محققان کشورمان موفق به یافتن راهکاری با کارایی بالا و سازگار با محیط زیست برای رفع آفت گوجه فرنگی به‌ویژه در کشت‌های گلخانه‌ای شدند.
کرم‌های کوچکی به نام نماتد (NEMATODE) در طبیعت جود دارد که به گیاهان زراعی حمله می‌کنند. نماتد‌ها که برای تشخیص بدون ریزبین بسیار کوچک هستند، در مزارع به تعداد زیاد وجود دارد. نماتد‌ها را می‌توان با استفاده از نماتدکش‌ها و آفت کش‌ها کنترل کرد و بدین گونه باعث افزایش عملکرد محصول شد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، «استفاده از جدایه‌های جهش‌یافته Trichoderma harzianum و Bacillus subtilis تحت پرتوتابی با پرتو گاما علیه نماتد ریشه گرهی (Meloidogyne javanica) در گیاه گوجه فرنگی» عنوان طرح پسادکتری مهسا رستمی است که با راهنمایی سمیرا شهبازی و حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام شده است.
خانم رستمی با مدرک دکتری تخصصی بیماری‌شناسی گیاهی - نماتولوژی از دانشگاه شیراز گفت: گوجه‌فرنگی یکی از مهمترین محصولات کشاورزی است که از لحاظ وزن و ارزش جزو پنج کالای عمده صادراتی کشور است. آلودگی شدید گلخانه‌ها و مزارع گوجه‌فرنگی به نماتد‌های ریشه گرهی (Meloidogyne spp) یکی از مهمترین عوامل محدودکننده کشت و تولید این محصول به‌شمار می‌رود.
وی افزود: مبارزه با این نماتد‌ها به دلایل زیادی از جمله ظرفیت تولیدمثل زیاد، چرخه زندگی کوتاه، دامنه بسیار وسیع گیاهان میزبان، هزینه زیاد سموم شیمیایی علاوه بر خطرات زیست‌محیطی و اثرات سوء استفاده از سموم بر سلامت انسان و موجودات زنده، طولانی و پیچیده بودن فرآیند تولید گیاهان مقاوم و شکسته شدن مقاومت در برخی ارقام، بسیار دشوار است.
این پژوهشگر در ادامه بیان کرد: ازاین‌رو، توسعه کنترل زیست شناختی به‌عنوان یک روش مدیریتی ایمن و مؤثر در کاهش جمعیت نماتد‌های انگل گیاهی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در حال حاضر سموم شیمیایی به منظور کنترل نماتد در کشور استفاده می‌شوند که کارایی قابل قبولی برای برخی مناطق ندارند و نپذیرفتن محصولات با باقیمانده سم و درخواست بازار برای نماتدکش‌های زیستی را بالاتر برده‌اند.
وی تصریح کرد: با توجه به علائم خفیفی که در ابتدای بروز آلودگی نماتد در گیاهان روی می‌دهد و ممکن است با اختلالات تغذیه‌ای اشتباه گرفته شود، کاربرد نماتدکش‌های زیستی در ابتدای کشت نشا در بستر اصلی می‌تواند میزان تأثیر آنها را بالاتر ببرد لذا نماتد کش‌های زیستی دارای مزیت نسبی در مقایسه با نماتدکش‌های شیمیایی خواهند بود.
وی تأکید کرد: مهمترین دلیل ضرورت انجام این پروژه، وجود خسارت بالای نماتد ریشه گرهی گوجه‌فرنگی و کارایی نداشتن روش شیمیایی برای کنترل خسارت این بیمارگر است. نتیجه اصلی اجرای این طرح یافتن راهکاری سازگار با محیط زیست و با کارایی بالا برای رفع چالش نماتد ریشه گرهی گوجه فرنگی به‌ویژه در کشت‌های گلخانه‌ای است. ازآنجاکه یافتن مواد زیستی ترکیب بندی شده با کارایی قابل رقابت با چالش‌هایی مواجه بوده است؛ تاکنون هیچ محصول نماتدکشی در ایران به مرحله تولید تجاری نرسیده است.
رستمی در پایان خاطر نشان کرد: مهمترین کاربرد محصول این تحقیق، کاهش استفاده از سموم و کود‌های شیمیایی خطرناک برای محیط زیست و انسان‌هاست و می‌توان با توجه به دستورالعمل‌های مراجع ذی‌صلاح در کشور، خط تولید ترکیب با ماده مؤثره «قارچ یا باکتری جهش‌یافته» علیه نماتد را راه‌اندازی کرد.