علاوه بر کم و کیف نمایشگاه نانو به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های این حوزه و تأثیر استفاده از فناوری‌های نانو در افزایش بهره‌وری و صادرات در کشور می‌پردازیم.
سؤال: ابتدا در خصوص نانوفناوری یک توضیحی بدهید که این را در زندگی روزمره کجا می‌توانیم ببینیم و چه تأثیراتی دارد در زندگی مردم؟
عماد احمدوند؛ دبیر ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو: ابتدا یک تفکیکی کنیم بد نیست بین فناوری نانو و محصول نانو. ما وقتی درباره فناوری نانو صحبت می‌کنیم، یعنی توانمندی کار کردن در مقیاس نانومتر، یا کار کردند در مقیاس یک تعداد اتم و مولکول؛ حدود یک میلیاردم متر می‌شود یک نانومتر، در آن مقیاس، حدد یک تا صد نانومتر را اگر بشود ویژگی‌های مواد را شناخت، با آنها کار کرد، از آن ویژگی‌ها استفاده کرد، این توانمندی را می‌گویند فناوری نانو، حالا این که چرا مهم است و کجا خود را می‌تواند نشان دهد، خواص مواد در آن مقیاس خیلی متفاوت است از خواص مواد در مقیاس‌های بزرگتر مثل میکرو بالاتر می‌شوند. این که بتوانیم از این توانمندی‌ها استفاده کنیم، نهایتاً باید ما در قالب یک محصول یا فرایند نانو خروجی را ببینیم، یعنی یک چیزی که اگر جزء نانومتری را در آن داریم، باعث شده ویژگی‌هایش متفاوت شود این فناوری در همه حوزه‌های صنعتی به نوعی کاربرد دارد، یعنی ما می‌توانیم بگوییم که در هر زمینه‌ای از صنعت، سلامت، حوزه‌های مختلف؛ عمران، پتروشیمی، منسوجات، کشاورزی و بهداشت و سلامت، اگر می‌خواهیم محصولات با کارایی بالاتری را داشته باشیم، یکی از مهمترین مسیر‌ها این است که ما بتوانیم از محصولاتی که در آن جزء نانومتری دارد استفاده کنیم؛ ویژگی‌های جدیدی را داشته باشیم. چند مثال عرض کنم؛ مثلاً در حوزه سلامت ما دارو‌هایی را استفاده می‌کنیم، عمده اینها به خصوص در حوزه شیمی‌درمانی؛ جزء اصلی یک ماده شیمیایی است که می‌رود روی سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارد و چیزی که ما به عنوان شیمی درمانی به صورت متعارف می‌شناسیم همه ما دیدیم متأسفانه که جدای از آن اثری که روی سلول سرطانی می‌گذارند، روی سلول‌های سالم هم تأثیر می‌گذارند، نتیجه آن می‌شود همین اثرات جانبی داروها؛ اثراتی که روی قلب، کبد، ریزش مو و اینها را متأسفانه خیلی‌ها دیدیم و در نزدیک خود تجربه کردیم. اگر ما بتوانیم همین جزء ماده مؤثره دارو را بیاوریم در مقیاس نانومتری در مثلاً کپسولی که ابعاد آن در مقیاس نانومتری باشد، محبوسش کنیم، جنس این کپسول طوری باشد که برود فقط روی سلول سرطانی آزاد شود، روی سلول سالم آزاد نکند آن ماده دارویی را، این جا عملاً ما داریم دارو را به صورت هدفمند با استفاده از یک جزء نانومتری می‌رسانیم به سلولی که نیاز است دارو به آن برسد، هم دوز مصرف دارو را می‌توانیم بیاوریم پایین‌تر، هم اثرات جانبی آن را، خروجی این کار می‌شود یک داروی نانومتری که اثرات جانبی کمتر دارد و اثرات درمانی بهتر و بالاتر. توانمندی این که ما بتوانیم آن ماده مؤثره دارویی را در چنین فضایی قرار دهیم یا چیزی را به آن بچسبانیم که برود فقط روی سلول سرطانی آزاد شود؛ این توانمندی ویژه‌ای است که طبیعتاً خیلی از شرکت‌های دارویی در دنیا این توانمندی را ندارند. یک چنین محصولی می‌شود محصول فناوری نانو در حوزه سلامت.
سؤال: و تأثیرگذار در زندگی مردم؟
احمدوند: در زندگی و کیفیت زندگی مردم می‌تواند تأثیرگذار باشد. اگر بخواهم در حوزه دیگری مثال عرض کنم؛ ما در عمده صنایع، قطعاتی را داریم که اینها وقتی باهم درگیر می‌شوند، دچار سایش می‌شوند؛ در خودروسازی، چاپ تا نیروگاه‌ها، تولید انرژی و عمده صنایع با یک چنین پدیده‌ای مواجه هستیم، اگر ما بخواهیم این سایش، اثرش کم شود و این قطعاتی که داریم و مثلاً قالب‌هایی داریم عمر بیشتری داشته باشند؛ یکی از راه‌ها این است که جنس آن ماده‌ای که استفاده می‌کنیم برای این قالبی که می‌سازیم، جنس با مقاومت بالایی باشد. همه یک فلز با مقاومت بالا باشد نسبت به سایش، این باعث می‌شود که ما هزینه بالایی را متحمل شویم برای این که یک قطعه با کیفیت بالاتر را داشته باشیم. یک راهکار دیگر این است که ما بیاییم همان قالب یا همان قطعه متعارف و معمولی را بیاییم لایه‌های نانومتری را از مواد با مقاومت به سایش بالاتر روی اینها بنشانیم، یعنی به جای این که کل ماده را ما از یک جنس با کیفیت بالاتر یا با هزینه بالاتر بخواهیم تولید کنیم، یک یا چند لایه نانومتری را می‌شود روی آن نشاند. می‌شود قطعات مقاوم به سایش که در صنایع مختلف خیلی می‌تواند کاربرد داشته باشد، مثلاً شما می‌توانید مته‌های حفاری صنعت نفت را تصور کنید که اگر همین پوشش روی آنها داده می‌شود، مقاومت آنها در آن شرایط دما و فشار چاه نفت، چیزی حدود هشت تا ۱۰ برابر می‌شود. یعنی شما یک محصولی را دارید، یک لایه نانومتری روی آن نشاندید، عمرش حدود ۱۰ برابر شده است یا در نیروگاه‌ها هم همین طور؛ پره‌های توربین یا صنایع دیگری که با سایش بالا مواجه هستند. از این جنس مثال‌های مختلف می‌توانیم داشته باشیم در صنایع مختلف و در حوزه‌های مختلف. بعضی از آنها مواردی هستند که ما به عنوان مصرف کننده نهایی می‌بینیم و استفاده می‌کنیم؛ می‌شود محصولات مصرفی عام، بعضی‌ها محصولاتی هستند که در صنایع استفاده می‌شوند و ما نهایتاً از نتایج آن استفاده می‌کنیم، خودمان محصول نانو را نه ببینیم و نه متوجه حضورش در زندگی خود شویم، ولی یک فضای تأثیرگذاری در زندگی مردم را خواهد داشت.
سؤال: سال‌هاست که ما در این حوزه ورود کردیم، دستاورد‌هایی داشتیم، محصولات متنوع داشتیم، شما اشاره کردید، الان حجم بازار نانو چقدر است و میزان رشدی که فرمودید در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۴۰۱ رشد صد درصدی بوده، این به چه ترتیب بوده است؟
احمدوند: همان طور که اشاره کردید ما چیزی حدود بیست سال است که کشورمان وارد فضای توسعه نانو شده، در طول این ۲۰ سال ما چند مرحله از توسعه نانو را گذراندیم. مرحله اول؛ این بوده که ما محققانی داشته باشیم که مفاهیم مقیاس نانو را تسلط علمی داشته باشند، چون در مورد یک پدیده لبه علم صحبت می‌کنیم. یک مثال حوزه دارو را عرض کردم، در حوزه‌های دیگر هم همین طور است. نیاز بوده که ما محققینی داشته باشیم که تسلط علمی داشته باشند. کار عمیقی در دانشگاه‌ها در طول دو دهه گذشته انجام شده و ما بالغ بر ۴۲ هزار نفر محقق را در کشور داریم از مقطع کارشناسی ارشد، دکتری و اعضای هیأت علمی که در این حوزه کار پژوهشی انجام دادند. در حوزه‌های مختلف پلیمر، الکترونیک، دارو، منسوجات و حوزه‌های مختلفی که کار‌های پژوهشی دانشگاهی در این فضا را انجام دادند. ما یک مرحله توسعه منابع انسانی را در این فضا کشورمان گذرانده است. هر چقدر جلوتر آمدیم، بعضی از اینها توانمندی و کاری که انجام دادند این قابلیت را داشته که بیایند در قالب یک محصول ارائه شود. خیلی از اینها کار پژوهشی بوده، در دانشگاه انجام شده و لزوماً نمی‌شود انتظار داشت که محصول نهایی از آن بیرون بیاید. بعضاً در کار مرز علم بوده، بعضاً ممکن است فقط یک تمرین کار پژوهش مثلاً در یک پایان‌نامه کار دانشجویی ارشد بوده، رو به جلو که آمدیم در سال‌های گذشته، ما یک سیری از ورود محصولات مبتنی بر فناوری نانو را در کشورمان تجربه کردیم. آن مرحله اول که منابع انسانی و انتشار مقالات علمی و از این جنس خروجی‌های آن بود، وارد فرایند توسعه محصول که شدیم در طول سال‌های گذشته ما یک رشد خوبی را شرکت‌های ما داشتند از نظر معرفی و ارائه محصولات جدید که ما تقریباً الان بالغ بر ۱۶۰۰ محصول مورد تأیید ستاد نانو را داریم که از فناوری نانو در آنها استفاده شده، تعداد قابل توجهی محصول در فرایند توسعه یا فرایند ارزیابی است. تعدادی که عرض کردم؛ آنهایی هستند که تأییدیه مقیاس نانو گرفتند، یعنی این که در بازار و در آن حضور دارد، صرفاً کار پژوهشی نیست یا یک نمونه اولیه یک محصول نیست. در طول چند سال اخیر ما داریم موج ورود این محصولات به بازار و ادبیات اقتصادی را در کشور تجربه می‌کنیم و در طول سال‌های گذشته حجم فروش این محصولات یک رشد قابل توجهی را داشته و سؤالی که فرمودید در سال ۱۴۰۲ تقریباً ۶۲ هزار میلیارد تومان؛ حجم فروش این محصولات مبتنی بر فناوری نانو تولید داخل بوده که نسبت به سال قبل تقریباً ۱۰۴ درصد رشد را نشان می‌دهد. سال قبل حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
سؤال: در صادرات که نیست؟
احمدوند: این حجم کلی بازار است که از این مقدار چیزی حدود ۹ و خرده‌ای درصد بازار صادراتی بوده است. در سال ۱۴۰۲ تقریباً ۱۴۵ میلیون دلار صادرات محصولات نانوی تولید داخل بوده که این عدد هم نسبت به سال قبل حدود ۱۱۰ درصد رشد را نشان می‌دهد اعداد و ارقام اگر بخواهیم مقایسه کنیم با اندازه اقتصاد کشور، هنوز اعداد و ارقام خیلی کوچکی هستند، البته حجم قابل توجهی از اقتصاد ما وابسته به منابع زیرزمینی و اقتصاد منبع‌محور است. ولی این رشد نشان می‌دهد که این جریان توسعه فناوری نانو در کشور ما در طول دو دهه گذشته دارد مسیر از علم به فناوری، به محصول و بعد به بازار و اقتصاد را طی می‌کند و این محصولات در حوزه‌های مختلف صنعتی گسترده هستند.
سؤال: این اسناد بالادستی چه دیده برای این حوزه؛ یعنی الان ما یک جایی هستیم، کجا باید می‌بودیم؟ چقدر فاصله داریم؟
احمدوند: آن چیزی که به عنوان سند توسعه نانو در کشور داریم، دو دوره سند ۱۰ ساله را در کشور ما گذراندیم؛ از ۱۳۸۴ تا به الان و الان کشور دارد سند ۱۰ ساله سوم را اجرا می‌کند که تا افق ۱۴۱۲ در آن سند دیده شده است. ما یک سری شاخص معلوم در حوزه علم، فناوری و اقتصاد را در آن سند ۱۰ ساله سوم داریم که آن چیزی که الان تمرکز برنامه نانو به آن سمت در این دهه سوم کشیده می‌شود، حوزه اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی است. یعنی ما الان با یک پدیده‌ای مواجه هستیم که اثبات کرده خود را از نظر بن علمی، از نظر بنیه فناورانه وارد مقیاس اقتصادی می‌شود. جهت گیری ما از این به بعد بیشتر روی جا‌هایی است که اثرات اقتصادی بالاتر دارد. حالا اگر بخواهم یک مقداری باز کنم؛ ما ممکن است محصولاتی داشته باشیم که حجم فروش خود آن محصولات؛ یک عددی باشد در بازار نانو، ولی اثری که در اقتصاد می‌گذارند، مثلاً در افزایش بهره‌وری می‌گذارند یا اثری که در جلوگیری از خروج ارز می‌گذارند، به مراتب بیشتر از خود اندازه بازارشان است. در این فضا‌ها نمونه‌هایی است که در طول سال‌های گذشته وارد بازار شدند مثل حوزه کاتالیست‌ها که ما در طول سال‌های گذشته تقریباً در این دو دهه گذشته کشور ما این مسیر را تجربه کرده که از یک کشوری که همه صنعت هم پالایشگاهی، هم صنعت پتروشیمی و هم صنعت فولادش از منظر کاتالیست‌های مصرفی وابسته به کاتالیست‌های وارداتی بوده، تبدیل شده به کشوری که عمده این کاتالیست‌ها در این صنایعی که عرض کردم در کشور تولید می‌شود و حدوداً ۶۰ درصد کاتالیست مصرفی در این صنایع؛ داخلی تولید می‌شوند.
سؤال: آقای گودرزی شما هم در نمایشگاه نانو حضور دارید، با آقای احمدوند که صحبت می‌کردیم پیش از برنامه فرمودند که شما در حوزه صادرات و صادرکننده‌ای هستید که در پیچیدگی فناوری محصولات، رتبه اول را دارید. در این باره توضیح دهید که به چه ترتیب است و چه کاری در این حوزه انجام دادید؟
نوید گودرزی؛ مدیرعامل شرکت نانوداروی پژوهان پردیس: شرکت نانودارو فعالیتش یک حوزه تخصصی از داروسازی است، تولید فراورده‌های دارویی هدفمند برای درمان سرطان و سایر بیماری‌ها و ازجمله اعتیاد است. ما موفق شدیم در سالیان گذشته در چند سال صادرکننده نمونه ملی و قابل تقدیر ملی انتخاب شویم در روز ملی صادرات و در روز گذشته هم از سوی ستاد نانو به عنوان برنده جایزه نانو برگزیده شدیم. فعالیت ما؛ توسعه یک سری از نانودارو‌ها و میکروسفر‌های درمان سرطان و اعتیاد است که فکر می‌کنم تقریباً در همه آنها ما تولیدکننده انحصاری منطقه هستیم. معمولاً تولیدکننده دوم دنیا هستیم و این برای ما افتخارآمیز است در کنار اشغال‌زایی که داشتیم، نزدیک به ۳۰۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد کردیم، توانستیم فراورده‌ای با کیفیت و قیمتی که بیمار ایرانی بتواند مصرف کند در اختیار پزشکان قرار دهیم.
سؤال: در این نمایشگاه هم که حضور دارید و...؟
گودرزی بله ما افتخار داریم هر سال در نمایشگاه نانو حضور داشتیم این سال‌ها، این که یک جمعی که در حوزه ارزشمند نانوتکنولوژی کار می‌کنند، ما هم جزو آن هستیم، باعث افتخارمان است.
سؤال: صادرات شما به کدام کشورهاست؟
گودرزی: صادرات ما خیلی متنوع است. صادرات محصول نهایی ما به کشور روسیه، ترکیه، عراق، سوریه، اکوادور و در حال حاضر در حال انتقال تکنولوژی یکی از همین نانودارو‌ها به روسیه هستیم.
سؤال: حجم این صادرات چقدر است؟
گودرزی: ارزش قرارداد صادراتی انتقال تکنولوژی ماغ ۶۰ میلیون دلار است.
سؤال: یک ساله یا برای چه بازه زمانی است؟
گودرزی: یک قرارداد پیچیده است، یک رویال‌تی دارد ولی آن پولی که مستقیم دریافت می‌کنیم؛ ۶۰ میلیون دلار است.
سؤال: آقای احمدوند ارتباط صنعت با شرکت‌های دانش‌بنیان که در حوزه نانو فعالیت می‌کنند به چه ترتیب است الان؟
احمدوند: یکی از صنایع را من با یک مثال در حوزه انرژی، پالایشگاهی، پتروشیمی و حوزه فولاد هم عرض کردم که عملاً الان یک بخش قابل توجهی از تولید اینها با استفاده از محصولات نانویی ساخت داخل است. در حوزه کشاورزی هم باز مصادیقی وجود دارد که محصول فناوری نانو که وارد عرصه کشاورزی شده، می‌تواند اثرات بالایی را در افزایش بهره‌وری تولید داشته باشد. یکی از فناوری‌ها؛ استفاده از حباب‌های نانومتری گاز است در سیال، حالا این که ما چه گازی را در چه محیطی تزریق کنیم؛ حوزه کاربرد آن گسترده می‌شود. مثلاً در حوزه شیلات اگر نگاه کنیم، ما اگر بیاییم هوایی که تزریق می‌شود یا وارد استخر‌های پرورش ماهی می‌شود، همین‌ها را با استفاده از مبدل یا تولیدکننده‌های نانوحباب به صورت نانومتری وارد استخر کنیم، ظرفیت این را دارد که ما از صحت یا حجم واحد استخر تا حدود سه برابر برداشت ماهی بیشتری را داشته باشیم؛ اثری که این فناوری می‌گذارد، این است که اثر اقتصادی خیلی خیلی بزرگ است، یعنی به جای این که ما حجم استخر‌های پرورش ماهیان سردابی را در کشور دو تا سه برابر کنیم برای این که تولید ماهی خود را دو تا سه برابر کنیم، کافی است که فقط تجهیزات هوادهی متعارف اینها را با تجهیزات نانومتری جایگزین کنیم، در یک بازه کوتاهی فقط با استفاده از کاهش مصرف انرژی که اتفاق می‌افتد، چون مصرف برق اینها خیلی خیلی پایین‌تر است؛ چیزی حدود ۶۰ درصد مصرف برق را کاهش می‌دهند، یک بخشی از آن سرمایه‌گذاری برمی‌گردد و در ادامه ما با یک تولید بالغ بر دو برابر تا حدود سه برابر روبرو هستیم که مبتنی بر یک چنین فناوری است. در حوزه کشاورزی باز از این فناوری می‌شود در کشت گلخانه‌ای استفاده کرد و یک نمونه و محصولی که اخیراً کار ارزیابی آن توسط جهاد کشاورزی انجام شد و نتایج آن را دریافت کردیم؛ کود‌های آهسته‌رهش است. با یک فناوری تقریباً اگر بخواهیم یک کم قریب به ذهن شود از یک جهاتی؛ پایه فناوری کاملاً متفاوت است، تقریباً شبیه به همین دارو‌های آهسته‌رهشی که شرکت آقای دکتر تولید می‌کنند برای این که ماده دارویی در طول زمان در بدن آزاد شود و اثر تسکین درد را داشته باشد، در حوزه کود‌های شیمیایی از فناوری نانو استفاده شده؛ کود اوره‌ای که استفاده می‌شود، وقتی آمده در پوشش نانومتری قرار گرفته و تبدیل به کود آهسته‌رهش شده؛ در تستی که اخیر انجام شده، هر ۵۰ کیلوگرم از این کود اثری که روی افزایش برداشت داشته، حدوداً معادل ۱۸۰ کیلوگرم کود متعارف بوده، یعنی باز اینجا ما با یک اثرگذاری در حدود سه و نیم برابر یا ۳۵۰ درصد روبرو هستیم. این از مصادیقی است که فناوری نانو در صنایع یا عرصه‌های مختلف می‌تواند اثرگذار باشد.
سؤال: این رابطه معنادار است یا هر از چندی بر اساس یک قراردادی یا یک تولیدی که انجام می‌شود است یا این سیستماتیک و برنامه‌ریزی شده است و مثلاً وزارت جهاد کشاورزی که گفتید یا وزارت صنعت در تفاهمنامه‌ای است که در بازه‌های زمانی بیایند رصد کنند و ببینند چه چیز‌هایی تولید شده، حتی کمک کنند و کمک بگیرند؛ این به چه ترتیبی است؟
احمدوند: ما به عنوان ستاد نانو با دستگاه‌های مختلف تعاملات و تفاهم‌هایی را داریم از این جنس که مجموعه‌های فناور را تا مرحله‌ای که بتوانند یک ادعای اثبات شده را داشته باشند را ما حمایت می‌کنیم با ساز و کار‌های مختلف بعضا با حمایت‌های بلاعوض است بعضا با تسهیلاتی که در اختیارشان قرار داده می‌شود وقتی که مجموعه می‌تواند یک ادعای اثبات شده را داشته باشد اینجا تعامل با آن در واقع صنعت بهره بردار یا مشتری صنعتی برقرار می‌شود عرض کردم مثلا با وزارت صمت، با وزارت جهاد، با حوزه وزارت بهداشت که یک کمیته مشترک داریم البته بیشتر کارکرد آن کمیته موضوع نظارت بر ایمنی در واقع محصولات هست و ارائه مجوز برای ورود به بازارشان این طور عرض کنم که یک ساز و کار مشخصی در تعامل با عمده این نهاد‌های چه دولتی، چه صنعتی وجود دارد خروجی آن.
سؤال: می‌خواستم ببینم ساز و کاری هست.
احمدوند: ولی آن چیزی که می‌تواند در زمین اتفاق بیفتد خیلی خیلی فراتر از چیزی هست که ما الان هستیم اینکه عرض می‌کنم معنی آن این نیست که ما به شرایط موجود راضی هستیم و فکر می‌کنیم که همه آنچه که قابلیت شرکت‌های فناور هست در عمل دارد اتفاق می‌افتد قابلیت این شرکت‌ها برای حل مسائل صنعتی خیلی بیشتر از اینهاست عرض کردم این روند حجم فروش تقریبا دو برابری شان در سال گذشته نشان می‌دهد که دارد وارد عرض کردم اقتصاد و بازار و صنعت می‌شود و امید می‌شود داشت که در آینده این روند ان شاءالله توسعه بیشتری هم داشته باشد.
سؤال: آقای گودرزی حالا در واقع شما به عنوان مدیرعامل یک شرکتی که هم دانش بنیان هست و هم در حوزه نانو فعالیت دارد برای حالا کار‌هایی که انجام می‌دهید در واقع برنامه‌هایی که دارید با چه چالش‌هایی روبرو هستید اگر بخواهیم مهمترین چالش‌های این شرکت‌ها را بگویید چه چیز‌هایی هست؟
گودرزی: در حوزه در واقع توسعه محصولات دانش بنیان ما طبیعتا خروجی کارمان می‌شود یک فرآورده‌ای که از شکل سنتی گران‌تر است طبیعتا آن چیزی که راهگشای برای ما و می‌تواند کمکمان کند که بتوانیم این مسیر را ادامه بدهیم اینه که ما یک قیمت گذاری منطقی داشته باشیم دارو به هر حال جزو دسته از محصولاتی است که توسط وزارت بهداشت قیمت گذاری مصوب دارد یعنی آنها تعیین می‌کنند که این دارو با چه قیمتی در اختیار بیمار قرار بگیرد و اگر خطایی در این موضوع اتفاق بیفتد یعنی آن سازمان قیمت گذار تشخیص ندهد که در واقع ما داریم یک سطح بالاتری از پیچیدگی تکنولوژی دارویی را در اختیار بیمار قرار می‌دهیم و این قیمت گذاری نامناسب انجام بشود معمولا اتفاق‌های بدی می‌افتد ما در یکی از در واقع نمونه‌هایی که داشتیم در واقع داروی داخل مفصلی برای درمان آهسته رهش طولانی مدت درد سالمندان در ناحیه زانویشان را وارد بازار کردیم این از نگاه سازمان غذا و دارو قیمت گذاری شد متناسب با دارویی که مثلا ۲۰ ـ ۳۰ سال پیش در بازار بود متناسب با همان ما در یک اقدامی که واقعا از سر ناچاری بود مجبور شدیم دارو را از بازار دارویی جمع کنیم برای خودمان خیلی تلخ بود ما سال‌ها بر روی آن کار کرده بودیم ولی در واقع یک خطای قیمت گذاری باعث می‌شد که دسترنج سال‌ها یک سری فناور در واقع از بین برود معکوس این هم هست یعنی ما نزدیک به ۸ سال است که نانوداروی پکتیناو را داخل بازار دارویی ایران عرضه کردیم برای سرطان پانکراس و سرطان پستان یک فرآورده هدفمند است با عوارض خیلی کم شیمی درمانی که واقعا با حمایت سازمان غذا و دارو ما کشور را بی نیاز کردیم از اینکه واردات انجام بشود ما نزدیک به ۱۰۰ میلیون دلار از این محل صرفه جویی عرضی ایجاد کردیم که در واقع دارویی که نزدیک هزار و ۲۰۰ دلار قیمت جهانی آن هست را ما سال هاست با قیمت حول و حوش یک و نیم میلیون تومان در اختیار بیماران قرار می‌دهیم.
سؤال: حالا در شرکت‌های شما حداقل این بحث قیمت گذاری خیلی تأثیرگذار است؟
گودرزی: در شرکت ما که تأثیرگذار است ولی کلا کمبود‌های دارویی که اتفاق می‌افتد و توسعه محصولات جدید کاملا وابسته به قیمت گذاری یعنی ما به تجربه می‌دانیم که اگر قیمت گذاری عادلانه و عاقلانه اتفاق بیفتد اصولا مردم چیزی به اسم کمبود دارویی را نمی‌بینند، چون دارو طبق یک روالی تأمین مالی می‌شود و تولید می‌شود و وارد بازار می‌شود خلاف این در واقع همان مثالی که خدمتتان عرض کردم اگر خطایی در قیمت گذاری اتفاق بیفتد، چون یک بنگاه اقتصادی دارد آن محصول را تولید می‌کند با همه تلاشی که کرده مجبور می‌شود فرآورده را دیگر تولید نکند.
سؤال: غیر از حالا این چالش قیمتی دیگر چه چالشی دارید؟
گودرزی: در واقع یک موضوع بالادستی وجود دارد یعنی ما بعد از دو تا قانونی که در واقع مصوب شد سال ۸۹ و سال ۱۴۰۲ بر حمایت از شرکت‌های دانش بنیان یک مرجعیتی داریم به عنوان معاونت علمی ریاست جمهوری برای تشخیص اینکه چه کالایی دانش بنیان است چه کالایی نیست، طبیعتا با توجه به حمایت‌هایی که می‌شود مجموعه بزرگی دوست دارند که بیایند سمت اینکه دانش بنیان محسوب بشوند یا نشوند.
سؤال: چرا دوست دارند که دانش بنیان محسوب بشوند؟
گودرزی: ببینید لااقل با قانون اخیر حمایت‌های قانونی خیلی خوبی اتفاق افتاده.
سؤال: تسهیلاتی که حالا می‌گیرند.
گودرزی: ما در قانون جهش تولید دانش بنیان که در واقع اردیبهشت دو سال پیش ابلاغ شد تقریبا همه قوانین موازی شهرداری ها، گمرکات، مالیات، به گونه‌ای اصلاح شده که تولید ثروت از محل دانش تسهیل بشود این طبیعتا برای ما‌هایی که حالا از گذشته در این حوزه فعالیت می‌کردیم یک موضوع راهگشایی است ولی آن دغدغه که عرض کردم این بود که این مرجعیته که در قانون هم تصویب شده به عنوان شورای راهبردی فناوری اگر درست بگویم که معاونت علمی در واقع مسئول آن است گا‌ها نقض می‌شود یعنی مثلا همان سازمان غذا و دارو که قیمت گذاری انجام می‌دهد گمرکی که صادرات را انجام می‌دهد بعضا فراموش می‌کنند که یک قانون بالادستی وجود دارد که باید بین آن کالایی که برای کشور ارزش افزوده بالایی دارد فرق گذاشته بشود با کالا‌های سنتی که ما مثلا صادر می‌کنیم ما در یک مثال خیلی شاید بتوانم بگویم کمدی دو سال پیش که صادرات همین نانو دارویمان را به یکی از کشور‌های امریکای جنوبی انجام می‌دادیم توسط گمرک با یک قانونی روبرو شدیم به اسم بیش بد صادراتی یعنی ما در واقع جریمه شدیم و بارمان مصادره شد که چرا با قیمتی دو برابر فروش داخل به آن کشور صادرات می‌کنیم موضوعی که از نگاه هر تاجری یک موضوع عجیبی است یعنی چی یعنی ما گمرکمان حامی یک کشور ثالثی است که ما صادرات ارزآوری نکنیم و این موضوع حالا مرتفع شده فکر کنم یک شش هفت ماهی است با حضور بخش خصوصی مرتفع شده ولی شبیه این موضوع را بسیار زیاد داریم که ارگان‌های مختلف طبیعتا به اقتضای قوانینی که خودشان دارند فرقی بین اینکه این فعالیت، این محصول دانش بنیان هست و نیست نمی‌گذارند و این در واقع.
سؤال: آقای احمدوند اینها را پیگیری می‌کنید حالا هم شما و هم معاونت علمی؟
احمدوند: یک تفکیک چیزی اگر داشته باشیم تفکیک هم سطح نیاز و مسائل و هم مأموریت بخش‌های مختلف، ما به عنوان یک ستاد توسعه فناوری یکی از وظایفمان این هست که مجموعه‌های با قابلیت را کمک کنیم تا بتوانند رشد بکنند این وقتی می‌آید می‌خواهد محصول در عرصه در واقع استفاده بشود با مسائل مختلف در واقع یک بخشی از آن از جنس قانونی و نهادی، یک بخشی از آن از جنس تأمین مالی و اینها مواجه می‌شود در معاونت علمی یک بخش متمرکز روی موضوع اقتصاد دانش بنیان است یکی از معاون‌های معاونت علمی مأموریتشان همین توسعه اقتصاد دانش بنیان است که همین موارد را بناست که با تعامل با دستگاه‌های مختلف در واقع حل و فصل بکنند، چون ما یک وقت‌هایی قانون داریم قانون خوب هم است ممکن است در اجرا مسائل گیر داشته باشیم یک جا‌هایی باید خود قانون اصلاح بشود عمدتا با رفع گیر و گرفت‌هایی که در اجرا هست می‌شود مسائل را حل کرد که عرض کردم این بخش خوب دارد همچنین نقشی را دارد ایفا می‌کند در اکوسیستم.
سؤال: حالا شما فرمودید کمک‌هایی که به شرکت‌های دانش بنیان می‌شود یک انتقادی که مطرح می‌شود می‌گویند که آقا این شرکت‌های دانش بنیان با همین تسهیلات هستند که روی پا ایستادند و با همین کمک‌هایی که دارد به آنها می‌شود اینها مثلا چه موقع به بلوغ قرار است برسند یا خودشان ادامه بدهند کار را و اگر این تسهیلات نباشد این حمایت‌ها نباشد اصلا اینها شاید آن کار را انجام ندهند؟
احمدوند: ببینید ما اگر در هر حوزه‌ای چه نقد و چه تحلیل و چه ارائه گزارش اگر مبتنی بر دیتا و اطلاعات نباشد خیلی قابلیت در واقع بحث کردن وجود ندارد، چون ما در حوزه مصداق بخواهم عرض کنم در حوزه فناوری نانو داریم در مورد یک تعداد مشخص شرکت صحبت می‌کنیم داریم در مورد تعداد مشخص محصول، حجم بازار، جلوگیری از خروج ارز و میزان ارزآوری، وقتی با عدد و رقم ما با همدیگر صحبت بکنیم خیلی راحت می‌توانیم تحلیل کنیم نقد کنیم حتما در کار ضعف‌ها و قوت‌هایی هست ولی مباحث از این جنس را، چون مبتنی بر عدد نیست مبتنی بر ذهنیت است شاید خیلی نمی‌شود نقد و تحلیل کرد، اما به صورت کلی عرض بکنم ما یک تجربه طولانی مدت کشورمان در حمایت از تولید داخل در چند مورد خاص داشته که ذهنیت افراد را نسبت به حمایت از تولید داخل خراب کرده معمولا آن ذهنیت را تعمیم می‌دهیم که می‌گویند فلان صنعت بوده مثلا ۴۰ سال، ۵۰ سال حمایت شده و ما هنوز نتوانستیم در واقع به جایی برسیم.
سؤال: و آن حمایته اگر نباشد آن صنعته هم ممکن نباشد.
احمدوند: اینکه آنجا چه حمایتی شده چه نوع کار‌هایی شده ساز و کارهایش چی بوده آن را تعمیم بدهیم به سایر در واقع بخش‌ها از نظر مبنایی کار درستی نیست، اما عدد و رقم این شرکت‌ها دارد نشان می‌دهد که در واقع حل مسئله شان برای کشور ارزآوری شان و ایجاد اقتصادشان اصلا قابل مقایسه با آن تسهیلاتی که در اختیارشان قرار داده شده در طول این سال‌ها نیست و برکت شرکت‌های دانش بنیان بسیار بسیار بیشتر از در واقع هزینه‌ای است که برای شان شده در مقایسه با کشور‌های دیگر هم ما این را می‌توانیم ببینیم که حتی کشور‌هایی که دیگر اقتصادشان کاملا مبتنی بر اقتصاد بازار است ولی می‌بینیم که دولت حمایت‌های مستقیم خیلی خیلی فراتر از ما را دارد ما مثلا در حوزه همین نانو را اگر بخواهیم مقایسه کنیم وضع کشور الحمدلله کاملا رو به رشد است ولی وقتی مقایسه می‌کنیم با کشور‌های دیگر می‌بینیم که اگر دلاری بخواهیم صحبت بکنیم ما تقریبا هر سال یک چیزی حدود ۴ تا ۵ میلیون دلار کشور دارد برای حمایت از کل برنامه توسعه فناوری نانو هزینه می‌کند یعنی عدد و رقم‌ها را وقتی ببینیم.
سؤال: آن بازدهی آن چقدر است؟
احمدوند: ۴ تا ۵ میلیون دلار بوده عرض کردم ارزآوری همین شرکت‌ها در طول فقط یک سال ۱۴۵ میلیون دلار بوده است.
سؤال: به چند کشور صادرات داریم؟
احمدوند: صادرات محصولات نانو سال ۱۴۰۲ به ۴۹ تا کشور بوده در ۵ قاره ما تجربه صادرات شرکت‌های نانویی را داشتیم.
سؤال: به چند کشور صادرات می‌کنند؟
احمدوند: شرکت‌هایی که در واقع ما رکورد صادراتی از آنها داریم فکر می‌کنم بالغ بر ۵۰ تا ۶۰ تا ولی عدد را الان مطمئن نیستم این را ممکن است نیاز به تصحیح داشته باشد بازار‌ها را عرض کردم ۴۹ تا کشور بوده و البته حجم اصلی به کشور‌های منطقه و اینها بوده ولی آن ۵ میلیون دلار را اگر ما شما بخواهید مقایسه بکنید با مثلا در امریکا که هر سال بالغ بر ۱ و ۹ دهم میلیارد دلار دارد حمایت مستقیم دولتی از برنامه نانویی اش است آنجایی که زیرساخت هایش طبیعتا جلوتر از ماست اقتصاد مبتنی بر اقتصاد بازار است این را پس عرض می‌کنم که میزان حمایت با میزان ارزش و خلق ارزشی که شرکت‌های دانش بنیان در ایران داشتند مثل مقایسه مورچه است با فیل در واقع.
سؤال: عمده کشور‌هایی که صادرات داریم به آنها کجا هستند؟
احمدوند: حوزه نانو حجم قابل توجهی هم به صادرات به عراق داشتند هم به ترکیه داشتند به افغانستان بوده به هند، چین اینها کشور‌هایی بوده که در واقع اطلاعات صادراتی شان نسبت به سایر کشور‌ها بالاتر بوده است.
سؤال: سند جدید توسعه فناوری نانو در کشور اهدافی را مشخص کرده تا سال ۱۴۱۲ این اهداف چی‌ها هستند؟
احمدوند: ما یک در واقع رشد صادرات را هدف داریم که ما باید به در واقع سهم صادرات از بازار نانویمان باید به حدود ۱۵ درصد برسد الان حدودا ۹ و ۲ دهم درصد سال گذشته بوده این یکی از شاخص‌هایی است که دنبال می‌کنیم علاوه بر اندازه بازار و اقتصاد ما در چند تا حوزه اولویت دار حل یک تعدادی حدود ۱۱ عنوان مسئله صنعتی کشور را این سند هدف گرفته که ما در حوزه سلامت در هم تشخیص و هم درمان باید دسترسی مردم به روش‌های درمانی پیشرفته و روش‌های تشخیصی پیشرفته را باید ارتقا بدهیم در حوزه انرژی در کاهش مصرف انرژی در آلودگی آب و پسآب و افزایش بهره وری کشاورزی یک سری عناوین مشخصی با عنوان مأموریت، اینها مأموریت‌های ویژه هستند از نظر ابعاد کمی عرض کردم که ما هر سال حجم بازاری که هدفگذاری شده یک چیزی حدود ۳۰ درصد فراتر از تورم هدف گذاری شده در سند، سهم در واقع صادرات از کل حجم بازار رسیدن به حدود ۱۵ درصد در واقع هدف گذاری شده اینها شاخصه کمی است که من ان شاءالله باید به آن برسیم.
سؤال: الان چقدر فاصله داریم؟
احمدوند: عرض کردم که ما در سهم صادرات الان حدودا ۹ درصدیم ۹ و ۲ دهم درصد که با ۱۵ درصد فاصله تقریبا معناداری را داریم از نظر رشد بازار نسبت به تورم جلوتر از اهداف تعیین شده در سند هستیم ما در هر سال هدف گذاری که شده حدود ۳۰ درصد فراتر از تورم است که سال گذشته تورم رسمی حدودا ۴۰ درصد بوده رشد بازار حدودا ۱۰۴ درصد اتفاق افتاده و فروش صادرات هم ۱۱۰ درصد.
سؤال: یعنی هدفگذاری که حالا هستش از کی باید محقق بشود از سال آتی، چون می‌گوییم سالانه هستش؟
احمدوند: ما در سند یک هدف انتهای سند به عنوان ۱۴۱۲ را داریم و تجربه دو دوره ۱۰ ساله گذشته مان هم این بوده که این را می‌آوریم می‌شکنیم به دوره‌های ۳ و ۴ ساله باز در همان دوره‌های ۳ ساله اهداف عملیاتی ۱ ساله را هدف گذاری می‌کنیم الان در مجموع هم کشور در طول ۲۰ سال گذشته در آن اهدافی که در سند مصوب دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده در حوزه نانو به آن رسیده و هم در سند ۱۰ ساله سوم ما در مسیر در واقع تحقق آن اهداف هستیم و عقب نیستیم در بعضی از حوزه‌ها جلوتر از هدفیم در حوزه صادرات عرض کردم که باید به هدف حدود ۱۵ درصد ان شاءالله برسیم.
سؤال: حالا نمایشگاه نانو که روز گذشته آغاز به کار کرده فرصت خیلی کمی داریم در مورد آن صحبت بکنیم که چند تا شرکت حاضرند چند محصول عرضه شده به چه ترتیب هستش در مورد نمایشگاه توضیح بفرمایید؟
احمدوند: نمایشگاه نانو پانزدهمین دوره‌ای است که دارد برگزار می‌شود امروز هم عملا دو روزش گذشته دو روز آینده را داریم یک چیزی بالغ بر ۲۰۰ و خرده‌ای شرکت در آنجا حضور دارند علاوه بر شرکت‌هایی که به بلوغ رسیدند خودشان دارند محصولشان را عرضه می‌کنند ما حدود ۹۸ طرح فناورانه را در این نمایشگاه عرضه کردیم که اینها در فرآیند حمایت هستند هنوز یا در قالب شرکت نوپا و استارت آپ دارند فعالیت می‌کنند یا بعضا حتی تیم پژوهشی هستند که ان شاءالله این ۹۸ تا در مسیر تغذیه آن سایر بخش‌های نمایشگاه در سال‌های آینده قرار می‌گیرند از اینها حدود ۳۰ تای آنها طرح‌هایی هستند که آماده ارائه به سرمایه گذار هستند یعنی طرح‌هایی هستند که سرمایه پذیرند عدد و رقم جذب سرمایه شان مشخص است در مجموع این نمایشگاه فرصتی است هم برای صنایع مختلف، مدیران واحد‌های تحقیق و توسعه، مدیران تأمین شرکت‌های مختلف که بیایند توانمندی شرکت‌ها را ببینند و برای تأمین از داخل آشنا بشوند با ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد و هم فرصت هم افزایی بین خود بازیگر‌های این عرصه مثل نهاد‌های مالی، نهاد‌های توسعه فناوری، نهاد‌های که در حوزه ارزیابی و نظارت دارند فعالیت می‌کنند.
سؤال: آقای گودرزی یک جمع بندی هم داشته باشیم از شما در واقع ۳۰ ثانیه فرصت داریم تا انتهای برنامه بفرمایید که در واقع شما در خصوص نمایشگاه چه صحبت‌هایی دارید به چه ترتیب هستش حضورتان در نمایشگاه؟
گودرزی: نمایشگاه مثل هر سال خیلی پربار است یک موضوع خیلی مهمی که نمایشگاه نانو دارد مخاطب قرار دادن عموم مردم است یعنی به نظرم در این فرصتی که هست بازدید کنند حتما به وجد می‌آیند از چیزی که به عنوان فناوری نانو در حوزه‌های مختلف می‌بینیم.